Đồng chí Lương Khánh Thiện với cách mạng Việt Nam và quê hương Hà Nam

Đồng chí Lương Khánh Thiện (tên khác là Phương, Lang già, Ba già) sinh ngày 13-10-1903, trong một gia đình nhà nho nghèo tại thôn Mễ Thượng, xã Mễ Tràng, tổng Mễ Tràng, huyện Thanh Liêm (nay thuộc tổ dân phố Mễ Thượng, phường Liêm Chính, thành phố Phủ Lý, tỉnh Hà Nam). Năm 1923, đồng chí rời quê ra thành phố Hải Phòng, xin vào học ở Trường Kỹ nghệ thực hành Hải Phòng.

Tại đây đồng chí đã tích cực tham gia các phong trào đấu tranh yêu nước của học sinh. Hoạt động nổi bật là cuối năm 1925, đồng chí Lương Khánh Thiện cùng các đồng chí Hoàng Quốc Việt, Lưu Bá Kỳ dẫn đầu đoàn học sinh Trường Kỹ nghệ thực hành xuống đường chặn xe Toàn quyền Va-ren từ Đồ Sơn về Cầu Rào, đưa đơn đòi chính quyền thực dân Pháp phải trả tự do cho nhà chí sĩ Phan Bội Châu, gây tiếng vang lớn trong dư luận xã hội.

Năm 1926, đồng chí Lương Khánh Thiện về Nam Định làm thợ nguội tại Nhà máy Sợi, hoạt động tích cực trong phong trào công nhân. Năm 1927, đồng chí được kết nạp vào Hội Việt Nam cách mạng Thanh niên tỉnh Nam Định. Hoạt động của đồng chí bị mật thám Pháp theo dõi ráo riết và báo cho bọn chủ sa thải đồng chí khỏi Nhà máy Sợi Nam Định. Đồng chí Lương Khánh Thiện tạm lánh về quê Mễ Tràng. Tại quê nhà đồng chí đã tuyên truyền, giác ngộ một số thanh niên yêu nước ở thị xã Phủ Lý, tạo tiền đề cho sự ra đời chi bộ Đảng đầu tiên của thị xã Phủ Lý sau này.

Năm 1928, đồng chí Lương Khánh Thiện trở lại Hải Phòng, thực hiện “vô sản hóa” trong phong trào công nhân Nhà máy Chai. Cuối tháng 4-1929, đồng chí được kết nạp Đảng, trở thành một trong bốn đảng viên đầu tiên của Chi bộ cộng sản đầu tiên của thành phố Hải Phòng, trực tiếp phụ trách phong trào công nhân Nhà máy Chai.

Đầu tháng 6-1929, đồng chí bị mật thám Pháp bắt, giam ở nhà tù Hải Phòng. Bị đánh đập, tra khảo dã man, đồng chí vẫn kiên cường chịu đựng, nhất quyết không khai báo, cùng anh em tù chính trị đấu tranh chống chế độ hà khắc trong nhà tù. Ngày 29-1-1931, phiên tòa Đề hình tỉnh Kiến An (nay là Hải Phòng) kết án đồng chí Lương Khánh Thiện tù khổ sai chung thân, đưa về giam tại nhà tù Hỏa Lò.

Cuối mùa hè năm 1931, đồng chí bị đày ra nhà tù Côn Đảo. Tại nhà tù Côn Đảo (1931-1936), đồng chí Lương Khánh Thiện đã cùng các đồng chí đảng viên, cán bộ của Đảng biến nhà tù của thực dân, đế quốc thành trường học cách mạng, ra sức học tập, rèn luyện nâng cao trình độ lý luận và nhận thức về Cương lĩnh, đường lối của Đảng, giữ vững phẩm chất và khí tiết của người cộng sản.

Tháng 9-1936, sau khi được trả tự do, đồng chí Lương Khánh Thiện chắp mối liên lạc với Đảng. Cuối năm 1936, tại một địa điểm ở Gia Lâm, đồng chí Lương Khánh Thiện đã cùng các đồng chí Đặng Xuân Khu (Trường Chinh), Hoàng Quốc Việt, Tô Hiệu, Nguyễn Văn Cừ, Nguyễn Văn Minh... bí mật thành lập Ủy ban sáng kiến, thực chất là tái lập Xứ ủy Bắc Kỳ.

Tháng 3-1937, tại Hội nghị thành lập Xứ ủy Bắc Kỳ lâm thời, đồng chí Lương Khánh Thiện được cử làm Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ lâm thời kiêm Bí thư Thành ủy Hà Nội. Trên cương vị Bí thư Xứ ủy, đồng chí đã chỉ đạo khôi phục lại các tổ chức cơ sở, xây dựng lực lượng cách mạng của Đảng ở Bắc Kỳ, hoạt động theo phương thức mới, từ trực tiếp đấu tranh chống đế quốc, phong kiến sang đấu tranh đòi cải cách dân chủ, dân sinh... góp phần quan trọng vào thắng lợi của Đảng trong cao trào đấu tranh dân chủ trong những năm 1936 - 1939 trên phạm vi cả nước.

Trên cương vị Bí thư Thành ủy Hà Nội, đồng chí Lương Khánh Thiện đã chỉ đạo các phong trào đấu tranh công khai trong công nhân, nông dân ngoại thành, thanh niên, học sinh, phụ nữ và thành lập được nhiều tổ chức cơ sở Đảng ở Hà Nội. Năm 1939, Đảng bộ Hà Nội đã có hơn 20 chi bộ với hơn 100 đảng viên.

Ngày 29-12-1938, đồng chí bị địch bắt tại Hà Nội, sau đó được trả tự do vì không đủ chứng cứ để kết tội.

Từ tháng 1-1939, đồng chí Lương Khánh Thiện thực hiện nhiệm vụ của Bí thư Xứ ủy Bắc Kỳ. Tháng 9-1939, đồng chí được phân công chỉ đạo xây dựng căn cứ bí mật của Đảng (An toàn khu dự phòng của Xứ ủy) tại tỉnh Phú Thọ. Đồng chí đã tổ chức xây dựng cơ sở cách mạng trên địa bàn rộng lớn, thuộc các huyện: Cẩm Khê, Lâm Thao, Phù Ninh, Thanh Ba, Yên Lập đặt dưới sự lãnh đạo trực tiếp của Xứ ủy; thành lập ba trong bốn chi bộ đầu tiên và Ban cán sự lâm thời tỉnh Phú Thọ.

Tháng 10-1940, đồng chí được phân công làm Bí thư Liên tỉnh B và trực tiếp phụ trách Thành ủy Hải Phòng. Nhận nhiệm vụ mới, trong thời điểm phong trào cách mạng Hải Phòng và Liên tỉnh B đang gặp nhiều khó khăn do địch tăng cường khủng bố, vây bắt cán bộ, nhiều cơ sở bị vỡ. Trong hiểm nguy, đồng chí vẫn khôn khéo, linh hoạt trong vai thầy lang, người bán vôi, thợ sửa điện... qua mặt kẻ thù. Đồng chí đã chỉ đạo xây dựng khu vực Hải Dương làm căn cứ vững chắc cho liên tỉnh, đồng thời, bám sát cơ quan Thành ủy Hải Phòng để chỉ đạo phong trào. Từ đó, phong trào cách mạng ở Hải Phòng và liên tỉnh B có chuyển biến tích cực, các cơ sở cách mạng được củng cố và mở rộng.

Phạm vi hoạt động của đồng chí Lương Khánh Thiện rất rộng, bọn mật thám, chỉ điểm của Pháp theo dõi, rình rập quyết bắt bằng được người đứng đầu tổ chức Đảng vùng Đông Bắc và thành phố Hải Phòng. Ngày 18-1-1941, đồng chí Lương Khánh Thiện bị địch bắt tại xóm thợ Thượng Lý (nay thuộc phường Hạ Lý, quận Hồng Bàng), thành phố Hải Phòng. Chúng dùng đủ mọi thủ đoạn hòng khai thác thông tin bí mật của Đảng, nhưng trước sau vẫn chỉ nhận được ở đồng chí Lương Khánh Thiện câu trả lời: Không biết! Sau đó, đồng chí bị đưa về giam giữ tại nhà tù Hỏa Lò (Hà Nội).

4 giờ 30 phút ngày 1-9-1941, đồng chí Lương Khánh Thiện bị xử bắn tại Kiến An. Cho đến phút cuối của cuộc đời, đồng chí vẫn giữ trọn lòng thủy chung, sắt son với Đảng, với dân tộc, vẫn vững một niềm tin tuyệt đối vào tương lai tất thắng của cách mạng.

Trải qua nhiều vị trí lãnh đạo, hoạt động ở nhiều địa phương khác nhau, nhưng dù ở đâu, làm việc gì, đồng chí Lương Khánh Thiện không quản ngại gian khổ, hy sinh, luôn có mặt ở những nơi khó khăn, thách thức, luôn đặt lợi ích chung của cách mạng lên trên lợi ích cá nhân, hết lòng vì Đảng, vì nhân dân. Trong quá trình hoạt động của mình, đồng chí luôn được Đảng tin tưởng và giao phó những chức vụ quan trọng. Ở cương vị nào, đồng chí cũng luôn tỏ rõ bản lĩnh chính trị của người lãnh đạo, đoàn kết, xây dựng, củng cố tổ chức đảng, tổ chức quần chúng, đào tạo cán bộ, lãnh đạo hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao. Sự hy sinh anh dũng của đồng chí đã góp phần tô thắm thêm truyền thống cách mạng của Đảng, của dân tộc, là tấm gương sáng đối với các thế hệ về sự kiên trung, tinh thần đấu tranh bất khuất của người chiến sĩ cách mạng.

Cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của đồng chí Lương Khánh Thiện để lại những bài học kinh nghiệm quý báu, có ý nghĩa sâu sắc đối với Đảng bộ và nhân dân tỉnh Hà Nam trong quá trình xây dựng và phát triển. Học tập và noi gương đồng chí, sau hơn 20 năm tái lập tỉnh, quán triệt và thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, Đảng bộ và nhân dân Hà Nam đã vượt qua khó khăn, thách thức.

Từ một tỉnh có xuất phát điểm thấp, đến nay Hà Nam đã vươn lên dần trở thành một tỉnh phát triển năng động và đạt được những thành tựu toàn diện về phát triển kinh tế - xã hội. Tốc độ tăng trưởng những năm gần đây đạt bình quân hơn 11%/năm; tổng sản phẩm bình quân đầu người năm 2018 ước đạt 53,9 triệu đồng/người. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực theo hướng phát triển công nghiệp và dịch vụ. Công nghiệp - xây dựng chiếm tỷ trọng khoảng 60% trong cơ cấu kinh tế.

Đến tháng 6-2018, có 792 dự án đầu tư còn hiệu lực (trong đó có 229 dự án FDI với tổng vốn đăng ký 2,64 tỷ USD). Hạ tầng thương mại, dịch vụ được tập trung đầu tư xây dựng để đưa Hà Nam trở thành trung tâm dịch vụ chất lượng cao về y tế, giáo dục và du lịch với điểm nhấn là Khu du lịch trọng điểm quốc gia Tam Chúc, Khu đại học Nam Cao, các bệnh viện Bạch Mai, Việt Đức (cơ sở 2)... Tỷ trọng nông nghiệp chỉ còn chiếm khoảng 10%, chuyển dịch mạnh lao động nông nghiệp sang lĩnh vực công nghiệp, dịch vụ. Đến nay tỉnh đã có 78 trong số 98 xã và hai huyện đạt chuẩn nông thôn mới. Thu ngân sách tăng cao, năm 2018 ước đạt hơn 7.200 tỷ đồng, vượt mục tiêu Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 19 đề ra trước hai năm. Tỷ lệ hộ nghèo giảm chỉ còn 3,14%. Năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của Đảng được nâng cao; hệ thống chính trị ngày càng vững mạnh; an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội luôn được giữ vững.

Tôn vinh công lao đồng chí Lương Khánh Thiện - một trong những lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng, nhiều đường phố, trường học, xã, phường được mang tên đồng chí. Tại thành phố Phủ Lý đã có trường THCS, tiểu học, mầm non và một phường được mang tên đồng chí Lương Khánh Thiện.

Kỷ niệm 115 năm Ngày sinh đồng chí Lương Khánh Thiện - cán bộ tiền bối tiêu biểu của Đảng(13-10-1903 - 13-10-2018), Tỉnh ủy Hà Nam có nhiều hoạt động thiết thực nhằm tri ân những cống hiến của đồng chí đối với Cách mạng Việt Nam, như: xây dựng Nhà lưu niệm đồng chí Lương Khánh Thiện tại khu vực Đền thờ các anh hùng liệt sĩ và di tích lịch sử, văn hóa của tỉnh tại phường Lam Hạ, thành phố Phủ Lý; tổ chức hội thảo khoa học và tổ chức trọng thể Lễ kỷ niệm vào tháng 10-2018.

Tỉnh Hà Nam đang ngày càng phát triển. Những kết quả đạt được trên các lĩnh vực của Đảng bộ và nhân dân trong tỉnh là tiền đề quan trọng để tiếp tục thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 19 và Nghị quyết Đại hội đảng các cấp, đưa Hà Nam phát triển nhanh, bền vững theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, xứng đáng là quê hương của đồng chí Lương Khánh Thiện, người lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng.

NGUYỄN ĐÌNH KHANG

Ủy viên T.Ư Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Hà Nam