Đồng chí Lê Thanh Nghị trong ký ức và tình cảm của người ở lại

Đồng chí Lê Thanh Nghị tên khai sinh là Nguyễn Khắc Xứng, sinh ngày 6/3/1911, trong một gia đình nhà nho nghèo yêu nước ở làng Thượng Cốc, xã Gia Khánh, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. Đồng chí tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1929, khi mới 18 tuổi… Phóng viên Báo điện tử Đảng cộng sản Việt Nam lược ghi lại những tham luận tại Hội thảo:

Đồng chí Phạm Thế Duyệt chia sẻ những tình cảm và kỷ niệm về đồng chí Lê Thanh Nghị tại Hội thảo.

Nhà lãnh đạo tiền bối, học trò xuất sắc của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Là lớp cán bộ hậu sinh, song tôi sớm hiểu được cuộc đời hoạt động của đồng chí Lê Thanh Nghị, tôi cũng như nhiều người dân Hải Dương không ai không tự hào về những lãnh đạo tiền bối của quê hương như đồng chí Lê Thanh Nghị và Quyền Phó Chủ tịch nước Nguyễn Lương Bằng.

Tôi được công tác ở ngành công nghiệp sản xuất than Quảng Ninh từ đầu những năm 1960 và Bí thư Thành ủy Hà Nội sau Đại hội VI của Đảng, nên hiểu được những công lao của đồng chí với các mỏ than, nhà máy cơ khí Cẩm Phả, Hòn Gai; điện Uông Bí và đóng tàu Hạ Long … Rồi sự quan tâm, góp phần quan trọng xây dựng Thủ đô những năm sắp giải phóng miền Bắc … tôi luôn nhớ những lời cổ vũ, căn dặn của đồng chí với Quảng Ninh: “...với Quảng Ninh, sản xuất than là ngành mũi nhọn, các ngành kinh tế khác phải xoay quanh ngành than mà phát triển và phục vụ sản xuất nhiều than cho Tổ quốc…”.

Lời động viên, căn dặn của đồng chí Lê Thanh Nghị cũng như lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh năm 1968: “… ngành sản xuất than như quân đội đánh giặc …” đã làm nô nức cán bộ công nhân ngành than hăng hái thi đua sản xuất nhiều than phục vụ các nhà máy điện, cơ khí, xi măng, phục vụ sản xuất công nông nghiệp và xây dựng nông thôn lúc bấy giờ…

Khi còn công tác cũng như lúc nghỉ hưu, tôi đã dự lễ khởi công Nhà tưởng niệm đồng chí Lê Thanh Nghị ở quê hương Gia Lộc, và về thăm thắp nén hương thơm tưởng niệm đồng chí nhiều lần để thể hiện lòng tôn kính đồng chí và tự suy nghĩ nhắc nhở mình.

Tôi rất vui khi đi đến các địa phương từ Hà Nội, Hải Dương, Quảng Ninh, nhiều thị xã, thị trấn … đã có những trục đường lớn mang tên đồng chí Lê Thanh Nghị.

Đồng chí Phạm Thế Duyệt

Nguyên Thường trực Bộ Chính trị

Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Việt Nam

Hình ảnh tại Hội thảo.

Anh Lê Thanh Nghị - Nhà cách mạng tiền bối xuất sắc

Năm tháng không làm nhạt nhòa mà còn tô đậm thêm hình ảnh con người đã trọn một cuộc đời gắn bó với cách mạng, với Đảng thân yêu. Anh Lê Thanh Nghị là lớp đảng viên đầu tiên của Đảng, người đã dìu dắt nhiều lớp đàn em đi vào con đường cách mạng, cùng anh đi trên một con đường đầy bão tố và sống động hơn nửa thế kỷ.

Là lớp đảng viên cán bộ đàn em của anh Lê Thanh Nghị và so với nhiều đồng chí khác, tôi cũng không có điều kiện liên tục làm việc với anh, nhưng ngay từ buổi đầu được gặp anh khi còn là một thiếu niên học sinh và những năm tháng sau này được làm việc với anh, hình ảnh của anh đã ăn sâu vào tâm trí tôi. Bản lĩnh chính trị, đạo đức trong sáng và phong cách lãnh đạo của anh luôn luôn là tấm gương sáng đối với tôi. Tôi thấy ở anh là con người mẫu mực bình dị, hiền từ, trầm tĩnh. Khi phát biểu ý kiến, anh không nói dài như nhiều đồng chí khác, nhưng nghe ngóng tìm hiểu, suy nghĩ rồi đưa ra những ý kiến, suy nghĩ của riêng mình. Khi nói, anh chậm rãi, giản dị, thiết thực và rất cụ thể. Anh Nghị có phong cách, tranh luận sôi nổi, nhưng biết lắng nghe những ý kiến khác nhau, suy ngẫm về sự khác nhau, tìm hiểu thực tiễn để có lập trường đúng đắn của riêng mình.

Trước những tình huống khó khăn, phức tạp, là một cán bộ lãnh đạo cấp cao anh đã quyết tâm vượt qua khó khăn, xuống cơ sở, bám sát thực tế để hình thành tư tưởng chỉ đạo, đề ra chủ trương phương sách sát hợp, đúng đắn. Anh chú trọng khơi gợi, lắng nghe những ý kiến khác nhau và mạnh dạn quyết đoán những chủ trương lớn để chuyển khó khăn thành thắng lợi. Trên cương vị lãnh đạo trong nhiều công việc lớn mà Đảng và nhân dân giao phó, anh thực sự được đồng chí, quần chúng, bạn bè yêu mến và tin tưởng.

Đồng chí Vũ Oanh

Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương

Kỷ niệm không bao giờ quên

Khi ngồi vào bàn đối diện với tôi, anh Lê Thanh Nghị tự rót nước cho tôi và nhẹ nhàng hỏi: (Không gọi tôi là “đồng chí” và gọi bằng tên) “Cầm gặp tôi có việc gì cứ nói, dài, ngắn không sao, miễn là nói thật”. Lời nói và cử chỉ của anh làm tôi yên tâm, ngại ngần và lo lắng biến mất, tôi mạnh dạn và thực tâm trình bày nguyện vọng của mình và kết thúc bằng câu: “Cầm cảm ơn anh đã cho Cầm gặp. Cầm trình bày thành thực để xin anh cho Cầm được ở lại ngoại giao tiếp tục công việc mà Cầm đã quen và làm việc có hiệu quả do đã quen người, quen việc”.

Tưởng anh sẽ trả lời gay gắt; nhưng không, vẫn thái độ điềm tĩnh, anh nhẹ nhàng hỏi: “Khi Cầm đi với Anh Cả (đồng chí Nguyễn Lương Bằng sang Liên Xô năm 1953-1954 xây dựng Đại sứ quán) Cầm đã biết gì về ngoại giao chưa và tiếng Nga mới học hơn một năm làm sao dịch được cho Đại sứ?”.

Tôi đã trình bày quyết tâm tự học cả tiếng Nga và ngoại giao vì lúc đó chưa biết ngoại giao là gì. Những khi sang dịch cho Anh Cả, tôi thường quan sát cả khi dự chiêu đãi lẫn lúc họp hành, quan sát xem chủ nhà đón khách ra sao, bày biện, sắp xếp chỗ ngồi như thế nào, các đại sứ gặp nhau thường trao đổi những vấn đề gì… Những điều tôi quan sát được tôi đều ghi lại xem là những điều cần biết đối với người làm ngoại giao.

Nghe tôi trình bày, anh khen tôi là người có “chí” và khuyên tôi duy trì “quyết tâm”, trong mọi việc lớn nhỏ có quyết tâm mới thành công. Rồi anh kể quá trình và giải thích lý do lựa chọn tôi và nhấn mạnh: nhiệm vụ của người đảng viên là phải vừa làm vừa học, khó mấy cũng phải vượt qua để hoàn thành nhiệm vụ. Nếu không chịu học và từ chối nhiệm vụ thì không phải là đảng viên.

Trước thái độ thẳng thắn và chân thành của anh, tôi tự thấy mình đã sai lầm khi nêu nguyện vọng và vận động để ở lại Ngoại giao. Tôi hứa với anh không đặt vấn đề xin ở lại Ngoại giao nữa và xin chấp hành quyết định của anh và Ban Bí thư. Anh đứng dậy ôm tôi vào lòng.

Đồng chí Nguyễn Mạnh Cầm

Nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Chính phủ

Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương Phạm Xuân Thăng

Hải Dương tự hào là quê hương đồng chí Lê Thanh Nghị

Cuộc đời hoạt động cách mạng của Đồng chí Lê Thanh Nghị đầy những khó khăn thử thách, gắn liền với những chặng đường cam go, gian khổ của Đảng và dân tộc. Thông qua tự học tập, rèn luyện và trải qua những hoạt động thực tiễn từ phong trào công nhân đồng chí đã từ một người thanh niên yêu nước, sớm tiếp thu và đi theo con đường cách mạng của Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc đã trở thành lớp những đảng viên đầu tiên của Đảng ta.

Gần 60 năm hoạt động cách mạng, với 11 năm bị tù đày ở Nhà tù Côn Đảo và Nhà Tù Sơn La – nơi được coi là địa ngục trần gian, song đồng chí luôn luôn giữ vững khí chất của người cộng sản kiên trung, lạc quan tin tưởng vào Đảng và tiền đồ của dân tộc. Đồng chí đã được Đảng, Nhà nước và Nhân dân tin tưởng giao phó nhiều trọng trách quan trọng như: Bí thư Khu ủy, kiêm Chủ tịch Ủy ban kháng chiến - hành chính khu III, Chánh Văn phòng Trung ương Đảng, Bí thư Thành ủy Hà Nội; Bộ trưởng Bộ Công nghiệp, Phó Thủ tướng Chính phủ kiêm Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, Thường trực Ban Bí thư Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hội đồng Nhà nước... Và dù ở cương vị nào, trong hoàn cảnh nào, đồng chí luôn luôn hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao.

Với những hoạt động và cống hiến to lớn đối với Đảng, cách mạng và dân tộc, đồng chí Lê Thanh Nghị đã được tặng thưởng Huân chương Sao Vàng – Huân chương cao quý nhất của Đảng và Nhà nước ta đồng thời được vinh danh là Lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và Cách mạng Việt Nam.

Phát huy truyền thống quê hương cách mạng, lớp lớp cán bộ, đảng viên và nhân dân tỉnh Hải Dương đã không ngừng nỗ lực có nhiều đóng góp cho sự nghiệp cách mạng vẻ vang của dân tộc.

Trong cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc xâm lược, Nhân dân Hải Dương đã nối tiếp truyền thống cách mạng của quê hương Hải Dương Anh hùng quật cường đứng lên. Trên 30 vạn người con quê hương Hải Dương đã hăng hái lên đường tòng quân cứu nước; gần 40 nghìn chiến sĩ đã anh dũng hy sinh trên các chiến trường; trên 21 nghìn thương binh và gần 9 nghìn bệnh binh đã bỏ lại phần xương máu của mình trên các chiến trường. Người ở lại hậu phương thì “tay cày tay súng”, mỗi làng xóm đều trở thành chiến lũy, cụ già, trẻ em thành chiến sĩ diệt giặc thù.

Trong công cuộc xây dựng quê hương sau hơn 20 năm tái lập tỉnh, Hải Dương từ một tỉnh nền kinh tế chủ yếu là thuần nông, cơ sở hạ tầng yếu kém, đến nay Hải Dương trở thành một tỉnh phát triển năng động, kinh tế tăng trưởng khá bình quân đạt 8,1%/năm trong nhiệm kỳ qua, quy mô kinh tế của tỉnh năm 2020 gấp 1,6 lần năm 2015, tỷ trọng lĩnh vực nông nghiệp chiếm dưới 10%. Từ năm 2017, Hải Dương là một trong 16 tỉnh, thành phố tự cân đối thu, chi và có một phần điều tiết về ngân sách Trung ương; Hệ thống kết cấu hạ tầng tiếp tục được đầu tư đồng bộ, hiện đại, nhất là các công trình giao thông kết nối với các tỉnh lân cận. Kết quả xây dựng nông thôn mới ở cơ bản các xã và các đơn vị cấp huyện đã hoàn thành các tiêu chí; Lĩnh vực văn hóa - xã hội phát triển ổn định và có nhiều đổi mới. Mạng lưới, quy mô giáo dục ngày càng phù hợp, xây dựng trường chuẩn quốc gia đạt kết quả cao. Công tác bảo vệ và chăm sóc sức khỏe nhân dân có nhiều tiến bộ. Văn hóa, thể thao phát triển khá toàn diện. Công tác lao động, việc làm đạt được những kết quả tích cực, vấn đề an sinh xã hội được thực hiện tốt; Tình hình an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội được giữ vững, quốc phòng- quân sự địa phương được củng cố và tăng cường.

Hải Dương đang khởi sắc từng ngày. Những kết quả trên tuy mới chỉ là bước đầu, song rất đáng tự hào và là những tiền đề quan trọng để Đảng bộ Hải Dương tiếp tục lãnh đạo nhân dân thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XVII phấn đấu đến năm 2025 Hải Dương là tỉnh công nghiệp theo hướng hiện đại, năm 2030 là tỉnh công nghiệp hiện đại, tạo nền tảng để Hải Dương sớm trở thành thành phố trực thuộc Trung ương xứng đáng là quê hương cách mạng, quê hương của đồng chí Lê Thanh nghị - Lãnh đạo tiền bối tiêu biểu của Đảng và cách mạng Việt Nam.

Đồng chí Phạm Xuân Thăng

Ủy viên Trung ương Đảng

Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương

Đồng chí Lê Thanh Nghị với việc xây dựng cơ sở cách mạng vùng Đông Bắc

Tại vùng mỏ, từ cuối tháng 2/1930, đồng chí Lê Thanh Nghị đã tham gia vào Chi bộ mỏ Hòn Gai đầu tiên được thành lập. Đây là một trong những chi bộ Đảng Cộng sản sớm nhất trong cả nước. Đồng chí đã có những đóng góp to lớn với sự nghiệp cách mạng của dân tộc và phong trào cách mạng ở vùng Đông Bắc.

Trong 9 năm kháng chiến, đồng chí Lê Thanh Nghị đã cùng Ban Thường vụ Liên khu ủy 3 đoàn kết nhất trí, lãnh đạo quân dân liên khu đánh địch giành thắng lợi ở Nam Định, Ninh Bình, Hà Đông, Hà Nam, Hải Dương. Trong chiến dịch Quang Trung (từ ngày 28/5 đến 20/6/1951), quân dân Liên khu đã loại khỏi vòng chiến đấu trên 6.344 tên địch, thu về 677 khẩu súng các loại và phá hủy 32 ô tô, 1 tàu chiến, 3 ca nô, 2 máy bay. Ngoài đánh địch, Đảng bộ liên khu đã lãnh đạo nhân dân đoàn kết vượt qua khó khăn thử thách để thực hiện thắng lợi các phong trào thi đua lao động sản xuất, tự lực cánh sinh, sản xuất tiết kiệm.

Với trọng trách một cán bộ lãnh đạo cao cấp của Đảng nhà nước, đi đến đâu đồng chí cũng căn dặn cán bộ, Đảng viên, công nhân và các tầng lớp nhân dân đoàn kết ra sức thi đua lao động sản xuất.

Đồng chí Lê Thanh Nghị là đại biểu Quốc hội của tỉnh Quảng Ninh các khóa II, III, IV, V, VI. Trong những năm là đại biểu Quốc hội, đồng chí đã giữ vững những chế độ tiếp xúc cử tri của người đại biểu, luôn lắng nghe ý kiến, nguyện vọng của cử tri để báo cáo với Quốc hội.

Ngoài các buổi tiếp xúc cử tri, đồng chí còn dành thời gian về thăm nhân dân ở các xã, thăm công nhân ở các cơ sở kinh tế. Riêng ngày 17/11/1990, đồng chí đã về thăm nhà máy điện Cột 5 nơi ông đã có thời gian làm việc.

Công lao của đồng chí Lê Thanh Nghị đối với đất nước, vùng Đông Bắc nói chung, đối với Quảng Ninh nói riêng là rất đáng tự hào.

Đồng chí Vi Thị Ngọc Bích

Ủy viên Ban Thường vụ

Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Quảng Ninh

Đồng chí Nguyễn Quang Phúc, Ủy viên Ban Thường vụ, Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hải Dương tham luận tại Hội thảo

Người gây dựng lại phong trào cách mạng Hải Dương thời kỳ 1937-1940

Khi cách mạng Việt Nam có cơ hội hoạt động trở lại, để gây dựng và phát triển lại phong trào cách mạng tại tỉnh Hải Dương sau thời kỳ tạm thời lắng xuống, cuối năm 1937, đồng chí Lê Thanh Nghị được Trung ương Đảng và Xứ ủy Bắc Kỳ cử về Hải Dương đảm nhận nhiệm vụ gây dựng lại phong trào cách mạng.

Để che mắt kẻ thù và có điều kiện tiếp xúc với quần chúng, gây dựng cơ sở cách mạng, đồng chí đã chọn khu vực huyện Ninh Giang để hoạt động- nơi có lực lượng công nhân khá đông, tập trung trong nhà máy nước Ninh Giang, nhà dây thép, bến cảng. Tại đây, đồng chí đã vận động, giác ngộ được nhiều công nhân và nhân dân các vùng lân cận tham gia vào các phong trào đấu tranh của Đoàn thanh niên dân chủ, phong trào truyền bá chữ quốc ngữ, mở tủ sách, mở lớp học văn hóa tuyên truyền đường lối của Đảng, đấu tranh đòi tự do, dân chủ... Qua hoạt động một số công nhân tiến bộ đã giác ngộ và trở thành hạt nhân phong trào cách mạng.

Không dừng lại ở địa bàn Ninh Giang, đồng chí Lê Thanh Nghị đã tìm hiểu, nắm tình hình chung trong tỉnh, trong đó tập trung vào phong trào cách mạng ở TP Hải Dương, Thanh Hà, Thanh Miện… Tại TP Hải Dương - trung tâm tỉnh lỵ, đồng chí đã tập trung tuyên truyền giác ngộ các tầng lớp nhân dân để vận động thành lập ra các tổ chức Đoàn thanh niên dân chủ, Hội Phụ nữ giải phóng, Hội Ái hữu, từ đó tập hợp lực lượng, giác ngộ tinh thần và nâng cao hiểu biết về sứ mệnh lịch sử của tầng lớp, giai cấp mình. Từ các tổ chức mới thành lập đã vận động thành viên mở cửa hiệu bán ảnh, báo của Đảng, tổ chức đọc các sách báo tiến bộ như: Đời nay, Dân chúng, Tia sáng, Thời thế… Thông qua đọc sách, báo, quần chúng đã hiểu được nỗi khổ cực của người lao động, hiểu được tình hình đấu tranh.

Đảng bộ và nhân dân tỉnh Hải Dương nhận thức sâu sắc vai trò, đóng góp của đồng chí Lê Thanh Nghị với cách mạng của tỉnh khi là một trong những đồng chí lãnh đạo tiền bối có công tuyên truyền, giáo dục, gây dựng, phát triển phong trào cách mạng quê hương. Tấm gương hoạt động cách mạng của đồng chí được Đảng bộ tỉnh lấy làm hình mẫu để tuyên truyền, giáo dục cho các thế hệ cán bộ, đảng viên và nhân dân, nhất là thế hệ trẻ về tinh thần yêu nước cách mạng, tinh thần tự học, tự rèn luyện và đức hy sinh cho sự nghiệp chung của dân tộc.

Đồng chí Nguyễn Quang Phúc

Ủy viên Ban Thường vụ

Trưởng Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy Hải Dương

Nhóm PV