Đòn giáng đa chiều từ Mỹ tác dụng ngược tới Venezuela - Iran

Tổng thống Iran Hassan Rouhani kêu gọi mở rộng "mối quan hệ thân thiện và chiến lược" giữa hai quốc gia này trong một thông điệp vào Chủ nhật, kỷ niệm Ngày Độc lập của Venezuela. Ngày hôm sau, Chánh văn phòng của ông là Mahmoud Vaezi đã có cuộc gặp tại Iran với ông Jorge Marquez, đặc phái viên của Tổng thống Venezuela Nicolás Maduro. Venezuela đã hoan nghênh việc Iran cung cấp xăng dầu và các thành phần liên quan cần thiết để hỗ trợ nước này hơn một tháng trước.

Chia sẻ sức ép từ Washington

Marquez cho biết Venezuela cũng tìm cách "phát triển và tăng cường quan hệ và hợp tác toàn diện giữa hai nước".

Tuy nhiên, các chuyến hàng báo hiệu mối quan hệ nồng ấm hơn giữa Tehran và Caracas cũng đang đối mặt với nhiều cảnh báo từ Hoa Kỳ - bên đang tìm cách cô lập 2 nước này khỏi cộng đồng quốc tế như một phần của chiến dịch "gây sức ép tối đa". Khi Washington chuyển sang tìm cách phá vỡ mối quan hệ đang phát triển của Caracas và Tehran thì họ cũng đang tìm cách tăng gấp đôi sức đề kháng của mình.

"Hoa Kỳ không có quyền can thiệp vào mối quan hệ song phương của hai quốc gia có chủ quyền như Iran và Venezuela," Thứ trưởng Venezuela về khu vực Bắc Mỹ Carlos Ron nói với Newsweek. "Làm như vậy, là vi phạm thương mại tự do và các quyết định của WTO. Thật không may, sự leo thang của Hoa Kỳ cũng gây ra các hành vi bất hợp pháp khác, như áp dụng các biện pháp cưỡng chế đơn phương mà họ gọi là trừng phạt và đe dọa can thiệp quân sự".

"Venezuela bác bỏ những hành động can thiệp này và chỉ trích chúng là một cuộc tấn công vào quyền tự quyết của đất nước chúng ta", ông nói thêm. "Venezuela có quyền xử lý Hoa Kỳ cho những hành vi xâm lược này trong mọi trường hợp được quy định trong luật pháp quốc tế".

Iran và Venezuela đang tìm cách tăng cường quan hệ. Ảnh: AFP/Getty.

Bất chấp áp lực đang diễn ra, ông nói rằng Venezuela "là một quốc gia tự do và độc lập, và sẽ thực hiện quyền có quan hệ với Iran và với bất kỳ quốc gia nào khác, có bất cứ mối quan hệ nào mà chúng tôi thấy cần thiết, vì lợi ích của người dân Venezuela".

Iran cũng tuyên bố sẽ tiếp tục làm việc với Venezuela và các nước khác.

"Iran coi bất kỳ động thái nào nhằm phá vỡ hoạt động thương mại hợp pháp của mình với các quốc gia khác là bất hợp pháp và trái với luật pháp quốc tế", người phát ngôn của phái đoàn Iran tại Liên Hợp Quốc Alireza Miryousefi nói với Newsweek. "Iran không bị đe dọa bởi hành vi bắt nạt của Hoa Kỳ và áp lực bất hợp pháp của nước này và sẽ thực hiện các biện pháp cần thiết, theo luật pháp quốc tế, để bảo vệ lợi ích của mình."

Nguy cơ hành động leo thang từ Mỹ

Tuần trước, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã kêu gọi gia hạn lệnh cấm vận vũ khí đối với Iran, nói rằng việc cấm vận vũ khí hết hạn sẽ cho phép Iran trở thành "một kẻ buôn vũ khí bất hảo, cung cấp vũ khí cho các cuộc xung đột" trên toàn cầu, bao gồm, ông nói, ở Venezuela.

Đối tác quốc phòng lớn nhất của Venezuela hiện là Nga, nước tiếp tục phát triển mối quan hệ kỹ thuật quân sự với quốc gia Mỹ Latinh này bất chấp sự phản đối của Mỹ. Còn sự hỗ trợ của Iran cho Venezuela thì ở dưới hình thức hỗ trợ nhân đạo và giao dịch các tài nguyên quan trọng. Tuy nhiên, các quan chức Hoa Kỳ cũng cảnh báo về mối liên hệ quân sự tiềm tàng của Iran.

Hồi tháng 5, Bộ Ngoại giao Mỹ đã lên án các chuyến bay vẫn đang được duy trì tới Venezuela của Mahan Air, một công ty hàng không mà ông Pompeo tuyên bố "đã chở vũ khí và lực lượng khủng bố tới khắp thế giới cho Cộng hòa Hồi giáo Iran". Trong trường hợp của Venezuela, ông cho biết hãng hàng không này đang gửi đi các thiết bị kỹ thuật để hỗ trợ vấn đề năng lượng của Venezuela trong khi trao đổi lại vàng cho Iran.

Hoa Kỳ cũng đã nhắm mục tiêu ngành công nghiệp vận tải hàng hải của Iran. Bộ Tài chính Mỹ đã áp lệnh trừng phạt vào cuối tháng trước đối với thuyền trưởng của các tàu chở dầu Iran đã vận chuyển khí đốt đến Venezuela vài tuần trước đó.

Động thái này diễn ra vài ngày sau khi một tàu Iran khác cập bến Venezuela, được cho là mang theo thuốc, thực phẩm và các thiết bị khác. Một bản tin của Wall Street Journal hôm Chủ nhật đã đề cập đến mối liên hệ của lô hàng này với việc khai trương một siêu thị do Etka, một công ty liên kết với các lực lượng vũ trang của Iran điều hành.

Trong nỗ lực trực tiếp ngăn chặn thương mại Iran-Venezuela, các công tố viên liên bang Mỹ vào thứ Hai tuần trước đã xác nhận ý định chặn bắt bốn tàu chở dầu Iran bị nghi ngờ có liên quan đến việc vận chuyển xăng dầu đến Venezuela. Một động thái như vậy sẽ chỉ được thực hiện ở lãnh hải của Hoa Kỳ, mặc dù các tàu chiến của chính quyền Trump đã mở rộng phạm vi hoạt động theo chiến dịch chống buôn bán ma túy ở Tây bán cầu.

Người phát ngôn Bộ Tư lệnh miền Nam Hoa Kỳ (SOUTHCOM) Jose Ruiz nói với Newsweek rằng "nhiệm vụ duy nhất của các khí tài và lực lượng được triển khai đến khu vực này là một phần của hoạt động chống ma túy nhằm hỗ trợ phát hiện và ngăn chặn các hoạt động buôn bán bất hợp pháp ở Caribbean và Đông Thái Bình Dương".

Khi được hỏi về khả năng liên quan đến việc đánh chặn các tàu bị trừng phạt, ông nói rằng "sẽ phản tác dụng khi suy đoán về các nhiệm vụ hoặc hoạt động mà cả SOUTHCOM và các lực lượng được giao đều không được chỉ đạo thực hiện."

Tuy nhiên, Ruiz đã chia sẻ quan ngại về sự hiện diện ngày càng tăng của Iran ở Venezuela. Ruiz nói với Newsweek: "Những lo ngại về các hoạt động của Iran dựa trên mô hình bạo lực của họ trên toàn thế giới. Iran là nhà tài trợ khủng bố lớn nhất thế giới, đang hoạt động trên toàn cầu và bị nghi ngờ là chủ mưu của hai vụ tấn công khủng bố chết người ở Buenos Aires vào những năm 90".

Các lực lượng Hoa Kỳ cũng đang cảnh giác cao độ ở Vịnh Ba Tư, nơi họ đã có các cuộc leo thang căng thẳng với Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran. Chỉ huy hải quân của lực lượng này, Chuẩn đô đốc Alireza Tangsiri cho biết hôm Chủ nhật rằng Iran đã thành lập các tổ hợp ngầm trên bờ và ngoài khơi được trang bị tên lửa có khả năng răn đe lực lượng Mỹ.

An Bình