Đổi trụ sở làm việc để lấy dự án BT: Liệu có lặp lại tình trạng thất thoát 'đất vàng'

Để thanh toán cho nhà đầu tư BT sắp tới ngoài đất, sẽ dùng cả trụ sở làm việc, quyền khai thác hạ tầng

Theo đó, dự thảo quy định, ngoài việc sử dụng quỹ đất để thanh toán hợp đồng BT Nhà nước sẽ sử dụng trụ sở làm việc của cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập và tài sản kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng.

Điểm đáng chú nữa trong dự thảo nghị định việc xác định giá trị đất, trụ sở làm việc hay kết cấu hạ tầng được đưa ra làm tài sản thanh toán cho nhà đầu tư thực hiện dự án BT chưa được đưa ra đấu giá công khai.

Cụ thể, giá trị quỹ đất thanh toán là tiền sử dụng đất, tiền thuê đất nộp một lần cho cả thời gian thuê. Giá trị quỹ đất thanh toán không thay đổi kể từ ngày cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác định, trừ trường hợp cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt cho phép điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch xây dựng dẫn đến thay đổi giá trị quỹ đất thanh toán.

Trong khi đó với giá trị trụ sở làm việc thanh toán Dự án BT là giá trị quyền sử dụng đất và giá trị theo đánh giá lại của tài sản trên đất. Tương tự giá trị tài sản kết cấu hạ tầng thanh toán Dự án BT là giá trị quyền khai thác tài sản kết cấu hạ tầng, được xác định theo quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản kết cấu hạ tầng và pháp luật khác có liên quan.

TS Phạm Sỹ Liêm cho rằng để tránh thất thoát tài sản nhà nước phải đấu giá, đấu thầu công khai.

Theo TS Phạm Sỹ Liêm – nguyên Thứ trưởng Bộ Xây dựng dự án thực hiện theo hình thức Hợp đồng Xây dựng – Chuyển giao (BT) có nghĩa doanh nghiệp bỏ vốn đầu tư xây dựng sau đó chuyển giao nhà nước quản lý. Đổi lại phải trả cho doanh nghiệp đất đai.

Với nội dung dự thảo nghị định theo TS Liêm dù là đất hay trụ sở làm việc, kết cấu hạ tầng…tóm lại đều là tài sản công. Việc dùng tài sản công này để thanh toán cho nhà đầu tư phải được kiểm soát tránh lợi ích nhóm.

“Hình thức BT đổi tài sản công lấy dự án chúng ta thấy có hai vấn đề: Tổng mức đầu tư dự án; Giá trị của tài sản được đưa ra thanh toán cho nhà đầu tư. Nếu tổng mức đầu tư dự án bị khai khống, thổi giá lên đồng thời giá trị công không được đánh giá chính xác doanh nghiệp đầu tư sẽ hưởng lợi lớn.

Để không thất thoát tài sản nhà nước cũng như đảm bảo quyền lợi doanh nghiệp đầu tư phải kiểm soát chặt vấn đề tổng mức đầu tư, phải đánh giá đúng giá trị của tài sản công”, TS Liêm nêu quan điểm.

Theo TS Phạm Sỹ Liêm muốn định kiểm soát chặt mức đầu tư trước hết phải đầu thầu công khai để tìm ra nhà đầu tư có giá bỏ thầu thấp nhất, chất lượng tốt nhất. Về giá trị tài sản công được sử dụng để thanh toán chúng ta cần đấu giá công khai. Lấy mức đấu giá thắng là sơ sở giá trị tài sản công và thanh toán cho nhà đầu tư.

Đồng tình với đánh giá này,TS Bùi Trinh – Chuyên gia nghiên cứu kinh tế cho rằng, nếu cơ quan quản lý thực hiện tốt nhiệm vụ, doanh nghiệp thực hiện nghiêm chỉnh quy định thì những dự án BT giao thông sẽ phát huy hiệu quả lớn, giảm gánh nặng xây dựng cơ bản cho ngân sách, tạo hướng đầu tư mới cho doanh nghiệp.

Tuy nhiên, trên thực tế nhiều dự án BT giao thông nảy sinh bất cập khiến dư luận nghi ngại về nhóm lợi ích sau những ưu đãi quá lớn dành cho doanh nghiệp.

Ông Trinh cho rằng trước đây dự án BT chỉ là đổi đất lấy hạ tầng, nay đưa ra vấn đề đổi cả trụ sở làm việc, đổi cả quyền khai thác tài sản kết cấu hạ tầng thì càng phải chặt chẽ hơn.

“Nguyên tắc là phải minh bạch giá trị đầu tư và giá trị tài sản thanh toán để không xảy ra thất thoát tài sản nhà nước”, ông Bùi Trinh cho biết.

Trước đó, Kiểm toán Nhà nước qua kiểm toán 21 dự án BT đã kiến nghị xử lý tài chính hơn 3.800 tỷ đồng. Một trong những vấn đề được Kiểm toán Nhà nước nêu là tình trạng thất thoát đất vàng trong các dự án BT, khi “đất vàng” dùng để đổi lấy các dự án BT được định giá thấp hơn giá trị thực tế.