Đối thoại Shangri-la: Cạnh tranh lợi ích gia tăng

Mỹ tuyên bố sẽ thực hiện cam kết toàn diện với khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương trong một cuộc tấn công trực tiếp vào Trung Quốc tại diễn đàn quốc phòng hàng năm châu Á hôm 1-6, làm dấy lên lo ngại rằng căng thẳng thương mại leo thang giữa Washington và Bắc Kinh có thể tràn vào đấu trường an ninh.

Mỹ rắn giọng với Trung Quốc

Phát biểu tại Hội nghị thượng đỉnh An ninh châu Á tại Singapore, được gọi là Đối thoại Shangri-La, quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Patrick Shanahan đã lên tiếng chống lại Trung Quốc vì "hành vi làm xói mòn chủ quyền của các quốc gia khác và gieo rắc sự ngờ vực đối với ý định của Trung Quốc".

Trong Báo cáo Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương được công bố cùng ngày, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết Trung Quốc "tìm cách sắp xếp lại khu vực theo lợi thế của mình bằng cách thúc đẩy hiện đại hóa quân sự, hoạt động ảnh hưởng và kinh tế săn mồi để cưỡng chế các quốc gia khác".

Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Shanahan gặp Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa ở Singapore hôm 31-5

"Ấn Độ - Thái Bình Dương ngày càng phải đối mặt với một Trung Quốc tự tin và quyết đoán hơn, sẵn sàng chấp nhận xích mích trong việc theo đuổi một tập hợp lợi ích chính trị, kinh tế và an ninh mở rộng hơn", báo cáo cho biết.

Chiến lược Ấn Độ - Thái Bình Dương mới của Mỹ nhằm tăng cường liên minh và hợp tác với các quốc gia khu vực như Nhật Bản, Hàn Quốc và Philippines. Đài Loan là một trong những quan hệ đối tác của Mỹ, theo báo cáo chiến lược.

"Quan hệ đối tác của chúng tôi là rất quan trọng khi Trung Quốc tiếp tục chiến dịch gây sức ép với Đài Loan", báo cáo cảnh báo chống lại các hoạt động tuần tra của Bắc Kinh quanh Đài Loan. Trung Quốc coi hòn đảo tự trị này là một lãnh thổ bướng bỉnh và không loại trừ việc sử dụng vũ lực để giành lại quyền kiểm soát.

Đối thoại Shangri-La năm nay diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc đang gia tăng mạnh mẽ khi hai nước gần đây đã ăn miếng trả miếng từ các biện pháp trừng phạt này đến các biện pháp khác. Mỹ liệt kê danh sách đen Huawei Technologies vì lo ngại bảo mật, cấm cung cấp công nghệ Mỹ cho nhà sản xuất thiết bị Trung Quốc.

Ông Shanahan đã chạm vào mối quan tâm của Mỹ đối với các sản phẩm của Huawei trong phiên họp hôm 1-6, nói rằng gã khổng lồ viễn thông Trung Quốc "quá thân cận với Chính phủ Trung Quốc". Ông chỉ ra rằng Trung Quốc có các chính sách quốc gia đòi hỏi phải chia sẻ dữ liệu, do đó "chúng tôi không thể tin tưởng rằng các mạng đó sẽ được bảo vệ".

Trung Quốc không hạ giọng

Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Ngụy Phượng Hòa, tuyên bố sẽ không khoan nhượng đối với Đài Loan và Biển Đông trong bài phát biểu vào Chủ nhật (2-6) tại Đối thoại Shangri La.

"Nếu bất cứ ai dám chia rẽ Đài Loan khỏi Trung Quốc, quân đội Trung Quốc không còn cách nào khác là phải chiến đấu bằng mọi giá để bảo vệ sự thống nhất quốc gia và bảo vệ quân sự hóa các vùng lãnh thổ tranh chấp của Trung Quốc ở Biển Đông vì đó là quyền hợp pháp của một quốc gia có chủ quyền", ông Ngụy nói.

Ông Ngụy cũng ám chỉ Mỹ khi nói rằng có hơn 100.000 tàu hàng năm đi qua Biển Đông nhưng không có tàu nào bị đe dọa, nhưng trong những năm gần đây, một số quốc gia ngoài khu vực đã đến Biển Đông để "khoe cơ bắp của họ dưới danh nghĩa tự do hàng hải", ám chỉ các chuyến đi thực hiện tự do hàng hải của Mỹ, Pháp và Anh trong khu vực.

Với Đài Loan, ông Ngụy nói rằng Đài Loan là không thể chia cắt và Trung Quốc phải và sẽ thống nhất với nhau và Trung Quốc thấy rằng không có lý do gì để Mỹ can thiệp vào câu hỏi của Đài Loan thông qua luật Mỹ trong nước dưới dạng Đạo luật Quan hệ Đài Loan, và kết luận rằng bất kỳ sự đánh giá thấp nào về quyết tâm và ý chí của quân đội Trung Quốc về điều này đều nguy hiểm.

"Chúng tôi sẽ cố gắng vì triển vọng thống nhất hòa bình với sự chân thành và nỗ lực lớn nhất nhưng chúng tôi không hứa sẽ từ bỏ việc sử dụng vũ lực", ông Ngụy nói.

Liên quan đến Biển Đông, ông Ngụy tuyên bố rằng vấn đề ổn định cần được các nước trong khu vực quyết định thông qua các đề xuất mang tính xây dựng từ các quốc gia khác sẽ được hoan nghênh. Ông nói Trung Quốc chỉ xây dựng "các cơ sở quốc phòng hạn chế" trên các đảo và rạn san hô "để tự vệ".

Ông Ngụy cũng nhắc lại cam kết của Trung Quốc về phi hạt nhân hóa, hòa bình và ổn định bán đảo Triều Tiên và thông qua giải pháp đàm phán và tham vấn, nhưng nói thêm rằng Trung Quốc hy vọng cộng đồng quốc tế sẽ tích cực đáp ứng những lo ngại chính đáng của Triều Tiên.

Cuối bài phát biểu của mình, ông Ngụy đã có một giai điệu hòa giải hơn về quan hệ Mỹ-Trung Quốc, nói rằng ông đã có một cuộc thảo luận thẳng thắn và thực tế với Quyền Bộ trưởng Quốc phòng Patrick Shanahan. Trong cuộc nói chuyện ngắn gọn, hai người đồng cấp đã khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì liên lạc và phát triển một quân đội mang tính xây dựng cho mối quan hệ quân sự. Trung Quốc hy vọng rằng phía Mỹ sẽ hợp tác với họ để chỉ đạo Trung Quốc-Mỹ quan hệ đúng hướng.

Toàn cảnh diễn đàn An ninh châu Á ở khách sạn Shangri-la (Singapore).

Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc đã kết thúc bài phát biểu bằng cách tuyên bố quân đội Trung Quốc sẵn sàng hợp tác với các lực lượng vũ trang của các nước châu Á Thái Bình Dương khác để bảo vệ hòa bình và ổn định trong khu vực.

Kêu gọi hợp tác

Hội nghị thường niên quy tụ các bộ trưởng Quốc phòng từ khắp nơi trên thế giới bao gồm Nhật Bản, Hàn Quốc, Việt Nam và Pháp. Trung Quốc cũng đã gửi Bộ trưởng Quốc phòng của mình tới cuộc họp lần đầu tiên sau 8 năm trong một động thái rõ ràng để chống lại ảnh hưởng của Mỹ trong khu vực. Một trọng tâm khác của hội nghị 3 ngày hàng năm là một loạt các mối quan ngại về an ninh ảnh hưởng đến châu Á, từ phi hạt nhân hóa của Triều Tiên đến các cuộc tấn công mạng và khủng bố.

Một số quốc gia kêu gọi hợp tác mang tính xây dựng hơn giữa Mỹ và Trung Quốc, hy vọng tránh căng thẳng Mỹ-Trung Quốc kéo dài có thể gây tổn hại cho nền kinh tế và sự ổn định trong khu vực. "Ngay cả khi không có xung đột hoàn toàn, một thời gian căng thẳng và không chắc chắn kéo dài sẽ vô cùng tai hại", Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long nói hôm 31-5.

Ông Lý lưu ý rằng nhiều vấn đề quốc tế nghiêm trọng như tình hình và sự thay đổi khí hậu của Bán đảo Triều Tiên không thể được giải quyết nếu không có sự tham gia đầy đủ của Mỹ và Trung Quốc. Theo ông Lý, căng thẳng kéo dài sẽ dẫn đến mất mát lợi ích to lớn của các thị trường và chuỗi cung ứng toàn cầu hóa. "Do đó, chúng ta nên làm hết sức mình để tránh đi vào con đường xung đột và gây ra sự thù hận ở cả hai phía sẽ tồn tại qua nhiều thế hệ", ông Lý nhấn mạnh.

Đối với Mỹ và Trung Quốc, Hội nghị Singapore cũng nhằm giảm thiểu rủi ro hiểu lầm lẫn nhau có thể dẫn đến một cuộc xung đột nghiêm trọng. Các ông Shanahan và Ngụy đã có một cuộc họp vào ngày 31-5, nơi họ đồng ý mối quan hệ quân sự - quân sự ổn định giữa hai bên.

Ông Shanahan cũng đề cập đến việc hợp tác với Trung Quốc trong bài phát biểu hôm 1-6. "Chúng tôi hợp tác với Trung Quốc, nơi chúng tôi có sự liên kết lợi ích, từ đối thoại quân sự với quân đội để phát triển các biện pháp giảm thiểu rủi ro, để giải quyết các mối đe dọa xuyên quốc gia như chống cướp biển, để thực thi các lệnh trừng phạt của Liên Hiệp Quốc đối với Triều Tiên".

Bàng Cương