Độc đáo lễ quá tăng của đàn ông Dao Khâu ở Lai Châu

Con trai Dao từ khi sinh ra cho đến khi lớn lên, trưởng thành, tới khi về với tổ tiên đều phải trải qua ít nhất một lần "quá tăng". Đặc biệt đối với nhóm Dao Khâu, nếu chưa trải qua nghi lễ này, người đàn ông sẽ khó lấy được vợ, khi chết đi sẽ không được về với thế giới của tổ tiên.

Quá tăng có nghĩa là lên đèn, đó là cấp sắc, xác nhận sự trưởng thành của một con người cũng như vai trò và trách nhiệm của cá nhân người đó với cộng đồng và xã hội.

Nếu như đàn ông Dao Đỏ thường làm lễ cấp sắc từ độ tuổi 12-30, người Dao Áo Dài là từ 11-19 tuổi, thì đối với người Dao Khâu ở Lai Châu, con trai từ 11-12 tuổi đã phải làm lễ cấp sắc. Khi một thành viên là con trai khoảng 11-12 tuổi, gia đình đó nếu có điều kiện người ta sẽ tổ chức lễ để công nhận chàng trai đó đã trưởng thành và có thể tham gia mọi công việc trong xã hội trong cộng đồng người Dao. Ngày tổ chức lễ cấp sắc cũng là ngày hội của cộng đồng người Dao Khâu. Hôm ấy cả làng, cả bản cùng tham gia, chứng kiến, chúc mừng cho gia đình có con trai được cấp sắc. Chính vì thế mà để làm được lễ cấp sắc rất tốn kém, các gia đình phải chuẩn bị mọi thứ trước đó khoảng 2-3 năm. Phải mổ hàng chục con lợn. Và mời các thầy về, các thầy khi làm xong đều có phần nên phải chuẩn bị rất nhiều.

Để làm lễ quá tăng, những người tham gia nghi lễ bắt buộc phải thực hiện kiêng khem khá chặt chẽ. Trước ngày làm lễ quá tăng, những chàng trai Dao Khâu phải được tắm rửa sạch sẽ, chay tịnh, không được sát sinh và phải làm việc thiện, không được ăn thịt chó, không được quan hệ nam nữ. Không riêng gì người được cấp sắc, những người tham gia nghi lễ cũng không được vi phạm những quy định này.

Nghi lễ cấp sắc sẽ diễn ra trong 2-3 ngày, thường có từ 3-5 đèn, thầy cúng sẽ lập đàn cúng tế. Khi cấp sắc, người con trai sẽ được bế ra trước đàn, sau khi thầy cúng làm lễ người ta sẽ cho cậu bé ngã xuống một tấm lưới được căng sẵn. Sau đó, họ đưa cậu bế đi ăn uống, rồi được thầy cúng dâng cấp đèn. Sau này, nếu làm thầy cúng, đi hành nghề có thể cấp sắc lại cho những cậu bé khác.

Không giống như người Dao Tiền ở Cao Bằng, người ta chỉ cấp sắc khi nam giới đã có vợ, còn người Dao Khâu, nếu chưa cấp sắc thì sẽ không lấy được vợ vì con gái sẽ không chọn làm chồng. Qua cái lễ cấp sắc rồi ai mà giỏi, học được làm thầy cúng thì lại được phong sắc lên.