Doanh nghiệp Việt 'thờ ơ' với thị trường 600 triệu dân của ASEAN

Hiện tại, con số nhập khẩu của ASEAN cao hơn 2,6 lần so với xuất khẩu. Điều này cho thấy nhập siêu từ ASEAN là điều đáng lo ngại.

Sáng 10/10, tại TP.HCM, Thời báo Kinh tế Sài Gòn phối hợp với CLB Doanh nhân 2030 đã tổ chức hội thảo: “Thị trường ASEAN: Lối đi nào cho doanh nghiệp Việt?”

Với không gian thị trường gần 600 triệu dân, GDP 2016 đạt 2.551 tỉ USD và dự kiến trở thành nền kinh tế lớn thứ 4 trên thế giới vào 2030 Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) hứa hẹn sẽ mở ra nhiều cơ hội mới dành cho DN Việt Nam.

Tuy vậy, sau gần 3 năm thành lập AEC, hàng hóa của các nước trong khu vực đã tràn vào Việt Nam khá lớn, nhất là hàng Thái Lan. Và đến thời điểm này dường như các DN Việt vẫn còn rất thờ ơ và bỏ qua các thị trường này.

Theo bà Nguyễn Thị Tuệ Anh, Phó Viện trưởng Viện Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) so sánh với các Hiệp định thương mại khác thì các cam kết về cắt giảm thuế quan trong AEC là cao nhất và nhanh nhất. Cho đến nay, Việt Nam đã hoàn thành lộ trình cắt giảm thuế quan trong AEC (2018: hoàn tất lộ trình loại bỏ thuế).

Vì vậy, DN Việt Nam có cơ hội xuất khẩu các mặt hàng thế mạnh, mở rộng thị trường. Đồng thời DN Việt cũng có những ưu đãi khi nhập khẩu vì thuế quan giảm, nguồn hàng/đầu vào chất lượng hơn. Tuy vậy những thách thức hiện rất lớn.

Cơ cấu hàng hóa khá tương đồng trong khu vực ASEAN, dẫn đến DN phải cạnh tranh khốc liệt, đặc biệt là các ngành được bảo hộ. Nhân lực chất lượng, trình độ còn thấp: năm 2017 đạt 3,39/10 điểm trong khi Malaysia là 5,59, Thái Lan là 4,94...

"Ngoài ra, năng lực của DN vẫn còn hạn chế để tận dụng cơ hội. Vậy vậy, nếu thiếu năng lực thể chế và năng lực của DN nhằm tận dụng cơ hội từ hội nhập kinh tế quốc tế nói chung và AEC nói riêng... thì tất cả chỉ dừng ở “cơ hội”, “tiềm năng” và “có thể”, bà Tuệ Anh nhấn mạnh.

Cụ thể hơn về con số, ông Phạm Thành Kiên, GĐ Sở Công Thương TPHCM, cho biết từ năm 2015 đến 2017, lượng hàng hóa từ TPHCM xuất khẩu vào ASEAN mỗi năm đều tăng, như năm 2016 kim ngạch xuất khẩu đạt 3,31% tỉ USD, tăng 13% so với 2015, năm 2017 kim ngạch đạt 3,47 tỉ USD, tăng 4% so với 2016. Tuy nhiên, những con số này không tăng đột biến sau khi AEC được thành lập.

Trong khi đó, con số nhập khẩu vẫn rất lớn, kim ngạch nhập khẩu từ ASEAN vào Việt Nam đạt 7,2 tỉ USD vào 2016 và đã tăng lên mức 8,15 tỉ USD vào 2017, tăng 13% so với cùng kỳ. Hiện tại, con số nhập khẩu của ASEAN cao hơn 2,6 lần so với xuất khẩu. Điều này cho thấy nhập siêu từ ASEAN là điều đáng lo ngại.

Ông Phạm Thiết Hòa, GĐ Trung tâm xúc tiến thương mại TP.HCM (ITPC), phân tích một số nguyên nhân khách quan và chủ quan dẫn đến việc DN Việt Nam vẫn chưa khai thác hết tiềm năng của thị trường ASEAN. Đó là hình thức sản phẩm chưa đa dạng, giá sản phẩm chưa cạnh tranh; hệ thống phân phối hàng hóa còn kém; chưa kết nối chặt chẽ với các cơ quan chức năng phụ trách xúc tiến, ngoài giao... Ngoài ra, DN còn chưa trang bị đủ điều kiện để xuất khẩu vào các nước đạo Hồi, chưa nắm rõ các rào cản kỹ thuật, pháp lý của các nước trong khu vực...

Tuy nhiên, ông Kiên cho rằng để tận dụng các cơ hội và phát huy có hiệu quả các lợi thế trong quá trình tham gia AEC, DN cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa để nâng cao năng lực cạnh tranh, chủ động, sáng tạo, không ngừng tự đổi mới, xây dựng chiến lược kinh doanh cụ thể để thâm nhập vào thị trường này. Trong đó, chiến lược kinh doanh cần theo sát xu hướng tiêu dùng của người dân mỗi nước ASEAN, liên kết với nhà phân phối nội địa uy tín, có năng lực... Vì thực tiễn cho thấy, sản phẩm của mỗi nước mỗi DN đều nằm trong chuỗi giá trị của khu vực hay chuỗi giá trị của toàn cầu.

Ở góc độ DN bán lẻ, phân phối, bà Punthila Puripreecha, GĐ vận hành – Operation Director của Cty TNHH MM Mega Market Việt Nam cho biết hiện công ty đang tổ chức các chuyến đi thực tế cho đội ngũ thu mua từ Thái Lan sang Việt Nam. Trong các chuyến đi, MM Mega Market Việt Nam cũng giới thiệu các vùng nguyên liệu, quy trình nuôi trồng, sản xuất, quá trình kiểm soát chất lượng... giúp họ có đầy đủ thông tin về nguồn hàng tại Việt Nam.

“Do vậy, nếu các DN có nhu cầu đưa hàng vào hệ thống, các DN cần tìm hiểu nhu cầu thị trường của sản phẩm bạn đang có cũng như đội thu mua. Chúng tôi sẽ hỗ trợ các bạn về mặt quy trình, kỹ thuật để đưa hàng hóa vào hệ thống”, bà Punthila Puripreecha nói thêm.

Ngô Kiếm