Doanh nghiệp rượu bia ra sức phản đối ban hành Luật phòng chống tác hại rượu bia

Ảnh minh họa

Dùng số liệu chia đều để "ru ngủ" dư luận

Trước hết, về lượng tiêu thụ và tác hại của rượu, bia, các doanh nghiệp rượu bia dẫn chứng, theo số liệu của WHO thì lượng cồn nguyên chất tiêu thụ là 6,6 lít/người/năm, đứng thứ 94/194 nước thành viên của WHO. Tuy nhiên, phản bác lại lập luận này, cơ quan soạn thảo Luật phòng chống tác hại rượu bia cho rằng, đây là số liệu chia đều cho cả người uống và người không uống >15 tuổi trong khi ở Việt Nam chủ yếu nam giới uống rượu, bia, nữ giới sử dụng rất ít.

“Trung bình thế giới tỷ lệ uống rượu bia ở nam/nữ là 48%/29% trong khi ở VN là 77%/11%.” – Cơ quan soạn thảo Luật dẫn chứng.

Do đó, nếu tính riêng trong số nam giới trên 15 tuổi có sử dụng rượu, bia thì một người nam của Việt Nam tiêu thụ trung bình tới 27,4 lít cồn nguyên chất (số liệu năm 2010).

“Mức tiêu thụ này là rất cao, xếp thứ hai trong các nước Đông Nam Á/Tây Thái Bình Dương, xếp thứ 10 Châu Á và thứ 29 thế giới” – Ban soạn thảo dẫn nguồn Báo cáo thực trạng toàn cầu về chất có cồn và sức khỏe, WHO 2014.

Bên cạnh đó, tuy lượng cồn tiêu thụ trung bình của Việt Nam chỉ hơn so với thế giới không đáng kể 6,6/6,2, nhưng với tốc độ gia tăng sử dụng mới là vấn đề đáng lo ngại của Việt Nam. Mức tiêu thụ đồ uống có cồn bình quân đầu người Việt Nam (trên 15 tuổi) đã tăng từ 3,8 lít cồn/người/năm trong giai đoạn 2003 - 2005 lên tới 6,6 lít cồn/người/năm giai đoạn 2008 -2010, tức là đã tăng tới 74%. Trong khi, số lít cồn nguyên chất tiêu thụ bình quân của thế giới là 6,2 lít/người (2008-2010) mức độ tiêu thụ dường như không tăng trong 15 năm qua.

Trong khi các doanh nghiệp rượu bia đưa số liệu của Tổng cục Thống kê về lượng tiêu thụ bình quân đầu người/năm quy ra độ cồn nguyên chất ở Việt Nam chỉ là 4,4 lít/người/năm thì Ban soạn thảo Luật đặt câu hỏi: “Cần làm rõ số liệu này từ nguồn nào từ thời điểm nào? Đã bao gồm rượu thủ công tự nấu chưa?”

Bởi, nếu chưa bao gồm rượu thủ công tự nấu trong dân cư thì cần phải cần cộng cả lượng rượu thủ công này quy đổi ra cồn nguyên chất. Trong khi, theo Báo cáo thực trạng toàn cầu về chất có cồn và sức khỏe, WHO 2014 thì đã bao gồm cả rượu, bia chính thống và rượu, bia không chính thống thì kết quả nghiên cứu của PGS.TS Lưu Bích Ngọc, rượu thủ công chiếm 75% tổng lượng rượu tiêu thụ. Như vậy, thông tin của Hiệp hội rượu bia nước giải khát chia sẻ thì mức tiêu thụ bình quân/người >15 tuổi ở Việt Nam sẽ lên tới 17,6 lít (4,4 lít x4), cao gần gấp 3 lần so với mức trung bình của thế giới.

Đáng chú ý, Hiệp hội các doanh nghiệp rượu bia cho rằng, “chỉ có lạm dụng rượu, bia mới gây ra tác hại đối với sức khỏe và WHO đã đề ra chiến lược toàn cầu về giảm thiểu tác hại của lạm dụng đồ uống có cồn” thì Tổ chức Y tế thế giới đã xác định không có ngưỡng an toàn của sử dụng rượu bia, vì thế không có ngưỡng cho sự “lạm dụng”.

Theo khuyến cáo của Hiệp hội Phòng chống Ung thư quốc tế, sử dụng rượu bia dù ít (12,5g cồn nguyên chất/ngày, tức là dưới 1 lon bia 330ml) vẫn có mối quan hệ nhân quả với 7 loại ung thư (vú, vòm họng, tế bào vảy thực quản, gan, dạ dày, đại tràng, trực tràng …) và có mối liên hệ với khoảng 30 loại ung thư khác (tụy, máu, tế bào bạch hầu,…)

Ra sức phản đối luật

Hiệp hội các doanh nghiệp rượu bia, nước giải khát đã đưa ra hàng loạt lý do để phản đối ban hành Luật Phòng chống tác hại rượu bia.

Thứ nhất, họ cho rằng, hiện nay hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành quy định về sản xuất kinh doanh và sử dụng rượu bia khá đầy đủ, có tới 85 văn bản từ Luật, Nghị định, Nghị quyết, Chỉ thị, Thông tư, … “Tại sao có nhiều văn bản quy phạm pháp luật như vậy mà chưa quản lý tốt?”

Trả lời câu hỏi này, Ban soạn thảo cho biết, trong số 85 văn bản liên quan đến hoạt động quản lý rượu, bia thì tính đến nay chỉ còn 33 văn bản còn hiệu lực. Tuy nhiên các văn bản này chủ yếu điều chỉnh đối với hoạt động sản xuất, kinh doanh và xử phạt đối với rất ít các hành vi vi phạm liên quan đến rượu, bia.

“Còn một khoảng trống rất lớn các nội dung chưa được điều chỉnh đặc biệt là các quy định mang tính phòng ngừa các tác hại của rượu, bia vì vậy cần thiết phải có một luật quy định bao phủ các hoạt động kiểm soát giảm mức tiêu thụ rượu, bia; kiểm soát việc cung cấp rượu, bia; giảm tác hại của rượu, bia” – Ban soạn thảo Luật nhấn mạnh.

Với ý kiến cho rằng Luật Phòng chống tác hại rượu bia không phù hợp với Luật quảng cáo, Luật Thương mại, Ban soạn thảo lập luận: Mặc dù, các luật khác có quy định liên quan đến tác hại của rượu, bia nhưng chưa đáp ứng, chưa phù hợp với yêu cầu phòng, chống tác hại của rượu, bia, trong khi đó, Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia là luật chuyên ngành về vấn đề này nên cần có những quy định đặc thù, thống nhất để tránh việc nội dung về phòng, chống tác hại của rượu, bia được quy định tản mạn, không thống nhất trong các Luật khác.

Về cơ sở pháp lý, việc một luật sửa nhiều luật đã được Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định. Đồng thời, Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật cũng quy định trong trường hợp các văn bản quy phạm pháp luật do cùng một cơ quan ban hành có quy định khác nhau về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định của văn bản quy pháp luật ban hành sau. Vì vậy, việc Luật phòng, chống tác hại của rượu, bia quy định một số vấn đề khác với các quy định tại các văn bản luật ban hành trước nhằm đáp ứng mục tiêu phòng, chống tác hại của rượu, bia là bảo đảm tính hợp pháp.

Theo các doanh nghiệp rượu bia, hiện nay chưa có quốc gia nào trên thế giới ban hành Luật Phòng, chống tác hại của rượu, bia. Có một số ít nước ban hành Luật Kiểm soát rượu, bia (Thái Lan) hoặc Luật về kiểm soát chất có cồn (Lithuania)… Vì vậy, Việt Nam cần tăng cường tuyên truyền phổ biến các quy định pháp luật tới các nhà sản xuất và truyền thông nâng cao nhận thức hành vi sử dụng đồ uống có cồn có trách nhiệm, có văn hóa; không lạm dụng đồ uống có cồn, không nhất thiết phải ban hành thêm một luật nữa.

Tuy nhiên, Ban soạn thảo phân tích: Tên gọi luật của các quốc gia có thể khác nhau, nhưng mục đích lại giống nhau, đó là góp phần giảm tiêu dùng rượu bia ở mức nguy hại và bảo vệ sức khỏe người dân và đều quy định các biện pháp giảm cung, giảm cầu và giảm tác hại. Chỉ tính riêng trong khu vực hiện nay, Lào (2017), Srilanka cũng đã ban hành Luật, Thailand (2008) Luật kiểm soát rượu bia, Singapore (2015) Luật về kiểm soát buôn bán và tiêu thụ rượu, bia.

“Việc chỉ tuyên truyền, nâng cao nhận thức về tác hại của rượu bia là không có hiệu quả trong việc giảm tiêu dùng rượu bia ở mức nguy hại. Do rượu, bia có thể gây nghiện nên không chỉ dùng biện pháp tuyên truyền mà còn phải thực hiện các biện pháp mạnh mẽ hơn nhằm hạn chế tính sẵn có rượu, bia để từ đó hạn chế việc tiếp cận và tiêu dùng” – Ban soạn thảo nhấn mạnh.

Các doanh nghiệp bia rượu hiện đang kinh doanh có lãi và rất thuận lợi:

Sabeco: Lợi nhuận sau thuế năm 2017 là 4.562 tỷ đồng (Nguồn: báo cáo tài chính riêng cho năm tài chính 2017 của Tổng công ty cổ phần bia - rượu - nước giải khát sài gòn, tăng so với cùng kỳ năm trước,

Habeco lãi 658 tỷ (Nguồn: báo cáo tài chính hợp nhất cho năm tài chính 2017 của HABECO).

Chủ tịch Heineken châu Á & Thái Bình Dương - Frans Eusman cho biết, hãng đang đổ tiền vào Việt Nam - thị trường có khả năng sinh lời lớn thứ 2 cho họ, chỉ sau Mexico.

Hoàng Hải