Điều trị loãng xương bằng y dược cổ truyền

Vì sao loãng xương?

Xương là một mô sống luôn có sự cân bằng động giữa 2 quá trình tiêu hủy tế bào xương già và tạo tế bào xương trẻ. Sự cân bằng này sẽ thay đổi theo năm tháng trong suốt cuộc đời của con người. Từ lúc trẻ và đến tuổi trưởng thành, quá trình tạo xương mới sẽ hoạt động mạnh hơn. Khi cơ thể phát triển ổn định (khoảng 25-30 tuổi) quá trình tạo xương mới sẽ cân bằng với quá trình tiêu xương cũ.

Thể trạng con người đến giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh (khoảng sau 45 tuổi) quá trình tiêu xương sẽ xảy ra mạnh hơn tạo xương và sinh ra hội chứng loãng xương hay bệnh loãng xương. Chứng loãng xuất hiện ở cả hai giới nam và nữ, tuy nhiên tỷ lệ mắc bệnh của nữ giới cao hơn nam 3-4 lần. Loãng xương là một bệnh (hay là hội chứng) chuyển hóa của xương với 2 đặc điểm chính: khả năng chịu lực bị suy yếu và cấu trúc thay đổi nên xương không còn bền vững gây hậu quả gãy xương.

Các yếu tố ảnh hưởng đến mật độ xương (MĐX) do di truyền quyết định đến khoảng 75% độ chắc của xương. Môi trường sống và chế độ dinh dưỡng cũng quyết định khoảng 25% độ chắc của xương. Hormone oestrogen và testosterone đều ảnh hưởng đến MĐX. Khi giảm 2 hormone này đều gây giảm MĐX. Dinh dưỡng là chất cần thiết giúp xương khỏe. Tuy nhiên, chỉ thật sự cần khi tuổi trẻ và trước tuổi trưởng thành. Hoạt động thể lực (tập thể dục, chơi thể thao) là rất cần thiết để duy trì MĐX ổn định. Rối loạn giấc ngủ cũng ảnh hưởng không tốt đến chuyển hóa xương. Những người bị thiếu ngủ hoặc bị hội chứng ngưng thở lúc ngủ có MĐX thấp.

Thực phẩm chức năng giúp củng cố xương cốt. Ảnh: T.DUYÊN

Những điều cần biết

Tuổi mãn kinh và người cao tuổi, hiện tượng thiếu chất khoáng (canxi, phosphorus) không đáng kể, trong khi thiếu chất hữu cơ tạo keo xương (collagen) là chủ yếu, nên cần thiết phải cung cấp đủ chất collagen (đặc biệt collagen loại 1) để xương được chắc khỏe. Hủy cốt tế bào (tế bào tiêu hủy xương ) có vai trò quan trọng trong chu chuyển xương, đặc biệt sự tái tạo xương vì giúp loại bỏ xương già cỗi, tạo điều kiện cho tạo cốt bào thành lập xương mới. Do đó không phải mọi trường hợp đều cần sử dụng các thuốc ức chế hủy cốt tế bào.

Tạo cốt bào giảm về lượng và chất trong quá trình tích tuổi nên sự tổng hợp collagen và tạo xương mới bị hạn chế. Vì vậy, cần sử dụng thuốc kích thích hoạt động của tạo cốt tế bào. Y dược cổ truyền có các bài thuốc, vị thuốc “bổ Thận” (thận âm hoặc dương) có tác động giúp tăng hoạt động của các tạo cốt bào trên thực nghiệm. Khung xương của cơ thể muốn hoạt động hiệu quả không thể thiếu vai trò của hệ cơ bắp, gân và dây chằng. Hệ cơ - gân - dây chằng muốn khỏe, dẻo dai cần sự luyện tập vừa sức và kiên trì, cũng như cung cấp đủ chất dinh dưỡng, trong đó có chất collagen loại II.

Điều trị loãng xương theo quy ước gồm các thuốc ức chế hủy cốt bào, như Biphosphonat: Alendronat (Rosamax), Risedronat (Actonel) và Ibandronat (Boniva). Liệu pháp Hormone thay thế (HRT) dùng ngăn ngừa và điều trị bệnh loãng xương cho phụ nữ mãn kinh. Thuốc điều hòa chọn lọc Estradiol (SERMs): tăng tối đa tác dụng có lợi của Estradiol cho xương. Calcitonin: có tác dụng điều hòa canxi và chuyển hóa xương.

Điều trị theo quy ước đã cải thiện MĐX, hạn chế gãy xương và tránh tàn phế cho nhiều người. Tuy nhiên, không phải mọi người bệnh đều có thể dung nạp với các thuốc kinh điển trên và phải bỏ dở điều trị. Gần đây, nhiều nhà nghiên cứu đã tập trung vào các cây - thuốc có tác dụng điều trị hỗ trợ hoặc thay thế được các thuốc có nguồn gốc hóa dược, phổ biến là các bài thuốc, cây - con thuốc như cây cẩu tích, cây cốt toái bổ. Bài thuốc Lục vi là bài thuốc cổ gồm 6 vị thuốc đã được dùng từ hàng ngàn năm nay. Hiện một số nước có nền y dược cổ truyền phát triển đã dùng điều trị LX có hiệu quả cải thiện MĐX trên động vật thí nghiệm cũng như trên người bệnh.

Cao xương cá sấu Hoa cà có chứa lượng lớn collagen dạng thủy phân nên rất dễ hấp thu qua đường tiêu hóa. Qua nhiều công trình nghiên cứu tiền lâm sàng và lâm sàng đã ghi nhận cao cá sấu an toàn, hiệu quả và dung nạp tốt đối với người bệnh loãng xương. Hiện nay, có nhiều người bệnh được chẩn đoán xác định loãng xương đã thường xuyên sử dụng cao xương cá sấu Hoa cà liên tục từ 6 tháng trở lên cho kết quả tăng MĐX rõ rệt, kèm theo giảm đau cơ - khớp và phục hồi khả năng vận động tốt.

Đối với các bệnh mạn tính không lây nói chung và bệnh loãng xương nói riêng, trong điều trị cần liệu pháp tổng hợp vừa dùng thuốc và không dùng thuốc. Bên cạnh thuốc đặc trị cần kết hợp điều chỉnh lối sống: ăn hợp lý, hạn chế chất kích thích, tập thể dục thường xuyên, hạn chế stress.

BS. Trần Văn Năm