Diện tích rừng tăng: Cần tách bạch...

Ngày 5/11, Quốc hội tiếp tục thảo luận ở hội trường. Thủy điện, chuyển đổi mục đích sử dụng rừng... tiếp tục là một trong các nội dung lớn được các đại biểu đề cập.

Nhà nước phải nắm đằng chuôi

Giải trình về vấn đề triển khai các dự án thủy điện, việc xử lý các dự án thủy điện, điện mặt trời đã hết vòng đời dự án, Bộ trưởng Công thương Trần Tuấn Anh cho biết, khi có chủ trương đầu tư một dự án thủy điện, trước hết các dự án này đều phải được bổ sung vào quy hoạch, trong đó có các tiêu chí về sử dụng đất thực hiện dự án. Địa phương quyết định việc bổ sung quy hoạch. Sau khi được thông qua, Bộ Công thương sẽ tiếp tục xin ý kiến các bộ ngành liên quan để đảm bảo phù hợp với các quy hoạch khác nhau. Các dự án thủy điện phải đăng công khai đánh giá tác động về môi trường…

Đối với các dự án thủy điện hết vòng đời dự án, luật và các văn bản dưới luật đã quy định chủ đầu tư phải đánh giá lại an toàn hồ đập, có phương án tháo dỡ cụ thể. Chủ đầu tư dự án điện mặt trời có trách nhiệm xử lý các tấm pin khi đã hết thời gian sử dụng.

Đại biểu Lê Thanh Vân - Đoàn ĐBQH tỉnh Cà Mau, phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Lê Thanh Vân (Cà Mau) phát biểu tranh luận về phát triển thủy điện. Đại biểu nhắc lại câu chuyện xây dựng thủy điện sông Đà, với mục tiêu ban đầu là trị thủy, sau đó mới tới phát điện. Nhờ có thủy điện này mà Hà Nội tránh được các trận lụt lịch sử, còn trước đó, như năm 1971, chúng ta phải phá đê để "cứu" Hà Nội.

Tuy nhiên, mặt trái của thủy điện cũng tồn tại, như một số chủ đầu tư lạm dụng công trình để trục lợi thông qua phá rừng. Do đó phải đánh giá khách quan, nhiều chiều về hiệu quả và tác động của thủy điện. Cần xử lý nghiêm, lên án các chủ thể vi phạm pháp luật do lợi ích nhóm gây ra, nhưng không vì lũ lụt mà đổ hết cho thủy điện.

Đại biểu Dương Trung Quốc (tỉnh Đồng Nai) cho rằng đối với các dự án thủy điện chúng ta cần có tầm nhìn sau 30-40 năm để có chế tài buộc doanh nghiệp tuân thủ đúng theo các quy định của pháp luật.

Đại biểu đồng tình với việc doanh nghiệp tham gia xây dựng dự án thủy điện phải đóng trước một khoản tiền coi như phí môi trường để sau này dừng khai thác còn khắc phục. Còn nếu dừng rồi mới phải xử lý, doanh nghiệp sẽ tìm cách thoái thác.

“Việc xây dự án thủy điện phải có chế tài, Nhà nước phải nắm đằng chuôi. Còn nhiều doanh nghiệp tìm cách thoái thác, bỏ đi. Yếu tố lợi ích nhóm sẽ để lại nhiều tổn hại cho sau này”, ông Quốc nói.

Cân nhắc kỹ việc chuyển đổi đất rừng cho các dự án kinh tế

Đại biểu Nguyễn Thị Lệ Thủy (Bến Tre) cho biết rừng tự nhiên chiếm gần 19% tổng diện tích rừng đề xuất chuyển đổi. Dù diện tích rừng thay thế gấp 3 lần diện tích rừng bị chuyển đổi, phần lớn rừng trồng là các loại cây khai thác gỗ, không có khả năng trữ nước hay cản nước ngăn lũ. Đại biểu tỉnh Bến Tre kiến nghị cần quản lý nghiêm ngặt hơn việc quy hoạch và điều chỉnh quy hoạch lâm nghiệp, tổng thể bảo tồn đa dạng sinh học; hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo tồn đa dạng sinh học. Đồng thời, cân nhắc kỹ việc chuyển đổi đất rừng cho các dự án phát triển kinh tế.

Trong trường hợp thật cần thiết phải chuyển đổi, ưu tiên các dự án phục vụ thủy lợi, điều tiết nước, trữ nước phục vụ sản xuất nông nghiệp, sinh hoạt cho nhân dân; kiên quyết không phê duyệt chủ trương chuyển đổi sử dụng đất rừng tự nhiên đối với dự án không tìm được đất trồng rừng thay thế phù hợp.

Bên cạnh đó, cần có giải pháp giải quyết dứt điểm tình trạng di cư tự phát ở một số địa phương, nhằm giảm áp lực cho rừng, tình trạng phá, lấn chiếm đất rừng; có chế độ đãi ngộ, thu hút lực lượng bảo tồn đa dạng sinh học trên đất liền, biển, đảo.

Đại biểu Nguyễn Tạo (Lâm Đồng) đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành cần hoàn thành sớm các quy hoạch; chi tiết hóa các bản đồ cảnh báo thiên tai; đẩy mạnh xây dựng các công trình công cộng có tính lưỡng dụng ở khu vực miền núi. Các công trình này cần vừa phục vụ dân sinh, vừa phải phục vụ quốc phòng, an ninh mà vẫn đảm bảo công tác phòng chống thiên tai, hạn chế đến mức thấp nhất thiệt hại về người và tài sản.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng cho rằng công tác cứu hộ, cứu nạn trong thời điểm mưa lũ vừa qua bộc lộ nhiều bất cập, chưa đáp ứng kịp thời, hiệu quả trong tình hình hiện nay. Thay mặt cử tri, ông đề nghị cần có lực lượng cứu hộ, cứu nạn độc lập mang tính chuyên nghiệp hơn.

“Nên giao cho lực lượng quân đội làm nòng cốt để đầu tư phương tiện chuyên dụng, kỹ thuật tiên tiến, hiện đại để ứng phó, cứu hộ, cứu nạn lâu dài”, đại biểu đề xuất.

Bộ trưởng: Thiên tai không phải lỗi do thủy điện

Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà cho biết trong những ngày qua đã lắng nghe các ý kiến tâm huyết của các đại biểu Quốc hội trước thiên tai và hậu quả ở miền Trung. Bộ trưởng chia sẻ với những mất mát của miền Trung, những khó khăn, gian khổ của các lực lượng đang khắc phục hậu quả, tìm kiếm cứu nạn do thiên tai.

Bộ trưởng cho biết, theo các thống kê, xu hướng cực đoan của thời tiết, khí hậu trên toàn cầu đang tăng lên. Đảng, Nhà nước đã quan tâm đã chỉ đạo các chương trình nghiên cứu lũ quét, lũ lụt ở miền Trung và Tây Nguyên, về sạt lở đất và cảnh báo sạt lở ở miền Trung, Tây Nguyên.

Về các vụ việc xảy ra vừa qua, Bộ trưởng cho rằng phải có nghiên cứu độc lập của các cơ quan khoa học để đánh giá đầy đủ, nhưng theo thông tin cho tới nay, nguyên nhân là do tổ hợp các dạng thiên tai như 4 cơn bão liên tiếp, lượng mưa vượt qua các chỉ số đo lịch sử, như Quảng Nam có mưa tới 500 mm một ngày, có nơi từ 2.000 đến 4.000 mm.

Các số liệu cho thấy các điểm sạt lở như ở trạm kiểm lâm 67, Trà Leng, Trà Vân, Phước Lộc (Phước Sơn), đoàn 337… ở độ cao từ 300-900 m, nên ở đây không có vấn đề do thủy điện. Toàn bộ khu vực này nằm trong đứt gãy địa chất, do phong hóa, đất cát sét sỏi độ gắn kết rất thấp, địa hình dốc, tạo ra độ trượt, tạo ra đứt gãy…; cộng thêm lượng mưa lớn gia tăng trọng lượng trượt. Chúng ta cũng phải đánh giá cụ thể hơn về thực trạng rừng tại các khu vực này.

Bộ trưởng khẳng định lũ lụt, thiên tai không phải lỗi do thủy điện. Cũng theo Bộ trưởng, việc điều tiết các hồ chứa trong khu vực nhịp nhàng, chặt chẽ như vừa qua đã làm giảm lũ từ 30 đến 70% cho vùng hạ du. Cùng với đó, các hồ chứa cũng có hiệu quả trong chống hạn.

Bộ trưởng nhấn mạnh, nhiều ý kiến tâm huyết của các đại biểu Quốc hội đã chỉ ra thách thức về tư duy phát triển, về phát triển bền vững, về tăng trrưởng xanh. Thủ tướng Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh không đánh đổi môi trường lấy kinh tế; lúc này dù còn nhiều ý kiến khác nhau nhưng Bộ trưởng cho rằng cần sửa đổi Luật Bảo vệ môi trường, đầu tư nguồn lực để thực hiện các mục tiêu môi trường trong thực tế.

Cần tách bạch rừng tự nhiên và rừng trồng

Tranh luận về vấn đề đất rừng và thủy điện, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) cho rằng việc đưa dự án thủy điện vào quy hoạch cần xem xét nhiều yếu tố, đặc biệt là tác động của mỗi dự án.

"Một dòng sông có thể chịu được bao nhiêu dự án thủy điện, 3 công trình sẽ khác với 8 công trình. Những dự án đầu tiên chúng ta có thể xét duyệt khác, nhưng khi đến dự án thứ 4, 5, 6 thì phải xem xét khác", đại biểu Nghĩa nói và cho rằng, việc đơn giản hóa tiêu chuẩn xét duyệt ở bước này sẽ không thấy được vai trò quản lý của Nhà nước.

Đại biểu Trương Trọng Nghĩa - Đoàn ĐBQH TP.HCM, phát biểu tại phiên thảo luận. Ảnh: Quochoi.vn

Với hiện trạng đất rừng, đại biểu đặt câu hỏi: "Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường nói diện tích rừng tại Việt Nam đã tăng từ 9 triệu ha năm 1990, lên 14,6 triệu ha rừng hiện nay. Nhưng tôi muốn hỏi là trong số đó, có bao nhiêu là rừng tự nhiên và bao nhiêu rừng trồng?". Đại biểu cho biết, hai loại rừng này là hoàn toàn khác nhau, về vai trò, chức năng, năng lực bảo vệ đất.

Làm từ thiện cũng phải có văn hóa

Một nội dung được đề cập trong phiên thảo luận, đó là chuyện làm từ thiện.

Đại biểu Trần Công Thuật (Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Bình) cho rằng cần có một cuộc tổng kết, rút kinh nghiệm về đợt lũ năm nay một cách toàn diện. Ông kiến nghị thay thế Nghị định 64 về việc vận động, phân phối, tiếp nhận các nguồn đóng góp sao cho phù hợp với thực tiễn.

Đại biểu Nguyễn Thị Xuân Thu (Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ Việt Nam) nhắc đến “văn hóa từ thiện”. Theo bà, đại dịch Covid-19 vừa qua và thảm họa thiên tai ở miền Trung hiện nay đã khởi dậy tình dân tộc, nghĩa đồng bào với nhiều hành động rất đáng quý, đáng trân trọng.

Chủ tịch Hội Chữ thập đỏ lưu ý “làm từ thiện cũng phải có văn hóa”, đừng mang danh từ thiện, cứu trợ để trục lợi, đánh bóng tên tuổi hay phô trương đạo đức.

“Văn hóa cho - nhận cũng cần phải học, cho làm sao để người nhận không có cảm giác ban ơn, bố thí, nhận làm sao để người cho thấy vui và hạnh phúc”, bà Thu nói.

Vấn đề thứ hai được nữ đại biểu đề cập là làm thế nào ứng phó thảm họa thiên tai nhanh và hiệu quả. Bà cho rằng Chính phủ nên có chiến lược dài hạn mang tầm quốc gia. Đại dịch Covid-19 và đợt thiên tai vừa qua là những cảnh báo nguy hiểm, cần sớm xây dựng các kịch bản để có kế hoạch ứng phó dài hạn, huy động nguồn lực để thực hiện có hiệu quả công tác ứng phó với thiên tai.

Minh Thái