Điện than Việt Nam có thể đắt nhất thế giới

Theo báo cáo “Here comes the sun (and wind)” của tổ chức phi lợi nhuận Carbon Tracker, các tổ máy điện than của Việt Nam có giá khoảng 47 USD/MWh năm 2019 nếu dựa trên chi phí biên dài hạn (LRMC) trung bình.

Chi phí này khá cao do Việt Nam phụ thuộc vào thị trường than vận chuyển bằng đường biển. Theo Viện Phân tích Tài chính – Kinh tế học Năng lượng (IEEFA), Việt Nam có thể phải chi thêm 1,3 tỷ USD mỗi năm để nhập khẩu than.

Điều quan trọng là mức giá ước tính trên chưa tính đến giá carbon và rất ít quy định liên quan đến ô nhiễm không khí.

Nếu Việt Nam áp dụng giá carbon tương đương với hệ thống mua bán khí thải của châu Âu và thực hiện các quy định về ô nhiễm không khí tương tự các quy định của Mỹ, khả năng điện than của Việt Nam sẽ đắt nhất thế giới, báo cáo nhận định.

Carbon Tracker đã chỉ ra ba điểm chuyển đổi kinh tế cho thấy điện than ngày càng lỗi thời về mặt kinh tế. Đó là khi năng lượng tái tạo mới vượt trội so với điện than mới hoặc đang xây dựng, vượt trội so với điện than hiện có và khi có công suất phát cố định (hoặc điều chỉnh) vượt trội so với điện than hiện có.

Báo cáo cho rằng đến năm 2020, đầu tư vào điện mặt trời mới sẽ rẻ hơn so với điện than mới và đến năm 2021, đầu tư vào điện gió mới trên bờ sẽ rẻ hơn.

Xu hướng thay đổi chi phí này sẽ dẫn đến nguy cơ tài sản bị mắc kẹt đáng kể nếu các nhà đầu tư và các nhà hoạch định chính sách vẫn quyết định thực hiện kế hoạch tăng công suất điện than như quy hoạch.

Thời gian thu hồi vốn cho các khoản đầu tư mới vào điện than thường là 15 – 20 năm nên các khoản đầu tư này có tính rủi ro cao bởi đốt than để tạo ra điện khó có thể là một lựa chọn chi phí thấp nhất trước khi trả hết nợ.

Đến năm 2022, báo cáo cho rằng xây dựng điện mặt trời và điện gió mới trên bờ sẽ rẻ hơn việc vận hành các nhà máy điện than hiện có.

Cả điện mặt trời và điện gió trên bờ tại Việt Nam có sự giảm chi phí ấn tượng trong bốn năm qua và nếu xu hướng này tiếp tục, đầu tư mới vào năng lượng tái tạo sẽ rẻ hơn so với vận hành các nhà máy điện than trong tương lai gần.

Báo cáo nhận định rằng việc Việt Nam tiếp tục gắn bó với điện than có thể đẩy quốc gia này vào tình trạng tiến thoái lưỡng nan, hoặc là tiếp tục trợ cấp cho các nhà máy điện than để duy trì khả năng tài chính, hoặc giữ mức giá thấp để giúp người tiêu dùng khỏi phải gánh chi phí cao hơn.

Tuy nhiên, cả hai phương án này đều cho thấy sự không bền vững do việc trợ cấp điện than sẽ tạo ra sự không hài lòng ở người đóng thuế hoặc người tiêu dùng điện trong khi mức giá thấp sẽ ảnh hưởng đến các nguồn thu ngân sách.

Carbon Tracker khuyến nghị Việt Nam nên dừng đầu tư cho điện than mới cũng như xây dựng lộ trình tối ưu hóa cho các nhà máy đang hoạt động.

Đức Anh