Di sản kinh tế lớn nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump

Theo New York Times, để hiểu ông Trump đã làm thay đổi quan điểm của nước Mỹ về các vấn đề kinh tế như thế nào, hãy lắng nghe Bruce Haines, người đảm nhận vị trí giám đốc điều hành tại US Steel trong nhiều thập kỷ trước khi trở thành người đồng sở hữu khách sạn Bethlehem.

Các nhà máy thép ở thành phố Bethlehem (bang Pennsylvania) nay trống rỗng. Ngay cả các khách sạn như Hotel Bethlehem cũng trở nên vắng vẻ. Sự ảm đạm bao do đại dịch Covid-19 gây ra bao trùm khắp thành phố. "Cuộc sống đang trở nên rất khó khăn", ông Haines mô tả.

Chiến lược chống dịch Covid-19 của Tổng thống Trump là lý do nhiều cử tri bỏ phiếu chống lại ông. Tuy nhiên, ông Haines, một cử tri sống ở bang chiến trường, lại có quan điểm khác về thành tích kinh tế của ông Trump. "Tôi làm việc trong ngành thép 35 năm và chứng kiến cả đảng Dân chủ và Cộng hòa thực hiện những thỏa thuận thương mại bất công", ông nói.

“Ông Trump là vị cứu tinh của ngành công nghiệp Mỹ. Chỉ ông ấy làm được điều đó. Ông ấy là người duy nhất quan tâm", ông Haines khẳng định mạnh mẽ.

Tổng thống Donald Trump tại một buổi vận động tranh cử. Ảnh: New York Times.

Tác động của con virus nhỏ bé

Theo New York Times, dịch Covid-19 chính là "thủ phạm" làm thay đổi hoàn toàn "sức khỏe" nhiệm kỳ của Tổng thống Trump, khiến ông đánh mất lợi thế lớn trong cuộc bầu cử tháng 11 tới. Thay vì tỷ lệ thất nghiệp thấp kỷ lục, niềm tin tiêu dùng cao và thu nhập cá nhân tăng mạnh, ông Trump sẽ kết thúc nhiệm kỳ với tỷ lệ nghèo đói tăng, tăng trưởng kinh tế lao dốc và tỷ lệ thất nghiệp hai con số.

Tuy nhiên, bất chấp việc nước Mỹ trải qua một trong những năm tồi tệ nhất trong lịch sử, rất nhiều cử tri vẫn đánh giá cao khả năng điều hành kinh tế của ông Trump. Tổng thống Mỹ vẫn được xem là một doanh nhân tinh quái và cứng rắn.

Do đó, theo New York Times, di sản kinh tế của ông Trump sẽ không nằm ở các số liệu thống kê, mà là việc ông thay đổi các quan điểm của cả hai đảng Dân chủ và Cộng hòa về nền kinh tế Mỹ.

Và những thay đổi ông Trump tạo ra có thể sẽ tồn tại lâu dài tại Mỹ dù ông tái đắc cử hay thất bại trước ứng viên Dân chủ Joe Biden. Bằng chính sách chính trị và kinh tế phi chính thống, có những thời điểm ông Trump kết hợp thành công các quan điểm tưởng như mâu thuẫn và thuyết phục thành công cả giới tư bản và tầng lớp lao động phổ thông.

Chính quyền Tổng thống Trump giảm thuế và bãi bỏ nhiều quy định quản lý đối với các chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư, đồng thời thực hiện chính sách bảo hộ thương mại cho các nhà sản xuất, thợ mỏ và nông dân. Trong nhiệm kỳ, ông Trump thay đổi quan điểm của đảng Cộng hòa về các vấn đề như nhập cư, toàn cầu hóa và nợ công.

Trước khi ông Trump lên nắm quyền, đảng Cộng hòa ủng hộ thương mại tự do, chi tiêu công thấp và giảm nợ. Nhưng ông chủ Nhà Trắng đã biến đảng Cộng hòa thành một đảng khai chiến thương mại với các nước đồng minh, đẩy thâm hụt ngân sách thời bình lên mức cao kỷ lục, không cắt giảm các chương trình an sinh xã hội quan trọng.

"Ông Trump đẩy đảng Cộng hòa ra khỏi con đường giảm chi tiêu cho an sinh xã hội và y tế", nhà kinh tế Michael R. Strain của Viện Doanh nghiệp Mỹ khẳng định.

Về nhập cư, ông Trump tạo sự thay đổi theo cách khác. Ông cáo buộc người nhập cư ăn cắp công ăn việc làm, giống như cách ông nói trong cuộc tranh luận thứ hai với ông Biden. Qua đó, ông Trump kích động các thành phần cứng rắn trong cả đảng Dân chủ và Cộng hòa.

"Tôi sẽ tiếp tục ủng hộ ông Trump"

Vì ông Trump, đảng Dân chủ cũng thay đổi. Ông Biden mô tả bản thân là người bảo vệ dân nhập cư và cam kết xóa bỏ những chính sách chống nhập cư ngặt nghèo nhất của ông Trump. Tuy nhiên, ông công khai phản đối những quan điểm nhập cư quá mạnh tay của cánh tả. Ông Biden cũng tỏ ra linh hoạt trong quan điểm về ngành dầu khí. Ông cam kết không cấm khoan dầu trên đất tư nhân.

Trên lĩnh vực thương mại, sự thay đổi của đảng Dân chủ rõ ràng hơn. Ông Biden và các nhà lãnh đạo Dân chủ từng quảng bá lợi ích của toàn cầu hóa, tuy nhiên giờ trở nên yếu thế trước đảng Cộng hòa về những vấn đề như ngành công nghiệp sa sút vì sự canh tranh của nước ngoài. Đảng Dân chủ quay sang ủng hộ một số quan điểm bảo hộ kinh tế.

Dù ai chiến thắng trong cuộc bầu cử ngày 3/11 tới, chính phủ Mỹ vẫn sẽ tiếp tục quan tâm hơn đến người lao động và các ngành công nghiệp bị Trung Quốc cạnh tranh. Nhà Trắng sẽ bớt lo lắng về tình trạng thâm hụt ngân sách do các gói kích thích kinh tế gây ra.

Ông Charles Jefferson, chủ khu trượt tuyết Montage Mountain gần Scranton, nhận ra sự chuyển đổi rõ rệt đó. “Năm năm trước, chúng ta không nói về những điều đó. Trước đây, việc ngành sản xuất mất công ăn việc làm bị coi là chuyện đã rồi, không thể thay đổi”, ông giải thích.

Một biểu ngữ ủng hộ ông Trump tại Lititz, Pa. Ảnh: New York Times.

Sinh ra và lớn lên ở North Philadelphia , ông Jefferson vẫn nhớ nhiều nhà lãnh đạo Đảng Dân chủ tuyên bố việc ngành sản xuất sa sút là chuyện không thể tránh khỏi trong thế giới toàn cầu hóa. Ông Jefferson từng bỏ phiếu bầu cựu Tổng thống Barack Obama nhưng ủng hộ ông Trump vào năm 2016. Trong cuộc bầu cử này, ông sẽ tiếp tục ủng hộ ông Trump lần nữa.

Ngành sản xuất chỉ chiếm 11% tổng sản lượng nền kinh tế Mỹ và tuyển dụng chưa đầy 9% tổng số lao động. Tuy nhiên, ông Trump quyết liệt ủng hộ ngành này. Tốc độ tuyển dụng trong ngành sản xuất Mỹ tăng ổn định vào năm 2018 trước khi giảm vào năm 2019.

Sau nhiều thập kỷ ủng hộ các thỏa thuận thương mại, giờ ông Biden đang quảng bá chương trình "Sản xuất tại Mỹ", được mô tả là "sẽ sử dụng toàn bộ năng lực của chính phủ liên bang để thúc đẩy sức mạnh công nghiệp và công nghệ Mỹ". Ông cũng cam kết dùng thuế để khuyến khích doanh nghiệp giữ hoặc mở cơ sở sản xuất trên đất Mỹ.

Thay đổi hoàn toàn quan điểm về thâm hụt

Ngay cả những cử tri không thích ông Trump cũng ghi nhận việc ông "tiếp năng lượng" cho nền kinh tế. Doanh nhân Walter Dealtrey Jr., chủ một công ty lốp xe ở Bethlehem, bỏ phiếu cho ông Trump vào năm 2016 nhưng không hề ưa tính cách của ông. "Ông ta nói quá nhiều và giọng điệu rất tệ hại", ông Dealtrey nói.

Một năm trước, ông nghĩ đến chuyện ủng hộ một ứng viên Dân chủ. Nhưng tới gần ngày bầu cử, ông Dealtrey quyết định lại bỏ phiếu cho ông Trump. Ông nhấn mạnh ông tin tưởng vào nền kinh tế của ông Trump bất chấp việc công ty của ông đang gặp nhiều khó khăn và phải sa thải một số nhân viên. Ông nói thích việc ông Trump tập trung vào ngành sản xuất và khơi gợi niềm tin về việc đầu tư tại Mỹ.

Dù vậy, chuyên gia Michael Strain của Viện Doanh nghiệp Mỹ cho rằng trên thực tế, các vấn đề kinh tế này đã tồn tại ở Mỹ từ lâu. Trong nhiều thập kỷ, người Mỹ quan ngại về chuyện mất công ăn việc làm, các đảng phái có quan điểm khác biệt về nhập cư, ác cảm với thương mại Trung Quốc leo thang...

New York Times cho rằng tác động kinh tế lớn nhất mà ông Trump tạo ra là thay đổi hoàn toàn quan điểm về thâm hụt ngân sách. Với việc mạnh tay giảm thuế mạnh cho doanh nghiệp và giới nhà giàu, tăng chi tiêu quân sự và giữ nguyên chi tiêu y tế và an sinh xã hội, ông Trump tạo ra khoản thâm hụt hàng nghìn tỷ USD. Các gói cứu trợ chống dịch Covid-19 càng khiến thâm hụt ngân sách liên bang Mỹ phình to.

Thâm hụt ngân sách tăng mạnh trong nhiệm kỳ của ông Trump vì chính phủ tăng chi tiêu vào quân sự, y tế, an sinh xã hội và giảm thuế cho doanh nghiệp. Ảnh: AP.

Nhiều người lo ngại thâm hụt phình to sẽ khiến lãi suất và lạm phát tăng vọt, gây sức ép lên đầu tư tư nhân. Nhưng điều đó không xảy ra. "Ông Trump đã nỗ lực rất nhiều để hợp pháp hóa thâm hụt ngân sách", nhà kinh tế Jason Furman nhận xét. Ông và nhiều nhà kinh tế khác cho rằng chính phủ Mỹ không nên quá sợ chuyện nợ lớn.

Theo ông Furman, vay tiền để đầu tư vào cơ sở hạ tầng, chăm sóc sức khỏe, giáo dục và tạo thêm công ăn việc làm là việc hoàn toàn đáng làm, đặc biệt là trong thời kỳ lãi suất vay thấp như hiện nay. Những cảnh báo về hậu quả của nợ liên bang không còn quá căng thẳng như trước kia nữa.

Chia sẻ về vấn đề thâm hụt ngân sách và nợ công, ông Dealtrey cho biết: "Tôi từng lo lắng con cháu mình sẽ phải gánh số nợ đó trong tương lai. Tuy nhiên giờ đây không ai quan tâm, và có lẽ tôi cũng không quan tâm nữa. Nước Mỹ)có những vấn đề lớn hơn để quan tâm ngay lúc này".

Bùi Ngọc