Đền Xương Giang: Nơi ghi dấu chiến thắng quân Minh

Bắc Giang là một miền đất cổ, có truyền thống lịch sử gắn bó cùng với cả nước trong suốt quá trình dựng nước và giữ nước. Thành cổ Xương Giang nằm ở xã Đông Nham, tổng Thọ Xương nay là phường Xương Giang, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang. Xương Giang là tên ngôi thành cổ do quân Minh xây dựng vào thế kỷ thứ XV (1407).

Di tích lịch sử Đền Xương Giang

Qua bao thăng trầm của lịch sử, di tích Thành cổ Xương Giang đã chỉ còn lại một vài vết tích, song vị trí và hình hài khu Thành cổ vẫn được lưu giữ nguyên vẹn trong tâm trí của từng người con đất Bắc Giang. Bởi thế, năm 2012, để tưởng nhớ các anh hùng dân tộc và giáo dục truyền thống yêu nước của quê hương, UBND tỉnh Bắc Giang đã phê duyệt quyết định xây dựng ngôi Đền Xương Giang mới trên nền Thành cổ Xương Giang xưa.

Từ đằng xa, dáng vóc một khu di tích bề thế, uy nghi khiến đoàn tham quan chúng tôi không khỏi ngỡ ngàng. Quả thật không hổ danh là nơi ghi dấu chiến công oanh liệt của ông cha cách đây ngót 6 thế kỷ. Khuôn viên rộng rãi, thoáng đãng với cây xanh rợp bóng mát dẫn chúng tôi vượt qua cổng Tam quan để tiến thẳng vào sân hội lớn. Phía bên trái sân là tả vu và lầu chuông, bên phải sân là hữu vu và lầu trống.

Trung tâm quần thể di tích là công trình Đền Xương Giang có diện tích 1,3ha. Điểm đặc biệt của ngôi đền có lẽ phải kể đến hệ thống hoành phi câu đối đều được viết bằng chữ Quốc ngữ để tiện cho khách tham quan theo dõi, tấm bảng tự Đền Xương Giang được sơn son, thếp vàng nổi lên trên nền đỏ rực rỡ cả một vùng.

Thông tin thêm về ngôi đền, ông Nguyễn Ngọc Hải, Trưởng Ban Quản lý Đền Xương Giang cho biết, sau 5 năm khởi công xây dựng Đền Xương Giang trên diện tích 10ha, với tổng kinh phí đầu tư trên 230 tỷ đồng (từ nguồn ngân sách Trung ương, tỉnh và nguồn xã hội hóa).

Sự hiện hữu của khu di tích hôm nay chính là biểu tượng sức mạnh, tinh thần và ý chí quyết thắng của dân tộc Việt Nam, đồng thời, nhắc nhớ con cháu đời sau khắc ghi công ơn của Thái tổ Cao Hoàng đế Lê Lợi cùng các bậc hiền tài, nghĩa sĩ đã chiến đấu anh dũng, hy sinh trên mảnh đất lịch sử hào hùng.

Với ý nghĩa đó, ngày nay, Đền Xương Giang không những là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân Bắc Giang và du khách thập phương mà còn là nơi để học sinh trên địa bàn tỉnh thăm quan, tìm hiểu về lịch sử Đền, giáo dục truyền thống cho học sinh về tinh thần giữ nước của dân tộc. Chỉ tính riêng trong năm 2017, Đền Xương Giang đã đón trên 20 nghìn lượt khách đến tham quan. Từ đầu năm 2018 đến nay, mỗi ngày Đền Xương Giang đón hàng chục đoàn du khách đến tham quan.

Đến đầu năm 2017, công trình được hoàn thành và đưa vào sử dụng đúng dịp kỷ niệm 590 năm chiến thắng Xương Giang. “Đây là công trình văn hóa có ý nghĩa chính trị, lịch sử mang đậm tính nhân văn, là nơi để thế hệ hôm nay và mãi mai sau thể hiện sự tôn kính, ghi nhớ công ơn các bậc tiền nhân đã có công giữ nước” – ông Hải bày tỏ.

Vừa dẫn chúng tôi bái lễ qua 3 tòa: Tiền bái, Thiêu hương và Chính cung, ông Nguyễn Ngọc Hải vừa kể tỉ mỉ cho chúng tôi nghe về lịch sử của ngôi đền. Theo đó, Đền Xương Giang ngày nay là vị trí trung tâm của Thành cổ Xương Giang, do nhà Minh xây dựng năm 1407. Sau khi xâm lược nước ta, nhà Minh đã cho xây dựng các sở vệ, đắp thành lũy ở những nơi xung yếu để phòng thủ.

Thành Xương Giang khi đó trở thành thành lũy kiên cố của giặc Minh, án nữ trên con đường dịch trạm từ Quảng Tây (Trung Quốc) nối với Đông Quan (tức Hà Nội ngày nay). Các dấu tích còn lại cho thấy Thành Xương Giang nằm trên một gò đồi thấp, được đắp bằng đất, có sông nhỏ và các thửa ruộng trũng bao quanh. Thành có hình chữ nhật với tổng diện tích là 27ha. Trong thành được phân chia thành các khu vực rõ ràng: Dinh thự, doanh trại, kho lương, kho đạn...

Thành Xương Giang được xem là trung tâm của chiến trận và có ý nghĩa quyết định trong Chiến dịch Chi Lăng - Xương Giang khi năm 1427, Lê Lợi chỉ huy Nghĩa quân Lam Sơn công thành, phá tan quân Minh do Liễu Thăng cầm đầu. Đây chính là chiến thắng quyết định cho nền độc lập của dân tộc ta ở thế kỷ thứ XV, lật đổ ách thống trị bạo tàn của nhà Minh kéo dài 2 thập kỷ, đồng thời mở ra trang mới trong lịch sử dựng nước và giữ nước vinh quang của dân tộc.

Cũng từ đây, vua Lê Lợi lập nên triều đại mới, (triều hậu Lê) và đổi tên nước là Đại Việt. Để tưởng nhớ công ơn của người và kỷ niệm chiến thắng của nghĩa quân Lam Sơn, hàng năm, tỉnh Bắc Giang tổ chức lễ hội vào ngày mùng 6-7 tháng Giêng, thu hút đông đảo khách thập phương dự hội. Với những giá trị đã được thừa nhận trong lịch sử, sự đồng thuận của các cấp, các ngành và nhân dân, di tích lịch sử địa điểm chiến thắng Xương Giang mãi là niềm tự hào của nhân dân Bắc Giang nói riêng, dân tộc Việt Nam nói chung trong lịch sử hào hùng chống giặc ngoại xâm của đất nước.

Sự hiện hữu của khu di tích hôm nay chính là biểu tượng sức mạnh, tinh thần và ý chí quyết thắng của dân tộc Việt Nam, đồng thời, nhắc nhớ con cháu đời sau khắc ghi công ơn của Thái tổ Cao Hoàng đế Lê Lợi cùng các bậc hiền tài, nghĩa sĩ đã chiến đấu anh dũng, hy sinh trên mảnh đất lịch sử hào hùng.

Với ý nghĩa đó, ngày nay, Đền Xương Giang không những là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh của nhân dân Bắc Giang và du khách thập phương mà còn là nơi để học sinh trên địa bàn tỉnh thăm quan, tìm hiểu về lịch sử Đền, giáo dục truyền thống cho học sinh về tinh thần giữ nước của dân tộc.

Chỉ tính riêng trong năm 2017, Đền Xương Giang đã đón trên 20 nghìn lượt khách đến tham quan. Từ đầu năm 2018 đến nay, mỗi ngày Đền Xương Giang đón hàng chục đoàn du khách trong và ngoài nước đến tham quan và chiêm nghiệm công trình kiến trúc độc đáo nơi đây.

Nguyễn Công