Đến Côn Đảo trong những ngày tháng Tư lịch sử

Côn Đảo là một địa danh không ai là không biết. Có lẽ trong đời ai cũng mong muốn ít nhất một lần được đặt chân lên vùng đất này, không chỉ để biết thêm về một vùng đất giữa trùng khơi của Tổ quốc với nhiều điều mới lạ.

Mà quan trọng hơn là để được thắp nén hương tưởng nhớ tới hàng chục ngàn Anh hùng liệt sĩ đã ngã xuống bởi chính sách cùng hệ thống nhà tù vô nhân đạo, được mệnh danh là “địa ngục trần gian” của chế độ thực dân đế quốc…

Đến Côn Đảo, việc đầu tiên của chúng tôi là đến thăm Nhà tù Côn Đảo, nơi có khoảng 20.000 người Việt Nam yêu nước thuộc nhiều thế hệ đã bị thực dân, đế quốc giam cầm, đọa đày và hy sinh trong khoảng thời gian hơn 100 năm.

Nơi được mệnh danh là “địa ngục trần gian”, nơi cả thế giới bàng hoàng, phẫn nộ trước tội ác man rợ của thực dân, đế quốc đối với những người Việt Nam yêu nước bị giam cầm…

Du khách tham quan hệ thống Nhà tù Côn Đảo – Di tích Quốc gia đặc biệt trong những ngày tháng Tư lịch sử.

Theo hồ sơ, ngày 28/11/1861, thực dân Pháp chiếm Côn Đảo. Ngày 1/2/1862, Thủy sư đô đốc Pháp Bonard ký quyết định thành lập nhà tù Côn Đảo để lưu đày, giam giữ những người chống lại chủ nghĩa thực dân Pháp và chế độ Sài Gòn cũ. Ở đây, chúng cho xây dựng hàng trăm xà lim, phòng giam, phòng biệt lập trong các hệ thống nhà tù Côn Đảo và ít nhất 18 sở tù để đày ải những người yêu nước và tù chính trị làm lao dịch khổ sai.

Theo lời giới thiệu, hệ thống Nhà tù Côn Đảo thời Pháp bao gồm các trại giam Bagne (Banh) I - hay còn gọi là Trại Phú Hải; Bagne II - Trại Phú Sơn; Bagne III - Trại Phú Thọ - Biệt lập chuồng gà; Bagne III phụ - Trại Phú Cường; Biệt lập chuồng bò; chuồng cọp.

Chính tại nhà tù Côn Đảo, thực dân Pháp đã giam cầm, xiềng xích, gông cùm và đủ các đòn tra tấn vô cùng tàn bạo để hòng dập tắt ý chí của các chiến sĩ cách mạng luôn mang trong mình ý chí đấu tranh vì độc lập tự do và giải phóng dân tộc. Ở Banh II, Banh III, Banh phụ III và Chuồng cọp gồm hai dãy, mỗi dãy có 60 phòng giam nhỏ và buồng tắm nắng.

Những cây bàng cổ thụ ở Côn Đảo.

Ở Chuồng cọp, mỗi chuồng giam có những hàng song trần ở trên nóc chuồng giam, bên trên là lối đi dành cho cai ngục theo dõi tù nhân, họ coi người tù không khác gì thú vật, sẵn sàng cầm những chiếc gậy dài chọc xuống người tù. Khi tù nhân khát cai ngục sẽ đổ ào nước xuống buồng giam chật chội, bẩn thỉu. Hình phạt dành cho những ai có dấu hiệu phản đối là rắc vôi bột xuống mịt mù. Người tù ở Côn Đảo không chỉ bị bỏ đói còn bị xiềng chân, tra tấn dã man và lao dịch khổ sai như đập đá, làm đường, xây dựng cầu tàu, đốn gỗ, xay lúa, lấy san hô nung vôi...

Lao động vất vả như vậy nhưng chế độ ăn uống vô cùng kham khổ, thậm chí chúng trộn lẫn cơm cùng với cát, sạn, thóc, trấu, mảnh sành. Lao động cực nhọc nguy hiểm, ăn uống kham khổ và đòn roi hiểm độc đã làm hàng nghìn người tù chết ở Côn Đảo. Nhiều cuộc đấu tranh của những người tù Côn Đảo đã nổ ra để phản đối lại chính sách bạo tàn của thực dân Pháp. Những người tù đã bí mật thành lập chi bộ Đảng để tập hợp, lãnh đạo cuộc đấu tranh chống lại ách thống trị vô nhân đạo, biến nhà tù Côn Đảo thành trường học chủ nghĩa Cộng sản…

Đường ra cầu tàu 914 Côn Đảo hôm nay.

Sau khi thực dân Pháp rút khỏi Côn Đảo, năm 1955, Mỹ ngụy tiếp quản Côn Đảo. Chúng xây dựng thêm 4 trại giam mới gồm Trại 5 (Trại Phú Phong); Trại 6 (Trại Phú An); Trại 7 (Trại Phú Bình - Chuồng cọp kiểu Mỹ) và Trại 8 (Trại Phú Hưng). Mỗi trại tù có 2 dãy, mỗi dãy có 48 phòng giam biệt lập. Những người tù bị chúng đưa về đây để tra xét tàn bạo với những công cụ tra tấn rùng rợn, phi nhân tính. Mỹ - ngụy sử dụng các hình thức tâm lý chiến, tra tấn, nhục hình nhằm trấn áp cả thể xác lẫn tinh thần của người tù Côn Đảo. Chúng cho tù nhân vào thùng phi rồi đổ đầy nước lấy gậy đập mạnh phía ngoài thùng phi, chúng đánh đập, dùng điện gí vào tai, nhốt người tù vào chuồng cọp, rải vôi sống, cho phơi nắng, phơi sương nhiều tuần liền, ngâm tù nhân vào trong hầm phân bò...

Ngày nay, các trại trong hệ thống nhà tù Côn Đảo vẫn còn đó với 9 trại tù Trại Phú Hải, Trại Phú Sơn, Trại Phú Thọ, Trại Phú Tường, Chuồng cọp Pháp, Khu biệt lập Chuồng bò, Trại Phú Phong, Trại Phú An, Chuồng cọp Mỹ, và Trại Phú Hưng. Hệ thống nhà tù Côn Đảo được mở cho người dân khắp nơi đến tham quan. Hệ thống nhà tù Côn Đảo là những chứng tích, là lời tố cáo về tội ác của các thế lực xâm lược Việt Nam suốt 113 năm.

Côn Đảo trong những ngày tháng Tư lịch sử.

Lịch sử đã qua đi để đến hôm nay, lớp lớp người Việt Nam khi nhắc đến Côn Đảo, ai cũng phải thổn thức, muốn được đến Côn Đảo một lần để tận mắt chứng kiến và cảm nhận những mất mát đau thương của hơn 20.000 chiến sĩ kiên cường yêu nước đã vĩnh viễn nằm lại Côn Đảo. Đó cũng là bằng chứng cho tinh thần đấu tranh kiên cường bất khuất, ý chí vì độc lập tự do dân tộc của các chiến sĩ cộng sản, của con người Việt Nam yêu nước. Ngày 10/5/2012, Di tích lịch sử Nhà tù Côn Đảo được xếp hạng là Di tích Quốc gia đặc biệt.

Sau khi thăm hệ thống Nhà tù Côn Đảo, chúng tôi đến nghĩa trang Hàng Dương để được thắp nến hương tưởng nhớ các Anh hùng liệt sĩ đã hi sinh vì độc lập tự do của Tổ quốc. Nghĩa trang Hàng Dương được xem là một trong những nghĩa tra lớn và nổi tiếng nhất của cả nước. Vì thế, với những ai đặt chân đến Côn Đảo đều đến viếng nghĩa trang Hàng Dương để tự tay mình được thắp nén hương tưởng nhớ những người con anh hùng của đất nước đã vĩnh viễn nằm lại nơi đây bởi sự tàn bạo của chế độ lao tù khắc nghiệt của thực dân, đế quốc.

Một góc Côn Đảo hôm nay.

Trong suốt thời gian xây dựng và tồn tại hơn 100 năm, bọn thực dân, đế quốc và tay sai đã giam cầm hàng chục vạn chiến sỹ yêu nước và với những chính sách tra tấn tàn bạo đã khiến khoảng 20.000 chiến sỹ đã ngã xuống và đa số đều được an táng tại nghĩa trang Hàng Dương, trong đó có lãnh tụ cách mạng như Tổng Bí thư Lê Hồng Phong, nhà yêu nước Nguyễn An Ninh, Lưu Chí Hiếu, Anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu…

Nghĩa trang Hàng Dương có diện tích 190.000m2, gồm 3 khu là khu A, khu B và khu C. Theo số liệu, có khoảng 20.000 tù nhân đã ngã xuống ở Côn Đảo. Tuy nhiên không phải tất cả đều nằm ở Hàng Dương. Nghĩa địa tù được lập ở khu vực Chuồng bò, sau dời lên Hàng Keo. Đến lúc nghĩa địa Hàng Keo hầu như hết chỗ, thực dân Pháp mở nghĩa địa Hàng Dương để chôn tù.

Khu A nghĩa trang, nơi có phần mộ cụ Nguyễn An Ninh và đồng chí Lê Hồng Phong là nơi chôn những ngôi mộ đầu tiên. Mỗi người tù xấu số được liệm bằng 2 chiếc bao bàng (đan bằng loại cỏ ống), cột 7 nút lại, rồi đưa ra vùi qua loa xuống cát.

Côn Đảo là điểm du lịch nổi tiếng, thu hút rất đông du khách trong và ngoài nước đến tham quan.

Có thời gian, mỗi ngày từ 15 đến 20 người tù chết, tất cả được chất lên xe bò chở ra Hàng Dương vùi chung một hố. Năm 1944, khu A đã chôn chật mộ, nhà tù đã mở rộng nghĩa trang về phía nam, tức khu B hiện nay. Hài cốt lớp tù nhân kháng chiến chống Pháp (1945-1954) được chôn kế tiếp từ đồi cát chạy dài xuống phía đông nam, nơi có phần mộ liệt sĩ Anh hùng LLVTND Võ Thị Sáu…

Tôi hòa cùng dòng người đến nghĩa trang Hàng Dương, tự tay mình thắp nén hương thơm trước đài tưởng niệm, kính viếng các Anh hùng liệt sĩ, sau đó đến thắp nén hương tưởng nhớ nữ Anh hùng liệt sĩ Võ Thị Sáu và thắp hương ở những ngôi mộ của các liệt sĩ khác ở xung quanh…

Không gian nghĩa trang linh thiêng, huyền ảo. Dòng người nối nhau vô tận, ai cũng cầm một nắm hương trên tay. Tất cả đều hướng về những người đã ngã xuống cho sự bình yên của cuộc sống hôm nay…

Cao Xuân - Đ.Văn