Đề xuất hoán cải xe xăng sang điện: Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Đề xuất hoán cải xe xăng sang điện đang gây nhiều tranh cãi - Ảnh minh họa

Có thật sự tiết kiệm?

Theo thống kê, cả nước hiện có khoảng 74 triệu xe máy, trong đó phần lớn là xe chạy xăng. Nếu có thể cải tạo một phần trong số này sang xe điện, hiệu quả về môi trường là rất đáng kể. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra không chỉ là ý tưởng, mà là khả năng thực hiện trên thực tế, về mặt kỹ thuật, an toàn, chi phí và pháp lý.

Trước thông tin Sở Xây dựng TPHCM đề xuất hợp pháp hóa việc hoán cải xe máy xăng cũ thành xe điện, anh Phan Đình Thanh, chủ một tiệm sửa chữa xe máy tại Hà Nội khẳng định: "Hoàn toàn hoán cải được từ xe xăng sang xe điện hoặc xăng lai điện - hybrid". Tuy nhiên, anh Thanh cũng thẳng thắn nói rằng, đây là điều không hề dễ dàng, chỉ nói riêng về mặt kỹ thuật.

"Nghe qua thì có vẻ hợp lý khi có thể tận dụng được hàng chục triệu xe máy đang lưu hành. Thế nhưng, không đơn giản là đổi từ bình xăng sang pin và thế là xe vận hành. Trên thị trường có xe máy với đủ loại mẫu mã, thiết kế, niên hạn sử dụng khiến việc xây dựng tiêu chí an toàn, kỹ thuật không thể thống nhất, không thể áp dụng một bộ quy chuẩn cho tất cả. Mỗi xe sẽ được "độ, chế" một kiểu, cơ sở nào đủ điều kiện để hoán cải, chưa kể sau khi hoán cải phải kiểm định lại, thay đổi đăng ký, bảo hiểm… Do đó, nếu lập luận rằng, hoán cải xe máy cũ sang xe điện hoặc hybrid để tiết kiệm cho người dân, cho xã hội theo tôi là không khả thi", anh Thanh chia sẻ.

Là một người dân, anh Trần Văn Điều, ở Hà Nội cũng tỏ ra lo ngại khi hoán cải xe máy xăng sang xe điện. Anh Điều cho rằng: "Một chiếc xe máy do nhà sản xuất thiết kế là một sản phẩm hoàn chỉnh và trải qua sự thử nghiệm và kiểm tra nghiêm ngặt. Khi hoán cải chiếc xe đó, chắc chắn sẽ thay đổi kết cấu, xe sẽ không còn được an toàn như trước, khả năng vận hành cũng sẽ khác. Tôi thà bỏ tiền mua xe điện mới chứ không bao giờ hoán cải từ xe máy sang xe điện".

Anh Điều cho biết, rất ủng hộ TPMCM trong nỗ lực theo đuổi "cuộc cách mạng" xanh trong giao thông nhưng sẽ là hợp lý hơn nếu tập trung vào chính sách hỗ trợ người dân mua xe điện chính hãng, hỗ trợ đổi xe cũ, hoặc cho vay ưu đãi. Bên cạnh đó là cải tạo cơ sở hạ tầng, đầu tư hệ thống giao thông công cộng… để người dân đi lại được thuận tiện.

Từ góc nhìn tích cực, kỹ sư Lê Văn Tạch - người có nhiều năm nghiên cứu và tham gia đánh giá kỹ thuật phương tiện cơ giới, cho rằng ý tưởng của Sở Xây dựng TPHCM là khả thi nếu được làm bài bản và có tiêu chuẩn rõ ràng. "Về mặt kỹ thuật, việc chuyển đổi từ xe xăng sang xe điện là có thể làm được. Khung sườn xe máy hiện nay khá chắc chắn, đủ tiêu chuẩn chịu lực. Nếu thiết kế mô-tơ và pin phù hợp với cấu trúc xe, đảm bảo không ảnh hưởng đến khả năng vận hành và an toàn, thì việc cải tạo hoàn toàn khả thi", ông Tạch nói.

Ảnh minh họa

Theo ông Tạch, với số lượng xe máy khổng lồ ở Việt Nam, việc chuyển đổi có thể mang tính công nghiệp hóa nếu được tổ chức bài bản. "Với hàng trăm nghìn xe cùng dòng, các cơ sở có thể thiết kế dây chuyền chuyển đổi chuyên nghiệp, vừa đảm bảo chất lượng, vừa giảm chi phí. Điều này không chỉ góp phần giảm ô nhiễm mà còn mở ra ngành công nghiệp phụ trợ mới, tái chế và cải tạo phương tiện", ông Tạch phân tích.

Kỹ sư Tạch cũng nói rằng, vấn đề quan trọng nhất không nằm ở kỹ thuật mà ở hành lang pháp lý và thủ tục đăng kiểm. Nếu Nhà nước ban hành tiêu chuẩn kỹ thuật cụ thể, quy định rõ ai được phép hoán cải, quy trình kiểm định, tiêu chuẩn pin, mô-tơ, độ an toàn khung xe, thì việc này không chỉ khả thi mà còn mang lại lợi ích lớn cho xã hội. Đây là hướng đi tận dụng hiệu quả phương tiện hiện có, giúp người dân không phải bỏ xe cũ mà vẫn tham gia chuyển đổi xanh. Nếu có quy định rõ ràng, được kiểm định và chứng nhận an toàn, người dân sẽ hưởng ứng mạnh mẽ.

Nguy cơ mất an toàn rất cao

Trái với quan điểm lạc quan của kỹ sư Lê Văn Tạch, TS. Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia, lại tỏ ra rất thận trọng với đề xuất này. Ông Tạo cho rằng ý tưởng chuyển đổi xe máy xăng sang điện là tốt, thể hiện nỗ lực thúc đẩy giao thông xanh nhưng về mặt kỹ thuật, đây là hướng đi không khả thi và tiềm ẩn nhiều rủi ro. "Chúng ta không nên nghĩ đơn giản là tháo động cơ xăng ra, lắp động cơ điện vào là xong. Cấu trúc của xe chạy xăng và xe điện khác nhau hoàn toàn. Nếu cải tạo thủ công, nguy cơ mất an toàn rất cao", ông Tạo nhấn mạnh.

TS. Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia

Theo ông Tạo, một chiếc xe xăng được thiết kế theo nguyên lý vận hành của động cơ đốt trong: có trục khuỷu, piston, hộp số, hệ thống truyền động qua dây xích hoặc dây đai. Trong khi đó, xe điện sử dụng mô-tơ gắn trực tiếp vào bánh xe, không có hộp số hay truyền động cơ học phức tạp. Việc "chuyển hệ" từ cơ học sang điện học đòi hỏi phải thiết kế lại toàn bộ kết cấu, từ khung sườn, trọng tâm xe, đến vị trí lắp pin và hệ thống dây điện. Ông Tạo lo ngại: "Khi lắp pin và hệ thống điện vào khung xe cũ, nếu không được thiết kế chuẩn, xe có thể mất cân bằng, rung lắc, hoặc thậm chí cháy nổ khi vận hành. Cải tạo như vậy không chỉ tốn kém mà còn có thể nguy hiểm hơn là để nguyên trạng".

Cũng theo ông Tạo, ngay cả với ô tô, việc hoán cải từ động cơ xăng sang điện gần như không được áp dụng ở bất kỳ quốc gia phát triển nào vì chi phí cao gần bằng mua xe mới, trong khi lại không đảm bảo tính năng kỹ thuật và độ an toàn. "Nếu việc hoán cải xe xăng sang điện đơn giản và hiệu quả, các hãng xe lớn đã làm từ lâu. Thế nhưng thực tế không ai làm thế, vì bản chất hai loại phương tiện này được thiết kế trên hai nền tảng công nghệ khác nhau", ông Tạo nói.

Nguyên Phó Chánh văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia nói rằng, cái cần làm hiện nay không phải là khuyến khích cải tạo xe mà là tập trung nghiên cứu, sản xuất và hỗ trợ người dân chuyển đổi sang xe điện mới theo lộ trình hợp lý. "Việc hoán cải tự phát hiện nay tiềm ẩn nhiều nguy cơ cháy nổ, mất an toàn. Nếu không được kiểm soát, nó có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho người sử dụng và xã hội", ông Tạo cảnh báo.

Về mặt pháp lý, luật sư Nguyễn Trọng Hoàng (Công ty luật Chính pháp Đồng Tâm) nói rằng, pháp luật hiện hành quy định rất chặt chẽ về kết cấu phương tiện giao thông. Việc tự ý thay đổi khung, máy, hình dáng, kích thước, đặc tính hay kết cấu kỹ thuật của xe đều bị xem là vi phạm và sẽ bị xử lý nghiêm khắc. Các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia hiện nay không có khung pháp lý nào cho một phương tiện hoán cải giữa hai loại này. Do đó, nếu hoán cải xe sẽ không còn được phép tham gia giao thông hợp pháp. Xe hoán cải sẽ phải đăng ký, đăng kiểm lại từ đầu như xe mới. Thêm vào đó, hoán cải sẽ phát sinh thêm hạ tầng kiểm định, cấp phép, đào tạo kỹ thuật viên, quản lý pin thải…

"Đề xuất hoán cải xe máy sang xe điện chỉ hay về mặt ý tưởng, để áp dụng vào thực tế là không khả thi và không hề giảm chi phí cho người dân, thậm chí thêm rắc rối. Thay vì hoán cải xe máy cũ nên tập trung đầu tư hệ thống trạm sạc, thực hiện các chương trình thu hồi xe máy đổi xe điện hoặc hỗ trợ vốn cho người dân mua xe điện mới, khuyến khích doanh nghiệp nội địa phát triển những dòng xe điện giá hợp lý... Khi có nhiều ưu đãi, người dân đương nhiên lựa chọn", luật sư Hoàng chia sẻ.

Trường Lê