Đề xuất đảm bảo sự công bằng trong công tác thu hồi đất

Chiều 1/12, tiếp tục Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội quy định một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai.

Phát biểu tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - đoàn Hải Phòng tán thành với nội dung tờ trình, dự thảo Nghị quyết và báo cáo thẩm tra của Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội.

Theo đại biểu, việc xây dựng và ban hành Nghị quyết quy định về một số cơ chế, chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc trong tổ chức thi hành Luật Đất đai là vô cùng cần thiết. Bởi, sau khi Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực, trong quá trình thi hành Luật, nhiều điểm nghẽn mới phát sinh trong công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, xác định giá đất, giao đất - cho thuê đất, khiến nhiều dự án đầu tư công và đầu tư tư nhân bị đình trệ.

Nhiều địa phương báo cáo lúng túng do chưa có cơ chế thống nhất để xử lý các tình huống chuyển tiếp, chưa có hướng dẫn cụ thể đối với các vướng mắc trong tính tiền bồi thường, triển khai tái định cư, hay trong việc xác định giá đất theo bảng giá đất và hệ số điều chỉnh. Vì vậy, đặt ra yêu cầu phải ban hành ngay những quy định nhằm tháo gỡ và đảm bảo sự thông suốt, thống nhất trong tổ chức thi hành luật.

Tuy nhiên, khi ban hành Nghị quyết này, cần đặc biệt lưu ý rà soát từng nội dung, đánh giá tác động kỹ lưỡng, dự liệu các tình huống phát sinh trên thực tế, mỗi quy định đưa ra phải rõ ràng, khả thi, dễ áp dụng và thực sự giải quyết được vấn đề đang tồn tại, để khi Nghị quyết được triển khai thực hiện có thể khơi thông các điểm nghẽn, tránh để xảy ra tình trạng quy định với mục tiêu tháo gỡ khó khăn trên văn bản nhưng thực tế lại tạo vướng mắc trong thực thi, dẫn tới yêu cầu phải sửa đổi quy định pháp luật nhiều lần trong thời gian ngắn về cùng một vấn đề.

Về quy định thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đại biểu cho rằng, tại khoản 7 điều 3 của dự thảo Nghị quyết quy định 2 phương án bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với trường hợp thu hồi đất để thực hiện dự án thông qua thỏa thuận về nhận quyền sử dụng đất đã hết thời hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận hoặc hết thời gian gia hạn phải hoàn thành việc thỏa thuận mà đã thỏa thuận được trên 75% diện tích đất và trên 75% số lượng người sử dụng đất.

Đề xuất lựa chọn phương án 2, đại biểu phân tích, phương án 1 của dự thảo tuy có ưu điểm đơn giản về thủ tục và giản bớt chi phí cho nhà đầu tư, nhưng lại tạo ra sự chênh lệch lớn giữa các hộ dân trong cùng một khu vực đất thu hồi. Căn cứ theo Điều 78, 79 Luật Đất đai 2024, giá thu hồi đất được xác định dựa trên bảng giá đất do Nhà nước công bố tại thời điểm thu hồi đất, làm cơ sở để tính bồi thường và hỗ trợ.

Do vậy, nếu 75% diện tích đất thu hồi trước đó theo giá thỏa thuận (thông thường là theo giá thị trường), 25% diện tích đất thu hồi sau theo bảng giá đất do nhà nước công bố (thường là sẽ thấp hơn, thậm chí thấp hơn nhiều so với giá thị trường) thì sẽ có sự so sánh về lợi ích, quyền lợi giữa các hộ dân có đất bị thu hồi, không tạo sự đồng thuận và đặc biệt dễ phát sinh khiếu kiện, dẫn tới chậm tiến độ giải phóng mặt bằng.

Mặt khác, đây cũng có thể trở thành quy định để nhà đầu tư lợi dụng trục lợi, sau khi đã thu hồi được 75% diện tích đất, 25% diện tích còn lại sẽ cố tình thỏa thuận chậm để được áp dụng thu hồi theo bảng giá đất của nhà nước nhằm tiết kiệm chi phí.

Đối với phương án 2, đây là phương án có sự hài hòa hơn giữa lợi ích của nhà nước, người có đất bị thu hồi và chủ đầu tư, đồng thời đảm bảo sự công bằng trong thu hồi đất giữa những hộ dân trong cùng khu vực, bảo đảm người dân thuộc phần diện tích còn lại được hưởng mức bồi thường không thấp hơn mặt bằng giá trung bình đã thỏa thuận với các hộ dân đã hoàn thành việc thu hồi đất trước đó.

"Điều này không chỉ bảo vệ quyền lợi chính đáng của người bị thu hồi đất mà còn giảm thiểu nguy cơ phát sinh tranh chấp, khiếu kiện trong quá trình thu hồi đất, tránh được việc lợi dụng chính sách để trục lợi của chủ đầu tư" - đại biểu nêu.

Nguồn hình: Quốc hội