Đề xuất cho người lao động nghỉ làm vào ngày Gia đình Việt Nam 28/6

Thông tin được ông Bùi Sỹ Lợi - Phó Chủ nhiệm Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội trao đổi với phóng viên bên hành lang Quốc hội chiều 21/10.

- Thưa ông, Bộ Luật Lao động dự kiến sẽ được thông qua vào kỳ họp này. Vậy đến giờ phút này, còn những vấn đề nào đang có ý kiến khác nhau cần phải tiếp tục thảo luận và tìm sự đồng thuận?

Ông Bùi Sỹ Lợi: Hiện nay, còn 3 vấn đề vẫn đang có những ý kiến khác nhau. Thứ nhất, đó là giờ làm thêm. Vấn đề này mong muốn của Chính phủ là những ngành nghề thực sự có yêu cầu cho xuất khẩu mà không làm cả năm thì cho tăng giờ. Nhưng theo tôi, việc này Chính phủ phải báo cáo thật cụ thể trước Quốc hội (QH) để thấy rằng việc làm thêm này không phải là đại trà.

Trước đó, khi chúng ta trình mà không làm rõ nên người lao động (NLĐ) nghĩ rằng, kéo dài thời gian làm thêm đồng nghĩa với việc tăng cường độ lao động, dẫn đến ảnh hưởng sức khỏe của NLĐ, khiến họ kiệt sức. Do vậy, nếu Chính phủ thấy những ngành nghề nào cần thiết thì đề nghị QH giao cho CP để cho làm, nhưng phải quản rất chặt để đảm bảo sức khỏe của NLĐ, tránh tai nạn lao động.

Về giờ làm chính, công đoàn đang muốn giảm giờ làm từ 48 xuống 44 giờ/tuần, nhưng đến giờ này, Chính phủ không trình, mà muốn giảm cũng phải đánh giá tác động. Đây là nguyện vọng của công đoàn và tôi thấy hoàn toàn đúng đắn, nhưng một là chúng ta phải đánh tác động, thứ hai là phải lấy ý kiến của cả chủ sử dụng lao động và NLĐ.

Nhưng qua lấy ý kiến thì người chủ sử dụng lao động chưa muốn giảm thời gian làm việc từ 48 xuống 44 mà đề nghị CP nên có lộ trình để các doanh nghiệp chuẩn bị. Bản thân NLĐ cũng hỏi tại sao lại giảm xuống còn 44 vì như thế, một năm giảm 208 giờ, thu nhập của NLĐ cũng giảm đi nên họ không muốn.

Giữa cung cầu 2 bên chưa thực sự đồng thuận nên cần đánh giá tác động. Cá nhân tôi thấy CP nên đặt ra lộ trình, năm 2021 - 2026 bắt đầu giảm dần, còn giảm ngay thì khó khăn dù công đoàn đề xuất rất chính đáng.

ĐBQH Bùi Sỹ Lợi

Đến năm 2035 mới có người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu ở tuổi 60

Về vấn đề tuổi nghỉ hưu, thì tôi cho rằng hoàn toàn yên tâm, bởi chỉ tăng ở những người làm việc trong điều kiện lao động bình thường, rơi chủ yếu vào công chức viên chức. Lao động trực tiếp, lao động hầm lò, nặng nhọc không nâng. Cơ bản giữ nguyên. Trong nhóm sản xuất thì chỉ nâng những lao động gián tiếp, quản lý.

Cũng đừng nghĩ rằng kéo dài tuổi nghỉ hưu là chiếm chỗ của lớp trẻ, vì lộ trình rất chậm. 3 tháng mỗi năm đối với nam và 4 tháng mỗi năm đối với nữ, có nghĩa là đến năm 2028 mới có nam giới đầu tiên về hưu ở tuổi 62 và 2035 mới có người phụ nữ đầu tiên nghỉ hưu vào tuổi 60.

Hiện nay chúng ta đã vào thời kỳ cung lao động thấp hơn cầu. Năm 2014, mỗi năm chúng ta có 1,2 triệu người bước vào độ tuổi lao động và tham gia vào thị trường lao động, nhưng đến nay chúng ta chỉ có khoảng 400.000, giảm xuống cực kỳ mạnh. Đó là do quá trình kế hoạch hóa gia đình, trong 20 năm qua chúng ta luôn giữ ở mức sinh thay thế, 2,1 con trên một phụ nữ. Cho nên đến nay sau 20 năm, chúng ta thiếu lực lượng lao động.

Vấn đề thứ 3, đó là khi trình, CP trình thêm một ngày nghỉ lễ trong năm. Lúc đầu chọn 27/7, nhưng khi các ĐB phát biểu thì CP xin rút. Tuy nhiên, hiện nay, rất nhiều đoàn ĐBQH cho rằng cần có thêm một ngày nghỉ lễ và nhiều người đề xuất lấy ngày 28/6, đó là ngày Gia đình Việt Nam.

Vấn đề này hiện nay UBTVQH đang đưa ra xin ý kiến ĐBQH, một là không thêm ngày nào, hai là thêm một ngày và việc này hoàn toàn do QH có thể đề xuất, quyết định. Cá nhân tôi thấy từ 1/5 đến tháng 9 mới có ngày nghỉ lễ, nên nếu lựa chọn thêm một ngày vào ngày 28/6 là cũng hợp lý hơn.

Còn lại các ý kiến khác của Bộ luật Lao động, thì giữa hai bên: Chủ sử dụng LĐ (VCCI) và NLĐ mà đại diện là công đoàn thì cơ bản thống nhất. Nếu khi các ĐB thảo luận và hai bên đồng ý được thì chúng ta sẽ thống nhất, nhưng quan điểm cá nhân của tôi là khi sửa luật, phải đảm bảo hài hòa lợi ích của cả chủ sử dụng lao động và NLĐ vì chúng ta đang xây dựng quan hệ LĐ hài hòa và ổn định, tiến bộ. Nếu hai bên đồng thuận thì xã hội sẽ chấp nhận ngay.

Cũng giống như tuổi nghỉ hưu, chúng ta phải giải thích cho NLĐ biết cơ bản là NLĐ trực tiếp không nâng tuổi nghỉ hưu, chỉ có LĐ gián tiếp thôi. Giả sử có nâng thì lộ trình cũng rất dài, mà chúng ta đang trong thời kỳ thiếu lao động.

Bộ luật này cần phải được lắng nghe các bên, và kỳ họp lần này các bên sẽ có ý kiến, và sau đó thì UBTVQH sẽ đi đến thống nhất, còn những điểm nào mà hai bên đang có sự chưa thống nhất thì đưa phương án để chọn một trong hai phương án.

- Như vậy có nghĩa là dù còn ý kiến khác nhau thì vẫn thông qua?

Trong một bộ luật lớn như thế này thì để tạo sự đồng thuận cao là rất ít, cho nên cố gắng để tạo ra sự đồng thuận quá bán và có lợi chung nhất. Cho nên, sau khi giải trình tiếp thu Bộ luật LĐ, chúng tôi nhìn ra có 10 nội dung có lợi cho NLĐ và 6 nội dung có lợi cho chủ sử dụng LĐ, rất tương đồng về mặt lợi ích của các bên. Nên trường hợp nào bất khả kháng mà các bên chưa thỏa hiệp được trên tinh thần chia sẻ thì đưa ra hai phương án để lấy ý kiến.

Phải cố gắng thông qua ở kỳ họp này vì chúng ta đã tham gia các hiệp định thương mại thế hệ mới, trong đó có CPTPP và Hiệp định thương mại Việt Nam - EU, đòi hỏi phải sửa đổi bộ luật LĐ để đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, đáp ứng yêu cầu quyền của NLĐ trong hiến pháp, khắc phục những tồn tại của Bộ luật cũ.

Dứt khoát không tăng giờ làm thêm

- Nhưng hiện nay VCCI vẫn rất gay gắt với quy định khống chế giờ làm thêm?

Đúng. Họ rất gay gắt. Lẽ ra ngay lúc đầu chúng ta phải phân tích rất kỹ. Một số ngành nghề lĩnh vực làm thêm, nhưng không phải là làm thêm cả năm, mà chỉ tập trung 4 ngành trọng điểm, da dày, dệt may, thủy sản và điện tử và một số rất ít ngành khác do xuất khẩu cũng cần thiết. Như Thủy sản, họ nói chỉ làm trong 4 tháng, sau đó lại nghỉ 3 tháng đến thời vụ. Nếu khống chế thì sẽ không có người làm thêm.

Trong khi đó, những người làm thêm họ cũng đồng thuận. Trên cơ sở chủ sử dụng lao động yêu cầu, nhưng nếu NLĐ không có sức khỏe, không muốn thì không ai ép buộc được. Ai cần thì làm thêm, và khi làm thì phải được trả lương, được nghỉ bù…

Nhưng dù vậy, quan điểm của UBTVQH thì dứt khoát không đặt vấn đề tăng thời gian làm thêm, và trong suốt 4 khóa QH vừa qua, Ủy ban các vấn đề xã hội với tư cách là cơ quan thẩm tra chưa bao giờ ủng hộ việc tăng thời gian làm thêm. Vẫn là 300 giờ. Đó là vì để đảm bảo sức khỏe, an toàn lao động cho NLĐ.

- Vậy tại sao không khống chế giờ làm thêm theo năm mà phải khống chế cả theo tuần, theo tháng? Điều này có thể gây khó khăn cho những DN làm việc theo mùa vụ, thưa ông?

Quy định này như một tấm lưới bảo vệ NLĐ. Thực tế không chỉ chủ lao động mà cả NLĐ cũng muốn làm thêm vì tiền lương không đủ sống, nhưng pháp luật phải quy định để đảm bảo sức khỏe cho NLĐ. DN cũng phải chia sẻ và NLĐ cũng phải chia sẻ. NLĐ làm thêm một chút, nhưng DN cũng phải cố gắng tuyển thêm lao động. Dù LĐ còn thiếu nhưng phải áp dụng nhiêu biện pháp như công nghệ, luân chuyển lao động, tuyển lao động thời vụ…, không nên thả ra.

NLĐ có khi cũng vì đồng tiền mà chạy theo. Tôi đi Bình Dương thấy rất đau lòng, gầy gò, ốm yếu vàng vọt mà vẫn đứng lên xin các bác các chú quy định cho các cháu cứ được làm thêm giờ. Nhưng làm cho đến khi các cháu không làm thêm được nữa thì chết rồi. Làm như vậy là NLĐ lúc trẻ bỏ sức ra kiếm tiền, già lại phải bỏ tiền mua sức khỏe.

Trách nhiệm của nhà nước là ở chỗ này. Cơ quan y tế người ta cũng bảo làm thêm liên tục 50 giờ (một tháng - PV) là sức khỏe sẽ rất có vấn đề. Họ sợ như thế. 40 giờ là tột đỉnh rồi.

- Cảm ơn ông về cuộc trao đổi.

Xuân Hưng