Đề xuất bỏ sổ hộ khẩu, cân nhắc xóa đăng ký thường trú

Trình bày Tờ Trình về dự án Luật Cư trú (sửa đổi) Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết, việc xây dựng pháp luật về cư trú để đảm bảo phù hợp với chủ trương cải cách hành chính, đơn giản hóa thủ tục, giấy tờ công dân liên quan công tác dân cư. Luật Cư trú (sửa đổi) được xây dựng nhằm hoàn thiện hệ thống pháp luật về cư trú bảo đảm phù hợp với chủ trương cải cách hành chính và tiến trình hội nhập, mở rộng giao lưu, hợp tác quốc tế trong điều kiện đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và xu thế hội nhập quốc tế hiện nay.

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm trình bày Tờ Trình dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi)- ảnh QH

Luật Cư trú (sửa đổi) cũng thực hiện chủ trương hiện đại hóa và đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân liên quan đến công tác quản lý dân cư; bảo đảm tốt hơn nữa tính công khai, minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho công dân thực hiện quyền tự do cư trú và tăng cường hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về cư trú; Bảo đảm sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật quy định về các giấy tờ của công dân; đáp ứng yêu cầu của công tác quản lý hành chính về trật tự xã hội, góp phần phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội và bảo đảm an ninh, trật tự, an toàn xã hội của đất nước…

Theo đó, dự thảo sửa đổi theo hướng thay thế phương thức quản lý cư trú từ thủ công là sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy bằng việc quản lý thông qua dữ liệu điện tử, ứng dụng công nghệ thông tin. Cụ thể là sử dụng mã số định danh cá nhân của công dân để truy cập, cập nhật thông tin trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, vốn được chia sẻ, kết nối với các bộ, ngành, cơ quan, đơn vị có liên quan.

Ngoài ra, dự thảo cũng bỏ các quy định về: sổ hộ khẩu, sổ hộ khẩu cấp cho hộ gia đình, sổ hộ khẩu cấp cho cá nhân, tách sổ hộ khẩu, giấy chuyển hộ khẩu, điều chỉnh những thay đổi trong sổ hộ khẩu tại Luật cư trú hiện hành. Đồng thời, bổ sung thủ tục về đăng ký thường trú, tạm trú theo hướng: cơ quan chức năng tiếp nhận, kiểm tra, cập nhật thông tin địa chỉ thường trú, tạm trú mới của người đăng ký và thông báo bằng văn bản cho người đăng ký về việc này mà không cấp sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy.

Với việc quản lý dân cư bằng mã số định danh cá nhân, sẽ giúp bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ 13 nhóm thủ tục hành chính liên quan đăng ký thường trú, tạm trú trong thực hiện tách sổ hộ khẩu, điều chỉnh thay đổi sổ hộ khẩu, xóa đăng ký thường trú khi đăng ký nơi mới. Đối với việc đăng ký thường trú tại thành phố trực thuộc trung ương, dự thảo cũng bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký, không có sự phân biệt và áp dụng thống nhất trên toàn quốc.

Luật Cư trú (sửa đổi) đề xuất bãi bỏ sổ hộ khẩu, cân nhắc xóa đăng ký thường trú (ảnh QH).

Bên cạnh đó, dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) cũng bổ sung 4 trường hợp cần xóa đăng ký thường trú; trong đó còn trường hợp có ý kiến khác nhau là: “Công dân vắng mặt tại nơi thường trú từ trên 12 tháng liên tục mà không đăng ký tạm trú ở nơi nào hoặc không khai báo tạm vắng với Công an xã, phường, thị trấn nơi thường trú, trừ trường hợp xuất cảnh ra nước ngoài”.

Việc bổ sung trường hợp xóa đăng ký thường trú này để nâng cao ý thức trách nhiệm của công dân và hộ gia đình trong đăng ký, quản lý cư trú, cũng như giúp Cơ quan đăng ký, quản lý cư trú nắm bắt tình hình cư trú của dân cư trên địa bàn quản lý được chính xác, chặt chẽ hơn; quy định này chỉ áp dụng đối với người không khai báo, nếu công dân có khai báo thì sẽ không bị xóa đăng ký thường trú. Việc xóa đăng ký thường trú trong trường hợp này không có nghĩa là xóa toàn bộ thông tin của công dân trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, Cơ sở dữ liệu về cư trú mà tất cả thông tin khác của công dân trong 02 cơ sở dữ liệu này vẫn được lưu trữ, quản lý, khai thác, sử dụng như bình thường.

Dự thảo Luật cũng bổ sung quy định công dân được đăng ký lại nơi thường trú ban đầu khi trở về địa phương sinh sống. Việc xác định thời điểm 12 tháng liên tục vắng mặt tại nơi thường trú của công dân được thực hiện qua công tác kiểm tra về cư trú của Công an xã, phường, thị trấn; đồng thời, đã có quy định cụ thể về việc khai báo của công dân trong trường hợp này tại khoản 3 Điều 32 dự thảo Luật nhằm tạo thuận lợi tối đa cho công dân (như khai báo qua mạng, qua điện thoại, qua khai báo trực tiếp)…

Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cũng cho biết, Chính phủ đã thống nhất và quy định tại dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) trình Quốc hội trường hợp xóa đăng ký thường trú nêu trên. Tuy nhiên, có ý kiến khác cho rằng, nên cân nhắc trường hợp xóa đăng ký thường trú này để hạn chế trường hợp công dân không có nơi thường trú. Vì vậy, Chính phủ trình Quốc hội xem xét và cho ý kiến.

Trong báo cáo thẩm tra dự án Luật cư trú (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội Hoàng Thanh Tùng bày tỏ sự nhất trí với việc đổi mới phương thức quản lý cư trú của công dân thông qua số định danh cá nhân. Tuy nhiên, Ủy ban Pháp luật Quốc hội cũng đề nghị cần có giải pháp cụ thể để hoàn thành việc cấp số định danh cá nhân theo đúng tiến độ, và không gây xáo trộn, ảnh hưởng đến quyền lợi của công dân, tổ chức...

Cùng với đó, báo cáo thẩm tra cũng cho rằng việc xóa đăng ký thường trú như dự thảo luật sẽ khắc phục tình trạng quản lý cư trú ảo. Tuy nhiên, cũng có ý kiến không tán thành quy định nêu trên vì cư trú là quyền cơ bản của công dân, nên xóa đăng ký thường trú có thể tác động tiêu cực tới quyền lợi của người dân.

"Các ý kiến này đề nghị cần cân nhắc kỹ, chỉ nên quy định xóa đăng ký thường trú của công dân trong trường hợp thật cần thiết nhằm giải quyết hài hòa mối quan hệ giữa yêu cầu bảo đảm quyền công dân và công tác quản lý của Nhà nước" - Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nhấn mạnh.

Đỗ Đạt