Đề xuất bỏ điều kiện riêng về thường trú tại thành phố trực thuộc Trung ương

Không phân biệt trong đăng ký thường trú?

Tuy nhiên, nhiều ý kiến cũng đề nghị cân nhắc việc quy định riêng điều kiện đăng ký thường trú tại TP Hà Nội (Thủ đô) so với các tỉnh và TP trực thuộc Trung ương khác để thống nhất với quy định của Luật Thủ đô.

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc quy định các điều kiện chặt chẽ trong đăng ký thường trú tại các TP trực thuộc Trung ương sẽ góp phần hạn chế tình trạng di dân từ nông thôn đến các TP lớn, giảm áp lực cho hệ thống cơ sở hạ tầng và chính sách an sinh xã hội của các đô thị này.

Tuy nhiên, thực tế việc đặt ra các điều kiện riêng này sẽ làm hạn chế quyền tự do cư trú của công dân. Tác động đến quyền, lợi ích của một bộ phận công dân đang sinh sống, làm việc tại các TP lớn chưa đủ điều kiện đăng ký thường trú. Đồng thời, chính sách này cũng chưa thực sự hiệu quả trong việc giảm di dân, tăng dân số cơ học tại các TP trực thuộc Trung ương.

Do vậy, Chính phủ thống nhất bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại TP trực thuộc Trung ương. Trình bày Tờ trình của Chính phủ về Dự án Luật, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm cho biết: “Dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) trình Quốc hội đã được thể hiện theo định hướng này. Tức là không có quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại TP trực thuộc Trung ương; việc đăng ký thường trú tại tỉnh, TP trực thuộc Trung ương là như nhau, không có sự phân biệt và được áp dụng chung, thống nhất trên toàn quốc”.

Cũng theo Bộ trưởng Tô Lâm, để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, dự thảo Luật quy định bãi bỏ khoản 3, khoản 4 Điều 19 Luật Thủ đô quy định về điều kiện đăng ký thường trú ở Thủ đô.

Tuy nhiên, quá trình góp ý, hoàn thiện Dự án Luật, cũng còn có ý kiến khác đề nghị cân nhắc việc quy định riêng điều kiện đăng ký thường trú tại TP Hà Nội (Thủ đô) so với các tỉnh và TP trực thuộc Trung ương khác để thống nhất với quy định của Luật Thủ đô.

Nhiều ý kiến cho rằng, cần cân nhắc thận trọng việc bỏ quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại TP để tránh gây quá tải đối với hạ tầng và phức tạp về an ninh, trật tự. Ảnh minh họa

Cân nhắc bỏ quy định về điều kiện thường trú tại Thủ đô

Báo cáo thẩm tra Dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cho biết, đa số ý kiến Ủy ban Pháp luật tán thành với Tờ trình của Chính phủ quy định công dân có chỗ ở hợp pháp ở tỉnh, TP trực thuộc Trung ương nào thì được đăng ký thường trú tại tỉnh, TP trực thuộc Trung ương đó (khoản 1 Điều 21).

Theo loại ý kiến này, việc bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại TP trực thuộc Trung ương sẽ bảo đảm tốt hơn quyền tự do cư trú của công dân đã được Hiến pháp ghi nhận. Về quy định riêng điều kiện đăng ký thường trú tại TP Hà Nội, các ý kiến này cho rằng, tuy Luật Cư trú hiện hành và Luật Thủ đô quy định điều kiện đăng ký thường trú tại TP trực thuộc Trung ương chặt chẽ hơn nhằm kiểm soát việc gia tăng dân số cơ học tại các địa phương này nhưng thực tế không đạt hiệu quả như kỳ vọng.

Theo Báo cáo số 415/BC-BCA của Bộ Công an, hiện nay, số người đăng ký tạm trú và không đăng ký thường trú, tạm trú nhưng thường xuyên sinh sống tại các TP trực thuộc Trung ương là rất lớn (gần 23% dân số tại các TP này). Hầu hết họ là những người có thời gian học tập, lao động, cống hiến lâu dài tại các TP trực thuộc Trung ương nhưng do không đủ điều kiện để đăng ký thường trú theo quy định nên không tiếp cận được các dịch vụ về y tế, giáo dục… như những người có hộ khẩu thường trú.

Riêng đối với Thủ đô Hà Nội, kết quả giám sát việc thực hiện quy định về quản lý dân cư theo Luật Thủ đô do Ủy ban Pháp luật tiến hành năm 2018 cho thấy, trong thời gian 5 năm (2013-2017) chỉ có khoảng 120 nghìn người được cơ quan có thẩm quyền cho đăng ký thường trú vào các quận nội thành Hà Nội theo các điều kiện riêng quy định tại Điều 20 của Luật Cư trú và Điều 19 của Luật Thủ đô, chiếm khoảng 15,8% dân số tăng thêm cơ học của khu vực nội thành Hà Nội trong giai đoạn này.

Điều đó cho thấy, việc quy định các điều kiện riêng về đăng ký thường trú đối với các TP trực thuộc Trung ương chỉ hạn chế nhập hộ khẩu chứ không hạn chế được tình trạng gia tăng dân số cơ học. Tuy nhiên, loại ý kiến này cũng đề nghị cơ quan trình cần đề xuất các công cụ quản lý thay thế như các giải pháp về quy hoạch đô thị, đầu tư xây dựng các đô thị vệ tinh, phát triển kinh tế - xã hội... Để qua đó, một mặt vẫn quản lý, điều tiết được sự gia tăng dân số cơ học, bảo đảm an ninh, trật tự tại các TP lớn. Mặt khác, bảo đảm khả năng đáp ứng về cơ sở hạ tầng, dịch vụ thiết yếu trong trường hợp số lượng người đến cư trú ở các địa phương này tăng nhanh do bỏ quy định trên.

Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác trong cơ quan thẩm tra cũng cho rằng, việc bỏ các quy định riêng về điều kiện đăng ký thường trú tại TP trực thuộc Trung ương là vấn đề cần cân nhắc thận trọng. Việc công dân đăng ký thường trú vào TP trực thuộc Trung ương phải đáp ứng những điều kiện chặt chẽ hơn là cần thiết để bảo đảm hài hòa giữa quyền tự do cư trú của công dân với khả năng đáp ứng các dịch vụ thiết yếu về bảo đảm an sinh xã hội cũng như yêu cầu bảo đảm an ninh, trật tự tại các đô thị lớn.

Thực tế cho thấy ở các địa phương này, nhiều chính sách về y tế, giáo dục, văn hóa… đang gắn với quyền lợi của người có đăng ký thường trú. Báo cáo của Bộ Công an đánh giá tác động của việc thay đổi chính sách này cũng cho rằng, việc thực hiện chính sách mới sẽ làm gia tăng áp lực lên hệ thống giáo dục, y tế và một số hoạt động dịch vụ công khác đang được cung cấp dựa trên việc đăng ký thường trú của công dân tại các TP trực thuộc Trung ương.

Vì vậy, khi mà cơ sở hạ tầng, khả năng đáp ứng dịch vụ thiết yếu cơ bản ở các TP trực thuộc Trung ương so với các địa phương khác đang còn có sự chênh lệch đáng kể thì vẫn cần thiết duy trì những điều kiện đăng ký thường trú riêng. Để hạn chế tình trạng nhập cư tự do, gây quá tải đối với hạ tầng và phức tạp về an ninh, trật tự tại các TP lớn.

Theo chương trình, dự kiến ngày 16-6-2020, Quốc hội sẽ thảo luận tại Hội trường về Dự án Luật Cư trú (sửa đổi). Các đại biểu Quốc hội sẽ tiếp tục góp ý, hoàn thiện các nội dung của Dự án Luật.

Nguyên An