Để không còn 'đẩy đưa' bồi thường án oan

Tại tọa đàm “Bồi thường án oan: Bất cập và giải pháp” do báo Pháp Luật TP.HCM tổ chức ngày 13-6, nhiều giảng viên, luật sư đề xuất cần có một đầu mối là một cơ quan độc lập để giải quyết bồi thường cho người bị oan.

Việc này gỡ vướng được thực tế hiện nay là trong một số vụ án, các cơ quan tố tụng “đẩy đưa” trách nhiệm cho nhau khiến việc bồi thường cho người bị oan kéo dài dù bản thân họ và gia đình đã quá đau khổ. Sẽ thật vô lý nếu người bị oan phải loay hoay đi tìm cơ quan để đòi bồi thường trong khi lỗi thuộc về các cơ quan tố tụng.

Bồi thường trước, trách nhiệm tính sau

Không tham gia buổi tọa đàm nhưng ThS Huỳnh Thị Nam Hải (giảng viên Trường ĐH Kinh tế Luật TP.HCM) cũng đồng tình với đề xuất trên. Theo ThS Hải, quy định về cơ quan có thẩm quyền giải quyết bồi thường hiện nay chưa đảm bảo được tính khách quan của việc bồi thường.

Bởi lẽ theo quy định hiện hành, cơ quan giải quyết bồi thường là cơ quan sau cùng ra quyết định gây oan sai. Thêm nữa, một số quy định về xác định cơ quan giải quyết bồi thường chưa rõ ràng cùng với quá trình gây oan sai có trách nhiệm của nhiều cơ quan tố tụng. Điều này dẫn đến tình trạng các cơ quan tìm cách đùn đẩy trách nhiệm khiến cho việc giải quyết bồi thường kéo dài, ảnh hưởng đến quyền lợi của người bị oan.

ThS Hải nói: “Để đảm bảo sự công bằng, khách quan và quyền lợi chính đáng trong quá trình giải quyết bồi thường, Nhà nước nên tính đến việc giao thẩm quyền giải quyết bồi thường cho một cơ quan độc lập. Có thể giao cho Cục Bồi thường nhà nước (Bộ Tư pháp) để quy về một đầu mối, giúp việc bồi thường được nhanh chóng”.

Tại tọa đàm, luật sư (LS) Nguyễn Quốc Cường, Đoàn LS TP.HCM, nói: “Việc quy về đầu mối là Cục Bồi thường nhà nước đứng ra giải quyết bồi thường cho người bị oan trước là phù hợp”. Tất nhiên, theo LS Cường, sau đó việc xác định cơ quan nào gây oan sai cũng như trách nhiệm hoàn trả cho ngân sách nhà nước cũng phải được làm rõ. Điều này là cần thiết để cơ quan gây ra oan sai đứng ra tổ chức xin lỗi người bị oan và chịu các hình thức kỷ luật.

LS Cường dẫn chứng hai vụ yêu cầu bồi thường oan bị kéo dài là vụ bà Nguyễn Hồng Ngọc Anh và ông Mưu Quý Sường và nhận xét việc bồi thường về vật chất, tinh thần cho bà Anh, ông Sường cùng người thân của họ bao nhiêu cũng là không đủ. Vì vậy, không thể kéo dài bi kịch của người bị oan mà cần nhanh chóng bồi thường đúng luật.

Các khách mời trao đổi tại buổi tọa đàm. Ảnh: HOÀNG GIANG

Cần hướng dẫn của TAND Tối cao

ThS Nguyễn Trương Tín, giảng viên môn Luật trách nhiệm bồi thường của nhà nước (TNBTCNN), Trường ĐH Luật TP.HCM, nói: “Dù cơ quan nào gây ra oan sai thì Nhà nước vẫn chịu trách nhiệm bồi thường, còn cơ quan có người thi hành công vụ làm sai thì đứng ra giải quyết bồi thường”.

ThS Tín phân tích theo tiềm thức của đa phần người dân thì cơ quan nào đứng ra giải quyết bồi thường thì chính là cơ quan làm oan và cơ quan này thể hiện sự yếu kém. Ngoài ra, cơ quan này cũng chính là bị đơn trước tòa án vì theo Luật TNBTCNN thì nếu thương lượng không thành, người bị oan có quyền kiện cơ quan đó. Cạnh đó, nó còn liên quan đến thành tích của cơ quan đó, sự nghiệp chính trị, thi đua của cán bộ làm sai. Do vậy, việc đùn đẩy trách nhiệm giữa các cơ quan không phải là điều khó hiểu.

Vì vậy, TAND Tối cao nên có một nghị quyết hướng dẫn riêng về Luật TNBTCNN. Cạnh đó, cần ban hành một thông tư liên tịch giữa cơ quan công an, tòa án, VKS, Bộ Tư pháp và các ban ngành có liên quan để hướng dẫn việc thống nhất áp dụng các quy định của Luật TNBTCNN. Có thể nói Luật TNBTCNN là một luật rất khó vì liên quan đến cả tố tụng hình sự, hành chính, dân sự…

Tiếp lời LS Phạm Tuấn Anh, Đoàn LS TP.HCM, cho rằng nếu cứ phân tích, đi sâu vào việc cơ quan nào có lỗi nhiều hơn để xác định cơ quan đó bồi thường là chưa ổn. Trong một vụ việc oan ở địa phương mà các cơ quan tố tụng có quan điểm khác nhau về trách nhiệm giải quyết bồi thường thì Sở Tư pháp có thể tham mưu cho UBND cấp tỉnh xác định cơ quan phải giải quyết bồi thường.

Nhưng thực tiễn cho thấy các sở tư pháp chưa làm hết trách nhiệm, chưa thể hiện được vai trò là cơ quan quản lý nhà nước về bồi thường ở địa phương, đây là điều cần phải cải thiện.

Sao cứ đẩy trách nhiệm cho nhau?

Luật quy định từng giai đoạn tố tụng rất rõ ràng (điều tra, truy tố, xét xử) nhằm phân định trách nhiệm của các cơ quan đứng ra giải quyết bồi thường.

Luật như thế nào thì chúng ta áp dụng như thế ấy, tại sao các cơ quan cứ đi suy diễn rồi đùn đẩy trách nhiệm cho nhau?

LS PHẠM TUẤN ANH, Đoàn LS TP.HCM

Người bị oan không thể chờ thêm nữa

Thiệt hại là có thật, tổn thất về vật chất và tinh thần là rất rõ, người bị oan không thể chờ thêm nữa, cơ quan nào làm sai thì cũng đều lấy tiền từ ngân sách để bồi thường thôi.

Chúng ta nên giao cho một đầu mối đứng ra bồi thường trước, còn việc xác định cơ quan nào phải giải quyết bồi thường thì tính sau. Có như vậy thì người bị oan mới phần nào nguôi ngoai nỗi đau.

LS NGUYỄN QUỐC CƯỜNG, Đoàn LS TP.HCM

Chia thành hai trường hợp

Cần có hướng dẫn theo hướng nếu việc xác định trách nhiệm làm oan rõ và không có sự đùn đẩy lẫn nhau thì cơ quan tiến hành tố tụng phải giải quyết bồi thường, khôi phục danh dự cho người bị làm oan. Hai bên không thương lượng được thì người dân kiện ra tòa yêu cầu bồi thường theo Luật TNBTCNN.

Còn với vụ phức tạp khó xác định, hoặc các cơ quan có tranh cãi thì Cục Bồi thường nhà nước nên giải quyết bồi thường trước cho người bị oan, việc minh định ai phải chịu sẽ xác định sau. Chúng ta đều biết người bị oan và thân nhân của họ không chỉ chịu tổn thất về vật chất mà cả về mặt tinh thần, danh dự. Bồi thường nhanh giúp họ khắc phục khó khăn và có niềm tin vào pháp luật.

LS BÙI QUỐC TUẤN, Đoàn LS TP.HCM

Cần sớm có hướng dẫn

Biết rằng người bị oan sai cũng như thân nhân của họ có quyền khởi kiện để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Tuy nhiên, thực tế không phải dễ dàng như vậy, vì vô phúc đáo tụng đình, việc chứng minh thiệt hại là rất phức tạp và mất nhiều thời gian. Tôi nghĩ cần sớm có một thông tư liên tịch giữa các bộ, ngành liên quan để vấn đề bồi thường ngay cho người bị oan được áp dụng thống nhất. Đã bị oan phải chịu bao tủi hổ rồi mà còn phải đi tìm cơ quan làm oan và khởi kiện để đòi bồi thường nữa thì không ổn.

LS NGUYỄN ĐỨC THẮNG Ý, Đoàn LS TP.HCM

MINH CHUNG