ĐBSCL trước thách thức hạn, mặn, sạt lở nghiêm trọng (Kỳ 3): Tìm giải pháp cấp bách

Sản xuất thuận thiên

Theo PGS.TS. Mai Thành Phụng - Nguyên Trưởng Bộ phận thường trực Nam Bộ - Trung tâm Khuyến nông Quốc gia: “ĐBSCL với dân số hơn 18 triệu dân, chủ yếu phụ thuộc vào nông nghiệp, đóng một vai trò quan trọng đối với nền kinh tế của cả nước, đứng đầu cả nước về sản lượng lương thực, cây trái và thủy sản, góp phần quan trọng vào chương trình an ninh lương thực quốc gia, tuy nhiên đang đứng trước những nguy cơ thách thức lớn làm ảnh hưởng đến sản xuất trong bối cảnh nguồn nước ngọt ngày càng quý giá thì cần xem xét giảm diện tích trồng lúa nước, chuyển sang trồng màu để tiết kiệm nước”.

Công trình cống ngăn mặn Tân Dinh (Vĩnh Long) hoàn thành sớm hơn 6 tháng so với kế hoạch đã góp phần ngăn mặn hiệu quả cho hàng trăm ha đất trồng lúa.

Cũng với quan điểm trên, GS TS Võ Tòng Xuân cho rằng: trồng lúa rất tốn nước ngọt nhưng giá gạo quá thấp, người trồng lúa không hưởng lợi bao nhiêu. Do đó Nhà nước cần định hướng giảm diện lúa, chỉ giữ diện tích lúa ở vùng phù sa, có đầy đủ nước ngọt và bỏ hẳn vụ 3 để tiết kiệm nước, cho đất nghỉ, tái tạo dinh dưỡng; chuyển các diện lúa bấp bênh đầu tư cao (vùng phèn nặng, vùng mặn) sang nuôi trồng cây con có giá trị cao (lên liếp cây ăn trái thích hợp, lên liếp mía, nuôi cá đồng, nuôi tôm); Các khu bao đê để trồng lúa 3 vụ có thể cho chuyển thành khu lên liếp trồng cây ăn trái đáp ứng nguyên liệu cho doanh nghiệp xuất khẩu, chế biến…

“ Trong hơn 1/4 thế kỷ qua chúng ta xuất khẩu gạo đứng vị trí số 2, số 3 thế giới nhưng vì sao nông dân ta còn rất nghèo. Như vậy, làm nhiều, xuất khẩu nhiều lúa gạo để làm gì.Thực tế, ở ĐBSCL chỉ cần đảm bảo nước ngọt cho hơn 1 triệu ha chuyên canh lúa chất lượng cao là đủ đảm bảo an ninh lương thực. Việc đảm bảo nước ngọt cho khoảng 1 triệu ha cũng sẽ nhẹ nhàng hơn so với việc cứu thêm 500 ngàn ha đất nhiễm mặn trở thành vùng ngọt hóa”, TS. Hoàng Ngọc Phong, Nguyên Phó giám đốc Trung tâm tư vấn phát triển kinh tế-Hội KHKT Việt Nam gợi mở.

Rất cần giải pháp công trình cấp bách

Theo GS TS Bùi Chí Bửu- Nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Kỹ thuật Nông nghiệp miền Nam: Việc sử dụng khôn ngoan nguồn nước ngọt là yếu tố sống còn. Để tiết kiệm nguồn nước trước mắt cần bố trí lại mùa vụ hợp lý; chọn giống kháng mặn, chuyển một phần diện tích sữ dụng nhiều nước như trồng lúa sang các loại cây trồng chịu hạn mặn tốt và sử dụng ít nước tưới như: mè, bắp, đậu nành…; thay đổi hệ thống canh tác, giảm bớt mùa vụ để tránh rủi ro và bảo vệ hệ sinh thái cho đất sản xuất.

Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cùng Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp đến kiểm tra dự án cống ngăn mặn Bông Bót, Tân Dinh (Vĩnh Long).

Tuy nhiên, về cơ bản, lâu dài thì cần quy hoạch phân vùng. Ở những vùng cần giữ ngọt, ngăn mặn thì phải nhanh chóng thực hiện giải pháp công trình quản lý nước ngọt, tận dụng hệ thống kênh mương trữ nước ngọt, tăng cường quản lý vùng đất ngập nước, rừng ngập mặn nhằm giữ nước ngọt bảo tồn hệ sinh thái cho cả vùng.

Bộ Trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường cho biết: Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về đẩy nhanh tiến độ các công trình thủy lợi, kịp tham gia kiểm soát mặn, ngọt ngay trong mùa khô 2019-2020, Bộ cùng với các địa phương đẩy nhanh tiến độ thi công các dự án đầu tư xây dựng do Bộ quản lý vượt kế hoạch từ 6-13 tháng, đã đưa 5 dự án vào tạm thời vận hành phòng, chống xâm nhập mặn từ tháng 12/2019, tháng 1/2020, như: Cống Âu Ninh Quới (hệ thống thủy lợi Quản Lộ- Phụng Hiệp); Trạm bơm Xuân Hòa (tỉnh Tiền Giang); các cống Tân Dinh, Bông Bót, Vũng Liêm (Hệ thống thủy lợi Nam Mang Thít), 18 cống kiểm soát mặn thuộc Dự án Bắc Bến Tre giai đoạn 1; Nạo vét kênh Mây Phốp – Ngã Hậu... Các công trình này đã chủ động trực tiếp kiểm soát xâm nhập mặn khoảng 83.000 ha và hỗ trợ kiểm soát ảnh hưởng xâm nhập mặn đến 300.000 ha. Trong thời gian tới, một số dự án đang được thực hiện sẽ tiếp tục bảo đảm chủ động kiểm soát xâm nhập mặn tốt hơn, như: Hệ thống thủy lợi Bắc Bến Tre, Cái Lớn - Cái Bé, Tứ giác Long Xuyên,...

Kỳ 4: Tái cơ cấu sản xuất không thể “đánh trống bỏ dùi”!

Ninh Thới