Đầu tư sức mạnh mềm: 'chìa khóa' nâng tầm vị thế Việt Nam

Các chuyên gia thảo luận trong Diễn đàn Thời khắc Việt 2025 vào ngày 13-11 tại TPHCM. Ảnh: Minh Thảo

Ngày 13-11, Quỹ Hòa bình và Phát triển TPHCM (HPDF) tổ chức Diễn đàn Thời khắc Việt 2025 với chủ đề “Sức mạnh mềm Việt Nam: Lợi thế - thách thức - triển vọng”.

Theo bà Tôn Nữ Thị Ninh, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Đối ngoại Quốc hội, Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Việt Nam tại Bỉ và Liên minh châu Âu, kiêm Chủ tịch HPDF, đây là thời điểm chín muồi để Việt Nam nhận diện rõ hơn các lợi thế phi vật chất; đồng thời định hình câu chuyện quốc gia trước thế giới bằng ngôn ngữ của văn hóa, tri thức, sáng tạo và các giá trị nhân văn Việt Nam.

Một tài sản vô giá thuộc sức mạnh mềm mà hiếm dân tộc nào có được, chính là truyền thống yêu nước, tinh thần đoàn kết với sức mạnh nhân văn và sức sống nội tại của nền văn hiến ngàn đời. Sức mạnh mềm (soft power) đóng vai trò quan trọng trong phát triển quốc gia. Đó là văn hóa, là giá trị, là con người và là những câu chuyện có sức lan tỏa.

Theo ông Kunio Takahashi, Phó Chủ tịch Viện Chiến lược quốc tế thuộc Viện Nghiên cứu Nhật Bản, sức mạnh mềm để chỉ loại sức mạnh không dựa trên bất kỳ sự ép buộc hay trừng phạt nào, mà khả năng thu phục hơn là cưỡng ép. Tuy nhiên, ranh giới giữa sức mạnh mềm và sức mạnh cứng không thật sự rõ ràng.

Nói về sức mạnh mềm trong trường hợp ở Nhật Bản, ông Kunio Takahashi cho hay nhiều người nước ngoài từng nhận xét, anime (hoạt hình Nhật Bản) và manga (truyện tranh Nhật Bản) là những ví dụ điển hình về sức mạnh mềm. Thực tế, rất nhiều người nước ngoài bắt đầu quan tâm đến Nhật Bản và văn hóa nước này thông qua việc đọc manga hoặc xem phim hoạt hình trên truyền hình.

Một số người, đặc biệt là giới trẻ, thậm chí muốn học tiếng Nhật hoặc du lịch đến Nhật Bản để thăm những “thánh địa manga” - những địa điểm xuất hiện trong truyện. Theo cách này, manga đã thu hút đông đảo người hâm mộ quốc tế và khiến họ hình thành thiện cảm sâu sắc với Nhật Bản.

Tuy nhiên, ông Kunio Takahashi cho biết ban đầu, ngay cả Chính phủ Nhật Bản cũng không nhận ra rằng manga lại có sức ảnh hưởng mạnh mẽ đến vậy. Ngày nay, manga còn mang ý nghĩa kinh tế rất lớn. Theo báo cáo của Parrot Analytics (New Zealand) và Hiệp hội Hoạt hình Nhật Bản (AJA), ngành hoạt hình Nhật Bản đạt doanh thu 19,8 tỉ đô la Mỹ trên toàn cầu vào năm 2023. Vì vậy, hiện Bộ Kinh tế, Thương mại và Công nghiệp Nhật Bản xem hoạt hình là một lĩnh vực then chốt của công nghiệp quốc gia.

Không chỉ Nhật Bản, nhiều quốc gia khác cũng tận dụng sức mạnh mềm theo những cách tương tự. Chẳng hạn như Hàn Quốc là một trường hợp tiêu biểu. Ở Đông Nam Á, nhiều người, đặc biệt là các cô gái trẻ rất thích xem phim truyền hình lãng mạn Hàn Quốc (K-drama). Nhiều bạn trẻ Nhật Bản học tiếng Hàn vì muốn du lịch đến nước này và có thể giao tiếp trực tiếp với người dân bản xứ, họ cũng thích sử dụng mỹ phẩm Hàn Quốc...

Ông Kunio Takahashi tin rằng Việt Nam cũng có những nét hấp dẫn riêng và khuyến khích mọi người quan sát kỹ những yếu tố khiến người nước ngoài yêu mến Việt Nam, có thể là phong cảnh thiên nhiên, ẩm thực truyền thống.

Về những khía cạnh tiêu cực của sức mạnh mềm, đại diện Viện Nghiên cứu Nhật Bản chia sẻ, nếu chỉ nhìn ở những ví dụ nêu trên, mọi người có thể cho rằng sức mạnh mềm chỉ mang ý nghĩa tích cực. Tuy nhiên, bất kỳ quốc gia nào cũng có thể sử dụng sức mạnh mềm của mình một cách có chủ đích để định hướng dư luận quốc tế theo hướng có lợi cho họ.

Tuy nhiên, sức mạnh mềm cũng có mặt trái. Khi con người bị dẫn dắt một cách vô thức để ủng hộ một quốc gia nào đó, nó có thể nguy hiểm hơn mọi người nghĩ. Sau sự phát triển mạnh mẽ của Internet và trí tuệ nhân tạo (AI), rủi ro từ khía cạnh tiêu cực của sức mạnh mềm này càng gia tăng.

Tại diễn đàn, các chuyên gia cho rằng vấn đề sức mạnh mềm càng trở nên cấp thiết trong bối cảnh thế giới đang trải qua những biến động phức tạp. Dù khái niệm này đã được bàn luận trong giới nghiên cứu quốc tế, nhưng tại Việt Nam chưa thật sự được tiếp cận một cách hệ thống, chưa hình thành sự đồng thuận rộng rãi về định nghĩa, nội hàm và phương thức triển khai. Vì vậy, diễn đàn hướng tới mục tiêu phân tích, tìm kiếm những đề xuất thực tiễn có thể đóng góp vào hoạch định chính sách phát triển đất nước.

Minh Hiếu