Đầu tư dự án chế biến sâu ngành nông nghiệp: Lời giải cho đơn đặt hàng của Thủ tướng

Tiềm năng lớn, nhưng hiệu quả chưa cao

Việt Nam hiện có hơn 27 triệu m2 đất nông nghiệp, chiếm hơn 80% diện tích đất tự nhiên. Nhiều năm qua, nông nghiệp luôn là ngành có giá trị xuất khẩu cao, nhưng chủ yếu là xuất thô. Điều này không chỉ tạo giá trị gia tăng thấp, mà tình trạng “được mùa - mất giá” khiến nông dân nhiều phen điêu đứng.

Hàng nông sản xuất khẩu của Việt Nam vẫn chủ yếu dưới dạng thô. Ảnh: Đức Thanh

Chẳng hạn với mặt hàng cà phê. Theo số liệu thống kê từ Tổng cục Hải quan, lũy kế từ đầu năm đến nửa đầu tháng 8/2018, xuất khẩu cà phê đạt gần 2,4 tỷ USD, tăng hơn 14% về lượng, nhưng giảm 3% về giá trị so với cùng kỳ. Đặc biệt, hơn 90% lượng cà phê Việt Nam xuất dưới dạng thô.

Bên cạnh vị thế là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 thế giới, lợi thế là nước xuất khẩu cao su lớn thứ 3 thế giới của Việt Nam cũng tồn tại nhiều nghịch lý, dẫn đến hiệu quả chưa cao. Trong năm 2017, Việt Nam xuất khẩu cao su đạt kim ngạch gần 2,3 tỷ USD, song lại nhập khẩu cao su với giá trị tới 1 tỷ USD.

Xuất nhiều, nhưng vẫn phải nhập, vì có đến một nửa số mủ cao su trong nước không dùng để chế biến được. Thực tế, doanh nghiệp sản xuất lốp xe và thiết bị công nghiệp chỉ sử dụng được khoảng 20% cao su nguyên liệu trong nước.

Nói đến nông sản, rau - củ - quả là nhóm hàng lãng phí nhất trong ngành nông nghiệp. Theo Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, mỗi năm, Việt Nam sản xuất được 22 triệu tấn rau - củ - quả, với tốc độ tăng trưởng trên 40%/năm. Tuy nhiên, sản phẩm tiêu thụ chủ yếu là sơ chế, chỉ có khoảng 9% sản phẩm được chế biến sâu. Trong khi đó, nếu tăng được tỷ lệ chế biến sâu sẽ giúp giá trị nông sản tăng 10 - 20 lần.

Các khảo sát gần đây cho thấy, phần lớn doanh nghiệp xuất khẩu chưa nhận biết và triển khai tốt các tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm như VietGap, Global Gap. Còn người dân thì cứ theo lối mòn bán “xô”, bán đổ đống.

Một số nước châu Á như Nhật Bản, Hàn Quốc, ngoài áp dụng tiêu chuẩn chất lượng, còn phân loại sản phẩm để bán được giá cao hơn. Làm được điều này là nhờ có nhiều nhà máy chế biến sâu.

Nhu cầu thị trường đối với nông sản chế biến ngày càng tăng. Dự báo đến năm 2021, thị trường trái cây chế biến trên thế giới sẽ đạt 317 tỷ USD. Trong khi đó, tổng giá trị rau - củ - quả Việt Nam cung cấp mới đạt chưa đến 1% con số này, mà sản phẩm chế biến sâu còn rất thiếu vắng.

Chế biến sâu để đột phá

Nhằm thực hiện mục tiêu đưa ngành nông nghiệp Việt Nam lọt vào Top 15 của thể giới, trong đó, ngành rau - củ - quả lọt vào Top 10, Chính phủ đã phát đi nhiều thông điệp ủng hộ ngành nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao nói chung và chế biến sâu nông sản nói riêng. Nhiều doanh nghiệp đã nắm bắt cơ hội này.

Hồi đầu năm nay, Công ty cổ phần Thực phẩm xuất khẩu Đồng Dao đã khởi công Dự án Trung tâm Chế biến rau quả DOVECO Gia Lai. Đây sẽ là một trung tâm chế biến rau quả khép kín, từ việc thu mua nguyên liệu, chế biến sâu và hệ thống bán hàng trong nước cũng như xuất khẩu. Doanh thu hàng năm của Dự án dự kiến là 1.500 - 2.000 tỷ đồng, kim ngạch xuất khẩu đạt 70 -100 triệu USD.

Trong khi đó, Công ty cổ phần Vinamit cũng sắp tung ra thị trường sản phẩm cà phê tươi và nước mía ép đông khô. Các sản phẩm được sản xuất bằng công nghệ sấy đông khô.

Vinamit là đơn vị tiên phong xuất khẩu trái cây chế biến của Việt Nam sang các thị trường Mỹ và châu Âu. Ngoài mít, Vinamit còn chế biến, sấy khô nhiều loại nông sản khác, như chuối, khoai lang, khoai môn.

Đáng chú ý, tháng 11 tới, Công ty cổ phần Lavifood sẽ đưa vào vận hành nhà máy chế biến sâu nông sản Tanifood. Với tổng vốn đầu tư gần 1.800 tỷ đồng, trên diện tích 15 ha, sử dụng công nghệ sản xuất của Đức, Italy, Nhật Bản, Dự án hứa hẹn là một trong những nhà máy chế biến rau - củ - quả lớn nhất Đông Nam Á. Sản phẩm chính của Tanifood là các loại rau - củ - quả tươi, đông lạnh, sấy khô, cô đặc, đóng hộp.

Bên cạnh chức năng chế biến sâu để tăng giá trị cho nông sản, nhà máy này còn là mắt xích quan trọng trong việc thực hiện chuỗi giá trị nông nghiệp và thực hiện mô hình nông nghiệp sạch. Lavifood đã ký với tỉnh Tây Ninh về việc tái cơ cấu cây trồng trên diện tích khoảng 27.000 ha. Với công suất 5.000 tấn nông sản/ngày, Lavifood dự kiến đạt doanh thu hàng trăm triệu USD/năm.

Ông Phạm Ngô Quốc Thắng, Tổng giám đốc Lavifood cho biết, Công ty đã nhận đơn đặt hàng sớm từ các tập đoàn lớn trên thế giới với tổng giá trị 200 triệu USD.

Theo ông Thắng, khi vận hành hết công suất, nhà máy này sẽ đảm bảo tiêu thụ toàn bộ nguyên liệu cho nông dân của Tây Ninh tham gia chuỗi giá trị này, góp phần nâng thu nhập cho người nông dân. Tuy nhiên, số nhà máy có quy mô ngàn tỷ đồng và áp dụng công nghệ hiện đại như Tanifood chưa nhiều. Vì vậy, để đưa Việt Nam trở thành là một trung tâm chế biến sâu của nông nghiệp thế giới và lọt vào tốp dẫn đầu, thì rất cần thêm nhiều nhà máy như thế.

Anh Hoa