Dấu tích 10 năm thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh tại Cố đô Huế
Nhiều di tích liên quan đến thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh khi đang sinh sống và học tập cùng gia đình tại Thừa Thiên – Huế vẫn đang được lưu giữ và bảo tồn gần như nguyên vẹn.
Cố đô Huế là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng gia đình từng sống, lao động, học tập và tham gia hoạt động cách mạng trong hơn 10 năm gồm hai giai đoạn 1895 – 1901 (từ 5 – 11 tuổi ) và 1906 - 1909 (16 - 19 tuổi).
Tại đây, những năm tháng tuổi thơ đầy gian khó, cực khổ cùng gia đình nhưng đã hình thành tính cách, tư tưởng yêu nước của Người.
Sau khi cụ Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh) thi đỗ Cử nhân ở trường thi Hương tại Nghệ Anến năm 1895 ông vào Huế thi Hội nhưng không đỗ và sau đó về quê đưa vợ là bà Hoàng Thị Loan và hai con trai là Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Cung vào Huế để có điều kiện chăm sóc và đèn sách chuẩn bị cho kỳ thi sau.
Tại ngôi nhà này, cậu Nguyễn Sinh Cung (tên Bác Hồ lúc nhỏ) đã trải qua những năm tháng tuổi thơ trong sự tảo tần của mẹ, sự nghiêm khắc và nhân nghĩa của cha.
Gần với di tích nhà 112, đường Mai Thúc Loan có ngôi miếu Âm Hồn, đây là ngôi miếu tưởng niệm, thờ cúng các anh hùng liệt sĩ, đồng bào đã anh dũng hy sinh trong sự kiện lịch sử bi hùng dưới thời nhà Nguyễn - sự kiện thất thủ kinh đô ngày 23/5 năm Ất Dậu (5/7/1885).
Năm 1898, sau khi thi trượt ở cuộc thi Hội lần thứ 2, ông Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh) được ông Nguyễn Sĩ Độ mời về nhà dạy học tại làng Dương Nỗ, xã Phú Dương, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên Huế.
Tại làng Dương Nỗ, ông Sắc được gia đình ông Độ giao cho ngôi nhà tranh ba gian hai chái làm chỗ ở cho ông và hai con, đồng thời cũng là nơi ông Sắc mở lớp dạy học. Ở đây, Người được cha dạy cho những bài học chữ Hán đầu tiên, kiến thức mà Người học được trong thời gian này cũng là nền móng vững trãi cho sự phát triển về học vấn sau này.
Tại làng Dương Nỗ, một ngôi làng giàu truyền thống văn hóa, Nguyễn Sinh Cung được bao bọc bởi tình cảm yêu thương của những con người thôn quê mộc mạc, nhân hậu.
Những tháng ngày sau đó, năm 1906-1909 Người theo học tại Trường Tiểu học Pháp - Việt Đông Ba, nay chỉ còn lại di tích và được xây dựng một đài tưởng niệm.
Năm 1908, Nguyễn Tất Thành là 1 trong 10 học sinh giỏi nhất trường Tiểu học Pháp - Việt Đông Ba thi vượt cấp vào lớp đệ nhị trung học tại trường Quốc học khóa 1908 - 1909. Tại đây, Người đã lĩnh hội được bản chất của chế độ thực dân cùng vấn đề chính trị, xã hội đương thời.
Trường Quốc học hiện nay không còn những dãy nhà lợp tranh như lúc Người theo học mà chỉ còn khuôn viên giống khi xưa.
Ngoài ra, còn di tích Tòa Khâm sứ Trung kỳ (cơ quan quyền lực cao nhất của thực dân Pháp ở miền Trung trước 1945), nơi đây chứng kiến người học trò ưu tú của trường Quốc học – Nguyễn Tất Thành đứng trong hàng ngũ biểu tình chống thuế, nói lên tiếng nói chính nghĩa, đòi quyền được sống, quyền được làm người.
Nhiều tư liệu và hiện vật liên quan đến Người vẫn đang được lưu giữ tại Bảo tàng Hồ Chí Minh Thừa Thiên - Huế.