Dấu ấn ngành ngân hàng 2017: Gỡ nút thắt nợ xấu, sự trở lại của cổ phiếu vua

1. Nghị quyết 42 - gỡ nút thắt xử lý nợ xấu

Nghị quyết thí điểm xử lý nợ xấu được thông qua tại kỳ họp thứ 3 Quốc hội khóa XIV đã tháo gỡ các nút thắt trong việc xử lý nợ xấu, trao quyền bên cho vay, đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu nhờ các thủ tục rút gọn tại tòa.

Không lâu sau khi Nghị quyết có hiệu lực, VAMC và các ngân hàng đã tiến hành thu giữ và đấu giá các tài sản là bất động sản để thu hồi nợ… Các khoản nợ cũng bắt đầu được các tổ chức thực hiện mua bán trên thị trường như VAMC mua hơn 2.580 tỷ đồng nợ xấu của Sacombank bằng tiền, DATC ký hợp đồng mua hơn 1.000 tỷ đồng nợ xấu từ một ngân hàng hay loạt buổi đấu giá nợ do Vietinbank tổ chức gần đây…

Hoạt động xử lý nợ xấu đang được các nhà băng rốt ráo thực hiện bởi ngoài việc cơ chế thí điểm trong Nghị quyết chỉ áp dụng với các khoản nợ có từ trước 15/8 thì các cơ chế này cũng chỉ được áp dụng trong 5 năm Nghị quyết có hiệu lực.

2. Thông qua Luật sửa đổi bổ sung Luật các TCTD

Chính thức có hiệu lực từ ngày 15/01/2018 tới, Luật sửa đổi bổ sung Luật các TCTD được Quốc hội thông qua vào kỳ họp tháng 11 vừa qua được kỳ vọng sẽ giúp nâng cao năng lực quản trị điều hành, làm rõ thuật ngữ “người có liên quan”, minh bạch hóa nguồn vốn góp, ngăn ngừa, hạn chế sở hữu chéo.

Luật quy định các cổ đông phải chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của nguồn vốn đầu tư vào ngân hàng, thêm giới hạn sở hữu tại TCTD khác của cổ đông lớn và người liên quan là 5%, cấm dùng vốn vay TCTD để góp vốn vào TCTD.

Khuôn khổ pháp lý về xử lý TCTD yếu kém cũng được hoàn thiện trong Luật sửa đổi này với việc trao thêm quyền áp dụng biện pháp can thiệp sớm để xử lý sớm TCTD có dấu hiệu yếu kém, giải thích thuật ngữ TCTD được kiểm soát đặc biệt, 5 phương án cơ cấu lại tổ chức tín dụng trong đó chấp nhận việc cho phá sản như là phương án xấu nhất, được áp dụng cuối cùng.

3. Cổ phiếu ngân hàng dậy sóng trên sàn chứng khoán

Khác hẳn tình trạng “ngủ đông” vài năm trước, cổ phiếu dòng ngân hàng năm 2017 ghi nhận những đợt sóng liên tiếp thu hút lượng giao dịch lớn. Tính đến 26/12, giá trị vốn hóa thị trường của nhóm cổ phiếu ngân hàng tăng gấp 1,84 lần từ 307.681 tỷ đồng cuối năm 2016 lên 567.349 tỷ đồng.

Riêng bốn ngân hàng mới lên sàn trong năm 2017 là VPBank, LienVietpostbank, KienLongbank và VIB cũng đã giúp vốn hóa ngành này tăng thêm 84.095 tỷ đồng. Hơn 175.573 tỷ đồng tăng thêm nhờ hoạt động tăng vốn và giá cổ phiếu “thăng hoa”.

Nhận được sự quan tâm của giới đầu tư, thanh khoản cổ phiếu nhóm ngành này tăng vọt. Không kể các ngân hàng mới lên sàn, giá trị giao dịch khớp lệnh của dòng ngân hàng đã nhảy vọt gấp 3,36 lần.

Cổ phiếu ngân hàng tăng giá, hút mạnh thanh khoản trong năm 2017

2017 cũng chứng kiến sự chuyển dịch của khối ngoại tìm về cổ phiếu ngân hàng. Hai thương vụ chào bán khủng của HDBank và VPBank trị giá 600 triệu USD đã được các tổ chức quốc tế tên tuổi đặt mua với lượng đăng ký gấp nhiều lần lượng chào bán. Trong khi đó, năm qua chứng kiến thương vụ "chia tay" của HSBC khỏi Techcombank.

Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia ước tính lợi nhuận sau thuế của hệ thống ngân hàng tăng 44,5% so với năm trước. ROE tăng mạnh từ 8,05% lên 10,2%. Nền kinh tế phục hồi cùng những tháo gỡ về mặt chính sách đã giúp đẩy nhanh quá trình xử lý nợ xấu không những giúp ngành ngân hàng cải thiện kết quả kinh doanh còn nâng cao chất lượng tài sản của ngành.

4. NHNN mua thêm 10,5 tỷ USD dự trữ ngoại hối

Theo con số mới nhất được Phó thống đốc Nguyễn Thị Hồng công bố, dự trữ ngoại hối tính đến 21/12 đã tăng lên mức kỷ lục 51,5 tỷ USD!

Việc mua thêm ngoại tệ của NHNN năm nay được hỗ trợ từ làn sóng góp vốn mua cổ phần mà tiêu biểu là thương vụ mua cổ phần Sabeco mang về 5 tỷ USD và sự ổn định của tỷ giá USD/VND. Trong khi chỉ số DXY đo sức mạnh USD với 6 rổ tiền tệ đã giảm mạnh 9,2% thì tỷ giá ngân hàng chỉ giảm 0,17%, tỷ giá trung tâm tăng 1,24%. .

Cũng chính nhờ việc đẩy mạnh mua ngoại tệ tăng dự trữ ngoại hối, NHNN đã đồng thời cung ứng thêm hơn 124.000 tỷ đồng nội tệ vào nền kinh tế. Nhờ đó, thanh khoản trên thị trường liên ngân hàng vẫn dồi dào. Lãi suất liên ngân hàng đã giảm mạnh so với đầu năm trước, biến động lên xuống thời điểm quý IV này nhưng nhìn chung vẫn ổn định.

Lãi suất liên ngân hàng duy trì ở mức thấp trong suốt nửa cuối năm 2017

5. Hạ trần lãi suất cho vay ngắn hạn đối với một số lĩnh vực ưu tiên

Ngày 7/7, Ngân hàng Nhà nước đã có quyết định giảm trần lãi suất cho vay ngắn hạn bằng VND đối với 5 lĩnh vực ưu tiên từ 7,0%/năm xuống còn 6,5%/năm. Tuy nhiên, với lĩnh vực thông thường, lãi suất cho vay không có nhiều biến động so với cuối năm trước, vẫn ở mức 6,8-9%/năm với ngắn hạn và 9,3-11%/năm với trung và dài hạn.

NHNN cũng đồng thời giảm 0,25% đối các lãi suất điều hành, nhằm phát đi tín hiệu với thị trường, tiết kiệm chi phí đầu vào cho các TCTD, đồng thời cũng dựa trên sự cân nhắc thận trọng.

Sau đợt hạ một loạt lãi suất trên, Chính phủ vẫn tiếp tục giao cho ngành ngân hàng giảm thêm 0,5% lãi suất cho vay. Nhưng điều này đến nay vẫn chưa được thực hiện do cần đảm bảo tỷ lệ NIM hợp lý cho các ngân hàng.

6. Ngân hàng ngoại - nội: Những cuộc hợp tan

Đồng loạt nhiều thương vụ bán vốn của các ngân hàng ngoại được thực hiện trong năm 2017. ANZ thoái toàn bộ mảng bán lẻ tại Việt Nam sau khi nhượng lại mảng kinh doanh này tại phần lớn các quốc gia. Thương vụ này đã thu hút tới 5 nhà đầu tư đăng ký tham gia và Shinhan Bank Việt Nam đã được lựa chọn. Sau cuộc “bén duyên” trên, ngân hàng đến từ Hàn Quốc này tiếp tục mở rộng mạng lưới, lĩnh vực hoạt động của mình tại Việt Nam. Ngân hàng Commonwealth Bank of Australia (CBA) bán Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh của mình sang cho VIB – ngân hàng mà CBA cũng đang giữ vai trò cổ đông chiến lược.

Không riêng việc thoái một phần vốn tại các chi nhánh, một số ngân hàng ngoại cũng bán vốn tại các nhà băng Việt sau nhiều năm đầu tư. 20% vốn Techcombank do HSBC nắm giữ đã được bán lại cho chính ngân hàng, nhập vào cổ phiếu quỹ. Gần đây, thông tin từ OCB cho biết, cổ đông chiến lược từ Pháp BNP Paribas cũng sắp bán toàn bộ 20% vốn sau 10 năm đầu tư vào nhà băng này.

7. Ngân hàng số và fintech đón đầu xu hướng không dùng tiền mặt

Đề án phát triển thanh toán không dùng tiền mặt giai đoạn 2016 - 2020 chính thức được thông qua vào cuối năm trước, hướng mục tiêu tỷ trọng tiền mặt trên tổng phương tiện thanh toán cuối năm 2020 dưới 10%. Tỷ trọng sử dụng tiền mặt để thanh toán giảm so với cùng kỳ dù chưa thật sự mạnh, từ mức 11,59% tháng 9/2016 xuống 11,47% cùng kỳ năm nay.