Dấu ấn cuộc vận động và danh hiệu 'Ba nhất'
Vào đầu năm 1961, để động viên, cổ vũ toàn quân phát huy chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tin tưởng phấn khởi, huy động hết sức lực, trí tuệ phấn đấu thực hiện thắng lợi kế hoạch quân sự, Quân ủy Trung ương giao cho Tổng cục Chính trị (TCCT) nghiên cứu, chuẩn bị tổ chức phát động phong trào thi đua mới trong toàn quân.
Căn cứ Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III, Nghị quyết về nhiệm vụ quân sự của Bộ Chính trị, kế hoạch quân sự 5 năm (1961-1965) của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng, TCCT đề ra nội dung, chỉ tiêu, biện pháp tổ chức thực hiện Cuộc vận động với chủ đề: "Xây dựng quân đội tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chính quy hiện đại" (gọi tắt là CVĐ). Ngày 29-5-1961, CVĐ được Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng ủy nhiệm cho TCCT phát động thực hiện trong toàn quân.
Mục đích chung của CVĐ là động viên nhân tố tích cực và mọi lực lượng nhằm triệt để thực hiện Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III và Nghị quyết của Trung ương Đảng về nhiệm vụ xây dựng quân đội, củng cố quốc phòng; quán triệt quan điểm, tư tưởng được bồi dưỡng trong chỉnh huấn chính trị vào thực tiễn xây dựng quân đội, tạo nên khí thế cách mạng mới. Đẩy mạnh tốc độ và nâng cao chất lượng công tác nhằm xây dựng quân đội có trình độ giác ngộ XHCN cao, có trình độ khoa học kỹ thuật khá, có tinh thần kỷ luật nghiêm, bảo đảm SSCĐ và hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng và Nhà nước giao phó. Nội dung CVĐ gồm 4 mặt công tác: Rèn luyện và cải tiến kỹ thuật; chấp hành điều lệnh, điều lệ, chế độ quy định, tiêu chuẩn và rèn luyện tác phong công tác; lao động sản xuất và tiết kiệm, chống tham ô, lãng phí; phòng gian, giữ bí mật.
Gần hai tháng sau khi CVĐ được triển khai, từ ngày 10 đến 12-7-1961, Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng tổ chức Đại hội Chiến sĩ thi đua toàn quân tại Hà Nội. Đại hội vinh dự được đón Chủ tịch Hồ Chí Minh đến dự, động viên. Bác vui mừng khi biết các đơn vị quân đội luôn tích cực thi đua hoàn thành tốt nhiệm vụ cách mạng giao, xây dựng quân đội tiến nhanh, tiến mạnh, tiến vững chắc lên chính quy, hiện đại. Nói chuyện với đại hội, Bác căn dặn: “Toàn thể cán bộ và chiến sĩ ta phải luôn luôn nâng cao trình độ chính trị, văn hóa và hiểu biết về khoa học kỹ thuật. Phải giữ gìn kỷ luật một cách nghiêm túc. Nâng cao cảnh giác, giữ bí mật, luôn luôn sẵn sàng đập tan mọi âm mưu nham hiểm của địch... Đoàn kết giúp đỡ nhân dân, nhất là đoàn kết, học hỏi, giúp đỡ và thi đua với công nhân và nông dân".
Trong khí thế thi đua sôi nổi thực hiện CVĐ của toàn quân đã xuất hiện "ngôi sao sáng" là Đại đội 2, Đoàn Vinh Quang, với những đặc điểm xuất sắc trong thực hiện nhiệm vụ: Đạt thành tích nhiều nhất, thành tích về các mặt đều nhất, đạt kỷ lục cao nhất. Với chủ trương bồi dưỡng và nhân điển hình tiên tiến trong phong trào thi đua, Cục Tuyên huấn và Báo Quân đội nhân dân đã khái quát mô hình tiên tiến ở Đại đội 2, Đoàn Vinh Quang là: "Nhiều nhất, đều nhất, giỏi nhất”. Cũng từ đó, danh hiệu "Ba nhất" ra đời. "Ba nhất” đã trở thành phong trào thi đua XHCN sôi nổi, sâu rộng trong toàn quân.
Với hiệu quả, ý nghĩa lớn lao của Phong trào "Ba nhất" trong quân đội, tại Đại hội liên hoan Anh hùng chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ ba, Hội đồng Chính phủ đã tuyên dương thành tích của Phong trào "Ba nhất" và trao cho Bộ Quốc phòng lá cờ "Đơn vị dẫn đầu phong trào Ba nhất" để Bộ Quốc phòng tặng đơn vị thi đua giỏi nhất toàn quân.
Phong trào "Ba nhất" trong quân đội ra đời gắn liền với kết quả thực hiện CVĐ của toàn quân. Phong trào “Ba nhất” cùng với "Gió Đại Phong" trong nông nghiệp, "Sóng Duyên Hải” trong công nghiệp, "Trống Bắc Lý" trong giáo dục, đã kết thành phong trào thi đua yêu nước XHCN của công-nông-binh-trí thức, động viên cán bộ, chiến sĩ nỗ lực phấn đấu hoàn thành vượt mức các nhiệm vụ, góp phần xây dựng quân đội chiếm lĩnh những đỉnh cao mới trong huấn luyện, chiến đấu.
