Đặt nền móng cho thời kỳ quan hệ mới Nhật - Trung

Chuyến thăm 3 ngày tới Trung Quốc (từ 25 đến 27-10) của Thủ tướng Nhật Bản Shizo Abe được tiến hành đúng vào dịp kỷ niệm 40 năm hai quốc gia ký Hiệp ước Hòa bình và Hữu nghị. Nikkei Asian Review nhận định, ngày kỷ niệm 40 năm ký kết Hiệp định Hòa bình và Hữu nghị Trung - Nhật được xem là thời điểm thích hợp để Tokyo và Bắc Kinh bắt đầu đặt nền móng cho thời kỳ quan hệ mới. Chuyến thăm Trung Quốc lần này của Thủ tướng Nhật Bản diễn ra sau chuyến thăm Nhật Bản của người đồng cấp Trung Quốc Lý Khắc Cường hồi tháng 5 vừa qua, được đánh giá là cơ hội để hai quốc gia châu Á làm ấm lại mối quan hệ song phương vốn đã bị suy giảm trong những năm qua do vấn đề tranh chấp chủ quyền đối với quần đảo Senkaku, theo cách gọi của Tokyo, trong khi Bắc Kinh gọi là Điếu Ngư. Còn chuyến thăm của ông Abe là chuyến thăm đầu tiên của một Thủ tướng Nhật Bản đến Trung Quốc sau 7 năm gián đoạn. Quan hệ giữa hai nước đặc biệt căng thẳng sau khi Nhật Bản quốc hữu hóa 3 trong số 5 đảo tại đây hồi tháng 9-2012.

Trong những năm qua, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã gặp nhau nhiều lần bên lề các hội nghị quốc tế. Tuy nhiên, hai bên chưa từng có cuộc gặp nào trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức kể từ năm 2011. Nhận định về chuyến thăm chính thức Trung Quốc sau 7 năm, Chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Yoshihide Suga cho biết: “Chúng tôi muốn dùng cơ hội này để tạo ra động lực xác lập và thúc đẩy hợp tác song phương trong các lĩnh vực khác nhau, nâng quan hệ Nhật-Trung lên một tầm cao mới”.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bắt tay Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe trong một cuộc họp bên lề Diễn đàn Kinh tế phương Đông tại Vladivostok (Nga) hồi tháng 9-2018. Ảnh: Kyodo.

Chuyến thăm của ông Shinzo Abe diễn ra trong bối cảnh cuộc chiến thương mại giữa Trung Quốc và Mỹ đang “đe dọa” ngành công nghiệp hai nước. Hiện Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của Nhật Bản. Theo các quan chức Nhật Bản, tốc độ tăng trưởng của kinh tế Nhật Bản phụ thuộc vào hoạt động xuất khẩu và bất kỳ sự giảm tốc nào trong quan hệ thương mại ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương cũng sẽ ảnh hưởng đến xứ Phù tang. Theo đó, lệnh áp thuế của Mỹ đối với hàng hóa Trung Quốc sẽ tác động đến chuỗi cung ứng và hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp Nhật Bản. Tháp tùng Thủ tướng Shinzo Abe tới Trung Quốc lần này, 500 lãnh đạo doanh nghiệp Nhật Bản cũng đang nóng lòng tìm kiếm cơ hội mở rộng kinh doanh tại Trung Quốc, cũng như cơ hội hợp tác trong các dự án tại những quốc gia thứ ba. Trong khi đó, giới phân tích cho rằng, Bắc Kinh có thể tận dụng cơ hội tăng cường quan hệ với Nhật Bản nhằm thúc đẩy các hướng phát triển kinh tế khác để hạn chế ảnh hưởng của những đòn trừng phạt thuế quan từ Mỹ. Giáo sư Noriyuki Kawamura, chuyên gia nghiên cứu về quan hệ Nhật-Trung tại Trường Đại học Nagoya (Nhật Bản), nhận định: “Trong bối cảnh leo thang chiến tranh thương mại với Mỹ, việc đẩy mạnh quan hệ kinh tế với Nhật Bản đã trở thành một ưu tiên cấp bách với Trung Quốc”.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lục Khảng nhấn mạnh, chuyến thăm của Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sẽ “nâng tầm quan hệ song phương và đưa hợp tác song phương trở lại đúng hướng”. Theo AP, trong cuộc hội đàm với người đồng cấp Vương Nghị ở Bắc Kinh (Trung Quốc) hồi đầu năm, Ngoại trưởng Nhật Bản Taro Kono khẳng định, việc cải thiện quan hệ song phương Nhật Bản - Trung Quốc là điều cần thiết.

Tín hiệu về mối quan hệ Nhật-Trung đang dần ấm lên cũng được phát đi tại Diễn đàn Kinh tế phương Đông ở Vladivostok (Nga) hồi tháng 9 vừa qua. Phát biểu sau cuộc gặp Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình bên lề diễn đàn, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe cho biết, hai nhà lãnh đạo đều khẳng định, Nhật Bản và Trung Quốc có trách nhiệm đối với hòa bình và thịnh vượng thế giới, cũng như mục tiêu phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên. Dù những vấn đề vướng mắc giữa hai nước như tranh chấp lãnh thổ vẫn còn đó, nhưng vì lợi ích chung, cách xử lý của hai bên đã có nhiều cải thiện trong thời gian gần đây. Do đó, chuyến thăm của Thủ tướng Shinzo Abe tới Trung Quốc lần này được kỳ vọng sẽ là cơ hội để hai nước cải thiện quan hệ, thúc đẩy hợp tác kinh tế, qua đó cải thiện quan hệ chính trị, hướng tới một khu vực Đông Bắc Á hòa bình và thịnh vượng.

LÂM ANH