Đằng sau việc APEC 2018 không ra được tuyên bố chung

Bất đồng Mỹ-Trung, APEC 2018 không ra được tuyên bố chung.

Chỉ có Papua New Guinea ra "Tuyên bố Chủ tịch”. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử, hội nghị thượng đỉnh APEC không thể đưa ra được một tuyên bố chung chính thức.

Phát biểu tại cuộc họp báo sau khi hội nghị kết thúc, Thủ tướng Papua New Guinea Peter O'Neill giải thích: "Bạn biết đấy, có hai người khổng lồ trong phòng". Câu nói của ông O'Neill, người đóng vai trò chủ tịch của APEC 2018, đã cho thấy sự chia rẽ lớn giữa Mỹ và Trung Quốc.

Những bất đồng sâu sắc giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới này về vấn đề thương mại và đầu tư, được xem là nguyên nhân dẫn tới sự thất bại lịch sử này.

Một quan chức cấp cao trong chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết bất đồng chủ yếu xoay quanh một câu trong dự thảo tuyên bố chung: “Chúng tôi nhất trí chống lại chủ nghĩa bảo hộ, bao gồm cả các hành vi thương mại không công bằng”. Quan chức Mỹ cho biết phía Trung Quốc không đồng tình với ngôn từ này, cho rằng cách nói trên nhằm “chỉ đích danh” hành vi thương mại của Trung Quốc.

Về phía Trung Quốc, ông Wang Xiaolong, quan chức kinh tế cấp cao của phái đoàn APEC Trung Quốc, cho biết, họ không đồng ý với tuyên bố chung bởi nó cần có tính bao trùm chứ không phải vấn đề của hai quốc gia cụ thể nào. Ông Wang Xiaolong cho rằng "Hầu hết các thành viên đều khẳng định cam kết bảo vệ hệ thống thương mại đa phương và hỗ trợ Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) mạnh mẽ và hoạt động tốt".

Trong khi đó, một nhà ngoại giao giấu tên tham dự các cuộc đàm phán cho biết căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã sôi sục suốt cả tuần qua. Căng thẳng nổ ra khi nhà ngoại giao hàng đầu của Trung Quốc Vương Nghị đưa ra những điểm mà họ không chấp thuận trong bản dự thảo tuyên bố chung. Một trong số đó đề cập đến việc phản đối "thương mại bất công bằng" và cải cách WTO trong khi số khác nhắc đến vấn đề phát triển bền vững. Nhà ngoại giao giấu tên cho hay: "Hai nước (Mỹ và Trung Quốc) đều liên tiếp gia tăng áp lực đến mức không thể nhìn thấy điểm chung. Bắc Kinh tức giận khi bị lấy những quy chuẩn của WTO để cáo buộc họ theo đuổi một chính sách thương mại không công bằng".

Hội nghị cấp cao APEC năm nay đã chứng kiến những màn công kích và đáp trả gay gắt giữa Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Không nhắc tên Mỹ, nhưng Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình nói về “chủ nghĩa đơn phương” và “chủ nghĩa bảo hộ”, với hàm ý rõ ràng chỉ trích chính sách của Tổng thống Trump. Chủ tịch Tập Cận Bình nhấn mạnh đến sự cần thiết phải thúc đẩy thương mại và hợp tác toàn cầu, khẳng định mọi khác biệt đều có thể xử lý thông qua tham vấn. Theo nhà lãnh đạo Trung Quốc, lịch sử đã chứng minh rằng đối đầu dù dưới hình thức chiến tranh lạnh, chiến tranh nóng hay chiến tranh thương mại sẽ không có kẻ thắng. Trong khi đó, Phó Tổng thống Mỹ Mike Pence tuyên bố “Mỹ sẽ tiếp tục hành động để buộc các nước phải chịu trách nhiệm về những hành vi kinh tế không công bằng. Washington sẽ không ngừng thương chiến với Trung Quốc chừng nào Bắc Kinh còn chưa thay đổi cách chơi". Ông cũng chỉ trích mạnh mẽ kiểu viện trợ của Trung Quốc đối với các nước đang phát triển ở Thái Bình Dương và trên thế giới, cho rằng các dự án do Trung Quốc tài trợ thường đi kèm các điều kiện ràng buộc dẫn đến gia tăng nợ, với các điều khoản thiếu minh bạch.

Thật tiếc khi hội nghị thượng đỉnh APEC năm nay không ra được tuyên bố chung. Suy cho cùng, cuộc gặp giữa nguyên thủ hai nước Mỹ-Trung trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Nhóm các nền kinh tế phát triển và mới nổi (G20) sắp diễn ra tại Argentina vào cuối tháng này chỉ là màn kịch hay thực chất? Hy vọng rằng hai nhà lãnh đạo Mỹ, Trung dùng thái độ chân thành, cầu thị để chuẩn bị cho cuộc gặp gỡ quan trọng này, chứ không phải là mong chờ hiệu quả của việc gây áp lực lẫn nhau.

Minh Châu