Đáng lo khi tỷ lệ nhiễm HIV ở người trẻ tăng cao

Ngày 26/11, Bộ Y tế, Cục Phòng, chống HIV/AIDS tổ chức Lễ mít tinh, diễu hành hưởng ứng Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS và ngày Thế giới phòng, chống AIDS 2022 tại TP Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.

Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan lo ngại về tỉ lệ nhiễm HIV tại Việt Nam tăng nhanh thời gian qua.

Đại dịch HIV/AIDS vẫn tiếp tục là mối đe dọa trực tiếp đến sức khỏe và tính mạng con người; ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế, xã hội và tương lai nòi giống của các dân tộc. Theo số liệu UNAIDS tính đến cuối năm 2021, thế giới hiện có khoảng 38,4 triệu người nhiễm HIV.

Trong năm 2021, toàn thế giới có 1,5 triệu người nhiễm mới HIV và 650 ngàn người tử vong liên quan đến AIDS. Dịch HIV phân bố nhiều nhất là ở châu Phi (khoảng 25,6 triệu người hiện nhiễm HIV).

Xu hướng nhiễm mới HIV trên toàn cầu tiếp tục giảm. Tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương, tính đến năm 2021 có 5,7 triệu người nhiễm HIV.

Cả năm 2021, khu vực này có 260.000 người nhiễm mới trong đó có khoảng 14.000 là trẻ em dưới 15 tuổi, 128.000 người tử vong do AIDS. Đối tượng mới được phát hiện nhiễm HIV chủ yếu là nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) (chiếm 53%).

Tại Việt Nam, từ năm 2020 đến nay, dịch HIV đã có xu hướng gia tăng. Nếu như giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2019 mỗi năm chúng ta phát hiện được hơn 10.000 trường hợp nhiễm HIV thì 2 năm qua, mặc dù dịch Covid-19 đã ảnh hưởng đến việc xét nghiệm HIV nhưng mỗi năm Việt Nam có hơn 13.000 trường hợp nhiễm HIV được báo cáo.

Tính đến tháng 10/2022, theo báo cáo của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thì cả nước có 220.580 người nhiễm HIV hiện đang còn sống và 112.368 người nhiễm HIV đã tử vong. Từ năm 2020 đến nay, dịch HIV đã có xu hướng gia tăng.

Một vấn đề đáng lưu ý đó là xu hướng dịch HIV đang thay đổi từ hình thái lây nhiễm chủ yếu từ đường máu sang lây qua đường tình dục.

Người được phát hiện nhiễm HIV chủ yếu trong nhóm tuổi trẻ và nhiễm HIV trong nhóm tuổi trẻ tăng nhanh trong những năm gần đây.

Năm 2022, có tới 50% số ca nhiễm HIV được phát hiện ở nhóm tuổi dưới 29 tuổi. Nam quan hệ tình dục đồng giới đang được báo cáo là nhóm đối tượng nhiễm HIV chủ yếu ở Việt Nam hiện nay, có những địa phương báo cáo có 60% - 80% người nhiễm HIV được phát hiện trong năm qua là thuộc nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới.

Phát biểu tại Lễ Mít tinh, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan cho biết, Chiến lược quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030 đặt ra ba mục tiêu 95-95-95 đó là: 95% người nhiễm HIV biết tình trạng nhiễm HIV của mình;

95% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV; và 95% người điều trị bằng thuốc ARV đạt tải lượng vi rút dưới ngưỡng ức chế. Trong ba mục tiêu đó thì 2 mục tiêu đầu Việt Nam mới chỉ đạt 84% và 79% ở thời điểm cuối năm 2021.

Điều này cho thấy Chương trình phòng, chống HIV/AIDS ở Việt Nam còn rất nhiều việc cần phải làm, nhất là để đạt được mục tiêu kết thúc dịch AIDS vào năm 2030.

Bộ trưởng Y tế lo ngại, dịch HIV rất có thể bùng phát trở lại nếu chúng ta chủ quan thiếu quan tâm, không đầu tư thỏa đáng cho công cuộc phòng, chống HIV/AIDS.

Năm 2022, Ủy ban Quốc gia phòng, chống AIDS và phòng, chống tệ nạn ma túy, mại dâm chọn chủ đề cho Tháng hành động quốc gia phòng, chống HIV/AIDS của Việt Nam là: “Chấm dứt dịch AIDS - Thanh niên sẵn sàng”.

Việc lựa chọn chủ đề này theo tư lệnh ngành Y tế là thích hợp với bối cảnh tình hình dịch HIV ở Việt Nam hiện nay. Đây cũng là đối tượng cần được quan tâm trong thời gian tới khi chúng ta muốn đạt mục tiêu kết thúc dịch bệnh AIDS vào năm 2030.

"Việc chấm dứt dịch AIDS chỉ có thể thành công nếu chúng ta huy động được thanh niên chủ động tham gia có hiệu quả vào các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian tới", Bộ trưởng Bộ Y tế nói.

Hưởng ứng Tháng hành động quốc gia và Ngày thế giới phòng chống HIV/AIDS năm 2022 Bộ trưởng Đào Hồng Lan đề nghị các địa phương chủ động xây dựng kế hoạch cho từng giai đoạn và từng năm và triển khai các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS tăng cường đầu tư, phân bổ ngân sách, bảo đảm tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS; phê duyệt các nội dung và định mức theo thẩm quyền để các đơn vị có cơ sở thực hiện.

Ngành Y tế cần tiếp tục tăng cường, mở rộng số lượng và nâng cao chất lượng các dịch vụ xét nghiệm, chăm sóc, điều trị HIV/AIDS. Đẩy mạnh hoạt động truyền thông, can thiệp giảm hại như cung cấp bơm kim tiêm, bao cao su, điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc thay thế.

Tổ chức đánh giá Đề án thí điểm cấp thuốc Methadone nhiều ngày và mở rộng việc cấp phát thuốc Methadone nhiều ngày cho người bệnh dựa trên bằng chứng của Đề án thí điểm.

Tạo điều kiện thuận lợi tối đa cho người dân tiếp cận các dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV nhất là dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc kháng virus; người có hành vi nguy cơ cao tiếp cận sớm dịch vụ xét nghiệm HIV; Người nhiễm HIV được tiếp cận điều trị bằng thuốc kháng virus ARV sớm và tuân thủ điều trị.

Bộ Y tế cũng đề nghị hệ thống Đoàn thanh niên các cấp cần tăng cường nâng cao nhận thức cho thanh niên về về sự nguy hiểm của đại dịch HIV/AIDS cũng như vai trò của thanh niên trong việc đạt được mục tiêu kết thúc dịch bệnh AIDS. Mỗi đoàn viên, thanh niên phải là một tuyên truyền viên tích cực trong tuyên truyền về phòng, chống HIV/AIDS.

Mỗi tổ chức đoàn phải có các sáng kiến, các mô hình phòng, chống HIV/AIDS phù hợp, hiệu quả và thân thiện với thanh niên nhất là nhóm thanh niên trẻ và chú ý tới thanh niên trong khu vực trường học, khu công nghiệp.

Các tổ chức cộng đồng cần tham gia tích cực, mạnh mẽ hơn nữa vào các hoạt động phòng chống HIV/AIDS từ tham gia góp ý trong quá trình xây dựng chính sách, triển khai, theo dõi, đánh giá, nhất là việc cung cấp các dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS cho các nhóm đích của mình.

Bộ Y tế sẽ tham mưu cho Chính phủ trong thời gian tới nghiên cứu đề xuất tạo môi trường và cơ chế thuận lợi cho sự tham gia của các tổ chức xã hội trong công tác phòng, chống HIV/AIDS nhất là việc để các tổ chức xã hội trực tiếp cùng tham gia cung cấp dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS bằng nguồn ngân sách trong nước.

Người đứng đầu ngành Y tế cũng đề nghị các tổ chức quốc tế và Chính phủ các nước tiếp tục quan tâm ủng hộ cả về tài chính và kỹ thuật để giúp Việt Nam.

Sự ủng hộ về tài chính của các quý vị là rất cần thiết vì Việt Nam đang tiến dần đến tự chủ tài chính cho công tác phòng, chống HIV/AIDS nhưng vẫn cần có lộ trình. Sự hỗ trợ về kỹ thuật của các tổ chức quốc tế cũng là rất quan trọng, giúp Việt Nam tiếp cận nhanh hơn với khoa học kỹ thuật, với các sáng kiến mới, các thực hành tốt từ đó giúp Việt Nam có thể đạt được các mục tiêu đã đề ra.

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, việc chấm dứt dịch AIDS chỉ có thể thành công nếu chúng ta huy động được thanh niên chủ động tham gia có hiệu quả vào các hoạt động phòng, chống HIV/AIDS trong thời gian tới.

Do đó, cùng sự vào cuộc quyết liệt của các cấp chính quyền, ngành Y tế, Bộ trưởng Đào Hồng Lan đề nghị hệ thống Đoàn thanh niên các cấp cần tăng cường nâng cao nhận thức cho thanh niên về về sự nguy hiểm của đại dịch HIV/AIDS cũng như vai trò của thanh niên trong việc đạt được mục tiêu kết thúc dịch bệnh AIDS.

“Mỗi đoàn viên, thanh niên phải là một tuyên truyền viên tích cực trong tuyên truyền về phòng, chống HIV/AIDS. Mỗi tổ chức đoàn phải có các sáng kiến, các mô hình phòng, chống HIV/AIDS phù hợp, hiệu quả và thân thiện với thanh niên nhất là nhóm thanh niên trẻ và chú ý tới thanh niên trong khu vực trường học, khu công nghiệp”, Bộ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh.

Về phía tổ chức quốc tế, theo ông Taoufik Bakkali, Quyền Giám đốc khu vực Văn phòng UNAIDS (Chương trình phối hợp của Liên Hợp Quốc về HIV/AIDS khu vực châu Á - Thái Bình Dương), nhờ sáng tạo trong thực hiện mà Việt Nam trở thành điểm sáng trong áp dụng các sáng kiến mới để phòng chống đại dịch HIV.

Có thể kể đến đề án cấp phát thuốc methadone nhiều ngày, sáng kiến phân phát test để tự xét nghiệm HIV qua mạng internet, cấp phát thuốc ARV nhiều ngày và tốc độ mở rộng rất ấn tượng độ bao phủ dịch vụ dự phòng HIV trước phơi nhiễm (PrEP) mà gần đây nhất là phát động chương trình cung cấp PrEP từ xa.

Tuy vậy, chúng ta cũng nhận thức được thách thức ở phía trước vẫn còn nhiều như tiến độ phòng chống AIDS giữa các tỉnh thành còn chưa đồng đều, số ca nhiễm HIV được phát hiện gia tăng trong các nhóm trẻ có hành vi nguy cơ cao lây nhiễm HIV, chưa đến 50% thanh thiếu niên Việt Nam có hiểu biết toàn diện về dự phòng lây nhiễm HIV và có đến 40% thanh thiếu niên Việt Nam vẫn còn phân biệt đối xử với HIV...

“Dù vậy, Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để hiện thức hóa mục tiêu chấm dứt AIDS vào năm 2030. Chúng ta hãy cùng nỗ lực với quyết tâm cao hơn nữa, để đẩy mạnh tiến độ phòng chống HIV ở tất cả các cấp, các địa phương và bảo đảm nguồn lực về con người và tài chính để có thể thực hiện các mục tiêu quốc gia trong phòng chống HIV/AIDS”, ông Taoufik Bakkali nói.

D.Ngân