Đại sứ Phạm Quang Vinh phân tích về 'cửa thắng' rất hẹp còn lại của Donald Trump

Cho đến hiện tại, mọi chỉ số, mọi thông tin đều cho thấy rằng Biden thắng. Dường như mọi thông tin đều chống lại đương kim Tổng thống Donald Trump, thực sự xu thế đang là như vậy.

Thế nhưng các cuộc thăm dò dư luận liệu đã nói lên thực sự tâm tư tình cảm giấu kín của cử tri Mỹ hay chưa, hoặc cử tri Mỹ dù nói ủng hộ ứng viên này nhưng có thực sự bỏ phiếu cho ứng viên đó hay không và cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2020 còn những ẩn số gì, tất cả những vấn đề đó sẽ được phân tích dưới góc nhìn của ông Phạm Quang Vinh, Nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao, nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ trong bài viết dưới đây, BizLIVE lược trích.

MỌI THÔNG TIN ĐỀU CHO THẤY JOE BIDEN ĐANG DẪN TRƯỚC

Chỉ còn chưa đầy 1 tuần nữa là đến ngày bầu cử Tổng thống Mỹ 3/11/2020. Tất cả các cuộc thăm dò dư luận hay các chỉ số đều cho thấy khả năng ông Joe Biden thắng là rất lớn.

Nếu tính về phiếu phổ thông, thăm dò dư luận cho thấy ông Joe Biden dẫn 10 điểm, thậm chí còn hơn 10 điểm phần trăm, nó tạo ra cho Biden một cửa rất lớn để giành được đa số phiếu phổ thông. Và thậm chí cũng có nguồn tin cho hay ông Biden đã giành được cách biệt vài triệu phiếu phổ thông so với ông Donald Trump.

Tỷ lệ này theo tính toán đến giờ khoảng 52%/43% hoặc 53%/44% gì đó giữa ông Joe Biden và ông Donald Trump. Khi người ta nói về câu chuyện của những bang còn do dự thì nó cũng cho thấy rằng Biden có khoảng cách tuy rằng có hẹp hơn nhưng vẫn vươn lên so với Trump, ít nhất cũng trung bình từ 3% đến 5% ở những bang chiến trường.

Trong đó phải kể đến ba bang bao gồm Michigan, Pennsylvania và Wisconsin và bà bang khác mà vào năm 2016 Trump từng thắng, nó cho thấy sự cọ xát rất quyết liệt và có phần nhỉnh nhất định cho Biden.

Đã bắt đầu có những dự báo rằng khả năng Biden thắng lên đến từ 70 đến 90%, theo kết quả thăm dò dư luận các hãng của Mỹ. Còn theo CNN hay CBS và một số những hãng khác, Biden có thể đạt đến 290 phiếu đại cử tri, tức là cao vọt so với con số 270 phiếu đại cử tri cần thiết để thắng cử.

CÂU CHUYỆN THĂM DÒ DƯ LUẬN VÀ KẾT QUẢ BẦU CỬ CỦA NĂM 2016

Còn nhớ thời kỳ năm 2016, ở thời điểm sát ngày bầu cử, tất cả những dự báo đều cho thấy bà Hillary Clinton sẽ chiến thắng cả về phiếu phổ thông và phiếu đại cử tri, kể cả tại các bang “chiến trường” hoặc còn gọi là “chiến địa”. Nhưng cuối cùng kết quả bầu cử công bố Hillary chỉ thắng ở phiếu phổ thông với khoảng 3 triệu phiếu hơn Donald Trump, trong khi đó Donald Trump lại giành được phiếu đại cử tri cao hơn với 304 phiếu còn Hillary Clinton có được 227 phiếu.

Câu chuyện này cho thấy không phải chỉ vấn đề sai số của thăm dò dư luận bởi tất cả các cuộc thăm dò dư luận đều cho phép sai số từ 3% đến 5%. Họ đã tính tất cả những cái đó rồi mới dự báo cáo khả năng thắng của Hillary Clinton và Donald Trump.

Cho đến sau này, khi người ta nhìn lại cuộc bầu cử năm 2016, người ta mới nhận ra rằng các cuộc thăm dò dư luận đã bỏ sót nhiều đối tượng mà sau này chính những đối tượng đó quyết định sự thành bại của Hillary Clinton và Donald Trump. Trong đó đáng chú ý nhất là bộ phận cử tri da trắng, không có bằng cấp ở vùng trước đây Rust Belt trước đây làm nhiều về ngành cơ khí chế tạo.

Đặc biệt có bốn bang vô cùng quan trọng mà Donald Trump từng chiến thắng, đó là Pennsylvania, Wisconsin, Michigan và Florida. Tổng cộng mấy bang như vậy đã tạo ra cho Donald Trump có phiếu đại cử tri cao đủ để giành thắng lợi theo quy định của hiến pháp Mỹ và luật bầu cử Mỹ.

Sau 4 năm, bài học 2016 cho chúng ta ở hiện tại câu chuyện gì? Chắc chắn ở hiện tại, các hãng thăm dò dư luận đã bổ sung khiếm khuyết của năm 2016 mà họ đã nhận ra. Thăm dò dư luận, nếu tính theo suy nghĩ thông thường, họ sẽ thực hiện khảo sát chính xác hơn, bù vào những khiếm khuyết cũ.

Những chỉ số thăm dò lần này cho thấy Biden dẫn cao hơn so với Trump trước đây. Nếu như Biden dẫn phiếu phổ thông khoảng 10 điểm phần trăm thì trước đây Hillary cao nhất cũng chỉ 8 hoặc 9%. Còn nếu tính tại các bang chiến trường, mức độ dẫn của Biden cũng nhỉnh hơn chút, tuy hẹp hơn nếu so chênh lệch phiếu phổ thông, nhưng tính chung vẫn khá hơn.

Và người ta tính số bang với tỷ lệ dẫn của Biden thì khả năng ông Biden giành được 270 phiếu đại cử tri lớn hơn nhiều so với Hillary năm 2016, dù rằng có tính sai số 3 đến 5% đi nữa. Trong bức tranh này, nếu theo cách tính toán thông lệ bình thường, không còn gì để tính đến cửa Trump.

ĐƯƠNG KIM TỔNG THỐNG CÒN "CỬA" NÀO ĐỂ CHIẾN THẮNG?

Nhiều người không khỏi đặt câu hỏi: Liệu các cuộc thăm dò dư luận có bổ sung và điều chỉnh như vậy có bỏ sót cái gì không?; Giữa ông Joe Biden và ông Donald Trump, liệu có còn gì là ẩn số hay không?; Các yếu tố khách quan hiện nay, có yếu tố nào là ẩn số?

Cho đến nay chỉ còn chưa đầy một tuần nữa là đến ngày bầu cử chính thức, cái mà báo chí Mỹ nói về đột biến hay bất ngờ tháng 10 dường như cũng không còn. Những gì đã xảy ra từ đầu tháng 10 cho đến nay cũng không đủ sức để đảo chiều cục diện bầu cử lần này của nước Mỹ.

Trước đây người ta bàn nhiều về chuyện Covid-19 hay chuyện mở cửa nền kinh tế rồi đến câu chuyện trong tranh luận có thể có vấp váp và sai sót của ông Joe Biden hay câu chuyện liên quan đến con trai Hunter Biden của ông, tất cả các yếu tố đó không đủ tạo thành cơn sốc để đảo chiều cục diện. Vậy nên tháng sát nhất trước bầu cử chưa có thay đổi tác động quá mạnh.

Nhìn lại năm 2016, cho đến nay có những gì mà người ta có thể suy nghĩ thêm? Thăm dò dư luận có thể nói được xu thế ủng hộ của các cử tri nhưng lại không thể hiện được việc cử tri của bên nào sẽ thực sự đi bầu. Bài học lớn nhất của năm 2016 là các cuộc thăm dò dư luận sót một bộ phận cử tri rất lớn người ta không lên tiếng.

Còn bài học lần này, xét trong bối cảnh lịch sử của nước Mỹ, trong nền chính trị Mỹ, tỷ lệ dân thực sự đi bầu quan trọng hơn câu trả lời của họ với hãng thăm dò. Nếu năm 2016, Donald Trump là một sự bất ngờ thì trong lần này cả Donald Trump hay Joe Biden không còn là sự bất ngờ nữa. Chính trị Mỹ từ năm 2016 cho đến nay đều đã bị phân cực rất lớn giữa hai phe Cộng hòa và Dân chủ.

Cho đến thời điểm này, đa phần cử tri Mỹ đã chọn bên rồi. Nó đã thể hiện rất rõ không chỉ thuần túy tác động của đại dịch mà còn do việc chọn bên này. Chính vì vậy số lượng cử tri đi bầu sớm cao kỷ lục chưa từng có. Họ đi bầu sớm không phải chỉ để tránh đại dịch hay xếp hàng bởi thực sự vừa rồi cũng đã phải xếp hàng rất nhiều mà nó còn thể hiện tỷ lệ phần trăm cử tri đã quyết định cao hơn nên họ mới quyết định đi bầu sớm.

Thống kê vào năm 2016 cho thấy tỷ lệ cử tri do dự vào phút cuối là 20% thì nay chỉ còn 10%. Chính vì vậy khoảng trung dung mà hai ứng viên có thể tranh thủ để thu hẹp tiếp là hẹp hơn rất nhiều. Tuy nhiên từ việc cam kết ủng hộ cho đến thực sự đi bầu là câu chuyện rất lớn, vậy nên bao nhiêu phần trăm trong số đó đi bầu?

AI ĐANG ỦNG HỘ CHO ÔNG
JOE BIDEN?

Nếu xét đến tỷ lệ cơ sở cử tri ủng hộ hai ứng viên này, khi người ta nhìn vào con số 52% hoặc 53% đang ủng hộ Biden thì phải nhìn lại toàn bộ quá trình từ bầu cử sơ bộ, tức là từ bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ cho đến cạnh tranh bây giờ. Ở giai đoạn đầu Biden có những yếu tố khó khăn trong tranh cử sơ bộ của Đảng Dân chủ, cho đến khi kết hợp với lực lượng cấp tiến của Sanders trở thành ứng viên chính thức của Đảng Dân chủ.

Tóm lại, có thể kết luận lực lượng ủng hộ Biden đa dạng, bao gồm lực lượng chính và trung dung, tức là bộ phận nòng cốt. Nhưng bộ phận khác mà ông Biden cần sự ủng hộ là nhóm cấp tiến mà đặc biệt bộ phận cấp tiến của Sanders. Mà ngoài ra, còn phải tính đến những người không phải thích Biden hay ủng hộ chính sách của Biden mà vì ghét Trump nên ủng hộ Biden. Thành phần đó tạo thế lợi chung cho Biden trên các bang toàn nước Mỹ, ông Biden có lợi thế nhưng để củng cố duy trì liên minh này và để họ đi bỏ phiếu không phải một câu chuyện đơn giản.

Những người ủng hộ ông Biden đương nhiên muốn thay thế Trump, nhưng cùng lúc đó họ cũng phải cần nhìn thấy từ ông Biden có cái gì. Ngoài lực lượng trung dung ra thì lực lượng cấp tiến rất coi trọng môi trường, y tế, giáo dục hay đánh thuế. Những chính sách của Biden sẽ phải kết hợp giữa dòng chính của Đảng Dân chủ và yêu cầu của phe cấp tiến.

Ông Biden có mâu thuẫn khi mà trước đây để giành sự ủng hộ của phe cấp tiến, ông bảo ông ủng hộ Thỏa thuận xanh nhưng đến tranh luận với Trump vừa rồi, ông lại bảo ông không ủng hộ và như vậy phe cấp tiến chắc chắn không hài lòng. Hay nhắc đến câu chuyện bao cấp về y tế và giáo dục, ông Biden sẽ phải tính toán thế nào đó để tranh thủ được không chỉ phe chính trong dân chủ mà còn ở phe cấp tiến.

Hay nhìn vào cuộc tranh luận, người ta lại thấy nảy sinh một vấn đề đó là ngành khai thác năng lượng từ đá phiến. Nếu tính về môi trường người ta cần hủy nó đi, thế nhưng nếu về tranh thủ cử tri rộng rãi, nhất là cử tri đang lao động trong ngành đó, nếu bỏ đi người ta sẽ mất việc, như vậy Biden dù dẫn nhưng cơ sở cử tri rất đa dạng nên ông sẽ phải cố gắng rất nhiều để họ vẫn nằm trong liên mình ủng hộ ông và thực sự bầu cho ông.

CÂU CHUYỆN VỀ NHỮNG CỬ TRI ÂM THẦM ỦNG HỘ DONALD TRUMP

Còn nhìn vào Donald Trump, từ khi tranh cử trước đây và rồi thắng cử và cho đến hiện nay, tỷ lệ cử tri ủng hộ cho Donald Trump khá bền bỉ xung quanh khoảng 40% đến 43%. Trong nhóm 40 đến 43% đó, có thể phân tích theo hai hướng. Thứ nhất, trải qua rất nhiều khó khăn, từ lúc luận tội cho đến lúc dịch bệnh hay kinh tế khó khăn như hiện nay, con số đó vẫn được duy trì.

Và khi Donald Trump đi vận động tranh cử, nhóm này ra rất đông để thể hiện sự ủng hộ với ông, nó cho thấy bộ phận cử tri ủng hộ Donald Trump dù ít (chỉ 40 hoặc 43%) nhưng họ kiên định và họ thể hiện sự nhiệt huyết để biến ủng hộ thành phiếu bầu thực sự.

Nếu nhìn lại lịch sử bầu cử Tổng thống Mỹ trong những thập kỷ gần đây, tỷ lệ cử tri Mỹ đi bầu chỉ khoảng quanh 60%. Vậy trong những cử tri không đi bầu tức khoảng 40% còn lại thì chẳng ứng viên nào muốn cử tri của mình lại như vậy cả. Vì vậy hai ứng viên phải vận động tranh cử thế nào để người dân thực sự đi bầu cũng là câu chuyện vô cùng đau đầu.

Nếu một ứng viên dù dẫn trước nhưng lại mất đi 1 đến 2% số cử tri không đi bỏ phiếu, đó lại là câu chuyện rất lớn. Dù muốn dù không phải tính đến sai số là trong 4 năm qua, cấu trúc cử tri đã phân hóa như thế nào, có người nhiệt tình ủng hộ Trump trước đây, nhưng giờ lại không còn ủng hộ nữa. Có người cam kết ủng hộ dân chủ nhưng giờ có lẽ đã thay đổi quan điểm. Thế nên cần phải nhìn vào câu chuyện của những cử tri lọt lưới và cử tri thầm lặng, thầm lặng ở đây không phải họ do dự nhưng họ ủng hộ mà không nói ra.

Riêng với Trump, việc cử tri ủng hộ mà không nói ra là hoàn toàn có thật. Chuyện kỳ thị trong xã hội Mỹ do chính sách kỳ thị rất đặc biệt của ông Donald Trump và sự phân cực chính trị rõ ràng có tồn tại. Báo chí Mỹ và các hãng thăm dò cũng đã nói đến một sự sai số, đó là nhiều cử tri có thể bỏ phiếu cho Trump nhưng không lên tiếng.

Và cuối cùng, ông Trump là một con người rất phân hóa, rất khác biệt. Câu chuyện trong lòng nước Mỹ có những cử tri nước Mỹ không thích Trump về mặt cá tính con người nhưng có khi lại cần chính sách của Trump. Điều đó được thể hiện 3 năm rưỡi trước khi đại dịch, đó là câu chuyện kinh tế, công ăn việc làm. Và nhóm này có lẽ cũng không thể hiện ra bên ngoài, họ cần công ăn việc làm, họ cần chính sách của Trump, không biết chừng họ vẫn bỏ phiếu cho Trump.

Giờ đây người ta đang chủ yếu nhìn vào các con số thống kê thăm dò dư luận và đều thấy rằng Biden dẫn trước, thậm chí dẫn rất xa kể cả tại bang chiến địa. Thế nhưng còn có con số khảo sát khác cho thấy rằng Trump được đánh giá cao hơn rất nhiều về quản lý kinh tế. Còn nếu ai kiểm soát dịch bệnh tốt hơn thì Biden cao hơn.

Câu chuyện này cho thấy rằng mỗi một người cử tri hay nhóm cử tri, dù phân tuyến theo truyền thống, người ta sẽ có lựa chọn theo ưu tiên của mình. Và chính cuộc bầu cử năm nay, vấn đề mấu chốt mà người ta phải tính là ứng xử thế nào với đại dịch Covid-19 và mở cửa xã hội ra sao.

Có nhiều người Mỹ dù vô cùng bất bình khi dịch bệnh lây lan, nhưng họ vẫn tin rằng dù dịch bệnh vậy nhưng vẫn cần mở cửa làm ăn, hoạt động xã hội. Rõ ràng tồn tại sự cọ xát mà các cuộc thăm dò dư luận chưa nói được, ngoài con số thống kê mang tính phỏng vấn người dân, nhưng còn rất nhiều thống kê về tâm tư tình cảm mà các cuộc khảo sát chưa nói hết được. Chính vì vậy, vẫn nên chờ thêm xem để có thể biết được chung cuộc rồi kết quả bầu cử sẽ ra sao chứ không chỉ nên nhìn vào hiện tại.

NGỌC DIỆP