'Đa cấp biến tướng đang lợi dụng mạng xã hội, công cụ thanh toán trực tuyến'

Ông Trịnh Anh Tuấn khuyến cáo người dân thận trọng khi tham gia các hoạt động đa cấp trái phép

- Gần đây trên mạng Internet xuất hiện một số hoạt động kinh doanh được cho là đa cấp biến tướng như: nuôi heo đất, nuôi bò online, ấp trứng, trả thưởng Bouny... thậm chí là đa cấp tâm linh thu hút nhiều người tham gia, nhiều người đã trở thành nạn nhân. Cục CT&BVNTD có nắm được thông tin này? Cục có cảnh báo gì tới người tham gia, thưa ông?

- Ông Trịnh Anh Tuấn: Theo thông tin chúng tôi nắm được, gần đây về các hoạt động như: nuôi heo đất, nuôi bò online, trả thưởng Bouny, kiếm tiền từ ứng dụng điện thoại, mua các gói bảo hiểm như “khoản đầu tư”… hay tâm linh có dấu hiệu mê tín. Các hoạt động này được mô tả chủ yếu là các hình thức trả hoa hồng trực tiếp, huy động vốn để hưởng lãi suất và lợi nhuận cao.

Trong một số nội dung có phản ánh các biểu hiện tuyển dụng người vào sau để hưởng thêm hoa hồng giống với mô hình kinh doanh đa cấp, Cục CT&BVNTD đã nắm được các thông tin này và đang thu thập thêm chứng cứ để đánh giá đầy đủ theo quy định tại Khoản 1 Điều 3 Nghị định 40/2018/NĐ-CP trước khi có biện pháp xử lý hoặc chuyển cơ quan công an xử lý theo thẩm quyền.

Vừa qua, Cục CT&BVNTD và các cơ quan quản lý liên quan khác đã tích cực theo dõi, thu thập thông tin và phối hợp với các đơn vị báo chí, truyền thông liên tục cảnh báo về các hành vi có dấu hiệu kinh doanh đa cấp không phép để hạn chế rủi ro người dân. Nội dung cảnh báo của Cục luôn bao gồm thông điệp quan trọng sau:

Thứ nhất, hoạt động kinh doanh theo phương thức đa cấp phải được đăng ký theo quy định, thông tin về các doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận được đăng công khai trên trang thông tin điện tử của Cục: vcca.gov.vn.

Thứ hai, hoạt động kinh doanh đa cấp không phép là trái pháp luật, thường có xu hướng lừa đảo rất cao và hoạt động kinh doanh đa cấp không phép có thể bị xử lý hình sự 5 tỷ đồng hoặc 5 năm tù giam (Điều 217a Bộ Luật hình sự). Do đó, người tham gia có rất nhiều rủi ro cả về mặt tài chính và pháp lý khi tham gia các hoạt động kinh doanh đa cấp không phép.

- Các hoạt động đa cấp biến tướng gần đây thường chọn cách hoạt động trên Internet, lôi kéo thành viên vào nhóm kín. Cách thức hoạt động này có gây khó khăn cho cơ quan quản lý so với trước đây không, thưa ông? Làm thế nào để các nhóm, tổ chức này phải tuân thủ quy định pháp luật?

- Gần đây, với việc các doanh nghiệp hoạt động bán hàng đa cấp được cấp Giấy chứng nhận theo quy định bị kiểm soát chặt chẽ, các hình thức biến tướng, lợi dụng mô hình kinh doanh đa cấp để trục lợi để lừa đảo có xu hướng gia tăng rất nhanh, phức tạp và đa dạng về hình thức hoạt động: từ kêu gọi đầu tư thông qua việc mua cổ phần, mua phân quyền kinh doanh, rồi huy động đầu tư tài chính, tiền ảo, ngoại hối, quyền chọn nhị phân, đầu tư dự án vùng nguyên liệu… đến những hình thức lợi dụng thương mại điện tử như mua sắm hoàn tiền, mạng xã hội, bán khóa học online…

Hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, biến tướng như hiện nay tiềm ẩn rất nhiều nguy cơ xấu cho xã hội, do vậy việc cảnh báo và xử lý các đối tượng này không chỉ là trách nhiệm của Bộ Công Thương mà cần có sự tham gia phối hợp của nhiều Bộ ngành, cơ quan liên quan. Việc xử lý không chỉ sử dụng biện pháp hành chính mà cần mạnh tay với các biện pháp hình sự thì mới đảm bảo tính răn đe.

Với sự phát triển của công nghệ, chỉ với 1 chiếc điện thoại thông minh có thể có phép bất kỳ ai, lứa tuổi nào cũng dễ dàng tiếp nhận và trao đổi thông tin mọi lúc mọi nơi. Do đó, việc vận động, kêu gọi và tham gia vào các hoạt động có dấu hiệu kinh doanh đa cấp biến tướng này có thêm công cụ thuận lợi qua các nền tảng như mạng xã hội, các ứng dụng điện thoại đến các công cụ thanh toán trực tuyến. Các hoạt động trao đổi, giao dịch đều chủ yếu thực hiện thông qua môi trường mạng Internet.

Điều này đã gây rất nhiều khó khăn cho cơ quan quản lý hành chính trong việc thu thập thông tin và chứng cứ để xử lý do hạn chế về thẩm quyền. Ngoài ra, hầu hết các vụ việc liên quan đến kinh doanh đa cấp không phép khi phát hiện đều thuộc quy mô xử lý hình sự (thu lợi bất chính từ 200 triệu đồng trở lên hoặc gây thiệt hại 500 triệu đồng trở lên; quy mô mạng lưới 100 người trở lên).

Chính vì vậy, để xử lý triệt để và đảm bảo tính răn đe, các cơ quan liên quan cần vào cuộc mạnh mẽ, và ngay từ đầu để thu thập chứng cứ làm căn cứ xử lý theo chế tài hình sự, theo các tội danh khác nhau: Điều 217a về tội vi phạm quy định về kinh doanh theo phương thức đa cấp; Điều 174 Bộ luật hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản; Điều 290 Bộ luật hình sự (theo Điểm d Khoản 1 về Lừa đảo trong thương mại điện tử, thanh toán điện tử, kinh doanh tiền tệ, huy động vốn, kinh doanh đa cấp).

- Xin ông cho biết kết quả xử lý vi phạm của Cục CT&BVNTD trong hoạt động bán hàng đa cấp từ đầu 2020 đến nay?

- Hiện nay, cả nước có 22 doanh nghiệp được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp thep quy định của Nghị định 40/2018/NĐ-CP. Trong năm 2020, thực hiện chức năng thanh, kiểm tra hoạt động hàng hàng đa cấp của các doanh nghiệp này, Cục và Sở Công Thương các địa phương đã xử phạm vi phạm hành chính với tổng số tiền là gần 2 tỷ đồng.

Đối với việc xử lý các hoạt động kinh doanh đa cấp không phép, thời gian vừa qua, Cục đã phối hợp với cơ quan công an các cấp (Bộ Công an: Cục An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao; Cục Cảnh sát kinh tế; và các cơ quan công an tại các địa phương) bao gồm chuyển cơ quan công an để theo dõi và xử lý theo thẩm quyền hoặc cung cấp thông tin trên cơ sở yêu cầu của các cơ quan công an để xác định mô hình kinh doanh có dấu hiệu kinh doanh theo phương thức đa cấp khi chưa được cấp giấy chứng nhận đăng ký hoạt động bán hàng đa cấp (trên 30 trường hợp từ 2019 đến nay).

Tháng 8-2020, trên cơ sở phối hợp và trao đổi thông tin, tài liệu với Bộ Công Thương, Bộ Công an đã tiến hành khởi tố vụ án, khởi tố bị can liên quan đến hoạt động Công ty Cổ phần Thương mại Dịch vụ Đầu tư Thời gian vàng (Goldtime) với tội danh sử dụng mạng máy tính, mạng viễn thông, phương tiện điện tử thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản theo Điều 290 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 (Điểm d Khoản 1 về Lừa đảo trong thương mại điện tử, thanh toán điện tử, kinh doanh tiền tệ, huy động vốn, kinh doanh đa cấp).

- Xin cảm ơn ông!

Vân Hằng