Cuộc gặp gỡ đầu tiên của các Bộ trưởng ngoại giao ASEAN trong năm 2020

Với định hướng xây dựng Cộng đồng ASEAN, đẩy mạnh quan hệ đối ngoại của ASEAN và củng cố cấu trúc khu vực lấy ASEAN làm trung tâm, nhằm duy trì đoàn kết, gắn kết và vai trò trung tâm vì hòa bình, an ninh, ổn định, thịnh vượng và bền vững ở khu vực và thế giới, khối ASEAN cùng cam kết chung về duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh và ổn định trong khu vực, cũng như giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình, tôn trọng đầy đủ các tiến trình pháp lý và ngoại giao, không đe dọa sử dụng hoặc sử dụng vũ lực, phù hợp với các nguyên tắc được công nhận rộng rãi của luật pháp quốc tế, bao gồm Công ước của Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982,…

Các Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN cũng bày tỏ ủng hộ đối với các trọng tâm ưu tiên và các đề xuất sáng kiến chính của Việt Nam, với mục tiêu củng cố đoàn kết, gắn kết của ASEAN, tăng cường hội nhập kinh tế ASEAN, đẩy mạnh thương mại và đầu tư nội khối ASEAN, thúc đẩy phát triển bền vững, và tăng cường kết nối và hợp tác tiểu vùng, bao gồm phát triển tiểu vùng sông Mekong, và nâng cao hình ảnh và sự hiện diện của Cộng đồng ASEAN, đồng thời chủ động ứng phó với các cơ hội và thách thức đang nổi lên từ bối cảnh khu vực và toàn cầu đang thay đổi nhanh chóng cũng như từ những phát triển vượt bậc của công nghệ trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4 (4IR); Các Bộ trưởng cũng nhất trí đẩy mạnh bảo vệ và hợp tác môi trường, đặc biệt về biến đổi khí hậu, rác thải biển, và ô nhiễm khói mù xuyên biên giới, cũng như trong các lĩnh vực về phát triển bền vững, trao quyền cho phụ nữ và bình đẳng giới,...

Đặc biệt, các Bộ trưởng ASEAN chú trọng khẳng định tầm quan trọng và vai trò phù hợp của Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC) như là bộ quy tắc ứng xử, chỉ đạo quan hệ giữa các quốc gia trong khu vực và là nền tảng duy trì hòa bình và ổn định khu vực. Chẳng những các Bộ trưởng cam kết tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu và nguyên tắc của TAC, mà còn hoan nghênh việc ngày càng nhiều quốc gia ngoài khu vực quan tâm tới việc gia nhập TAC trên cơ sở tôn trọng và tuân thủ các mục tiêu và nguyên tắc của TAC và nhất trí xem xét các đề nghị gia nhập mới trên cơ sở Tài liệu hướng dẫn Sửa đổi về việc Gia nhập TAC. Đồng thời, các Bộ Trưởng cũng tái khẳng định tầm quan trọng của Tài liệu Quan điểm của ASEAN về Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (AOIP) như bộ quy tắc hướng dẫn để ASEAN tham gia, đóng góp vào hợp tác ở châu Á-Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương. Không chỉ tiếp tục thúc đẩy các mục tiêu và nguyên tắc được nêu trong Tài liệu Quan điểm, mà Hội nghị Bộ trưởng ASEAN còn khuyến khích các đối tác bên ngoài ủng hộ và triển khai các nội dung hợp tác thiết thực với ASEAN trong bốn lĩnh vực hợp tác chính là hợp tác biển, kết nối, phát triển bền vững và hợp tác kinh tế.

Một trong những nội dung được các Bộ Trưởng ASEAN đặc biệt nhấn mạnh là tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì và thúc đẩy hòa bình, an ninh, ổn định, an toàn và tự do hàng hải và hàng không trên Biển Đông; ghi nhận lợi ích của việc duy trì Biển Đông là vùng biển của hòa bình, ổn định và thịnh vượng. Các Bộ Trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thực hiện đầy đủ và hiệu quả toàn bộ Tuyên bố Ứng xử của các Bên ở Biển Đông (DOC) năm 2002; khích lệ trước những tiến triển trong đàm phán thực chất nhằm sớm đạt được Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC) thực chất và hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982; nhấn mạnh sự cần thiết duy trì và thúc đẩy một môi trường thuận lợi cho đàm phán COC, theo đó hoan nghênh các biện pháp thực tiễn nhằm làm giảm căng thẳng và nguy cơ xảy ra sự cố, hiểu nhầm và tính toán sai lầm…

Trao đổi về tình hình Biển Đông, nhiều Bộ Trưởng đã bày tỏ những quan ngại về hoạt động tôn tạo bồi đắp, những diễn biến gần đây và các sự cố nghiêm trọng, đã làm xói mòn lòng tin và sự tin cậy, gia tăng căng thẳng, có thể đe dọa hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực. Vì vậy, các Bộ Trưởng khẳng định sự cần thiết thúc đẩy lòng tin và sự tin cậy, tự kiềm chế trong tiến hành các hoạt động, tránh các hành động có thể làm phức tạp thêm tình hình, giải quyết hòa bình các tranh chấp trên cơ sở luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982; Luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS là cơ sở để xác định chủ quyền, quyền chủ quyền và lợi ích chính đáng đối với các vùng biển; UNCLOS là khung pháp lý cơ bản cho các vùng biển và phải được tất cả các quốc gia tôn trọng; tầm quan trọng của phi quân sự hóa và tự kiềm chế trong việc tiến hành các hoạt động bởi các bên có tuyên bố chủ quyền và tất cả các quốc gia khác, bao gồm các hoạt động được đề cập đến trong DOC, nhằm hạn chế phức tạp thêm tình hình và không để leo thang căng thẳng ở Biển Đông…

Trong cuộc gặp này, các Bộ Trưởng cũng đã thảo luận quan hệ ASEAN-Hoa Kỳ và nhất trí duy trì trao đổi thường xuyên ở cấp Lãnh đạo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đồng thời, Hội nghị hoan nghênh lời mời của Tổng thống Hoa Kỳ tổ chức Cấp cao Đặc biệt ASEAN-Hoa Kỳ trong năm nay để kỷ niệm 5 năm thiết lập Quan hệ Đối tác Chiến lược ASEAN-Hoa Kỳ, trên tinh thần mong đợi được đón tiếp Tổng thống Hoa Kỳ tới tham dự các Hội nghị Cấp cao của ASEAN vào tháng 11 này tại Hà Nội.

Quỳnh Mỹ