Cuộc chiến bí mật chống Taliban trong thung lũng Panjshir

Chỉ cách Kabul vài giờ lái xe về phía bắc, Panjshir từ lâu đã là thành trì chống Taliban và vẫn là điểm kháng cự quan trọng duy nhất của nhóm kể từ khi Kabul thất thủ vào tháng 8 năm ngoái.

Các quan chức Taliban thẳng thừng phủ nhận có bất kỳ bạo lực nào trong khu vực, dù hàng nghìn chiến binh của nhóm này có thể được nhìn thấy khắp thung lũng. Nasrullah Malikzada, lãnh đạo cơ quan thông tin của Taliban ở Panjshir khẳng định: “Mọi thứ ở đây đều ổn. Không có cuộc chiến nào cả”.

Tuy nhiên, người dân cho biết các vụ đụng độ giữa Taliban và quân kháng chiến là chuyện thường xuyên xảy ra, và hàng chục người đã thiệt mạng, một số thường dân bị giam cầm trong các vụ bắt bớ, theo Washington Post.

Các cuộc đụng độ ở Panjshir không có khả năng đe dọa sự kiểm soát của Taliban đối với tỉnh hoặc đất nước. Tuy nhiên, sự phản kháng ở đây đã chọc thủng “lớp giấy gói” mà nhóm này tạo ra, thông qua những tuyên bố rằng việc Taliban tiếp quản chính quyền đang mang lại hòa bình cho Afghanistan, và các chiến binh của họ có khả năng duy trì an ninh.

“Không ai biết được chuyện gì xảy ra ở đây”

Khi Taliban tràn vào Kabul hồi mùa hè năm 2021 và quân đội Afghanistan tan rã, một nhóm nhỏ chiến binh ở Panjshir đã cầm cự trong nhiều tuần. Taliban tuyên bố kiểm soát hoàn toàn thung lũng vào tháng 9, nhưng người phát ngôn của phe phản kháng - Mặt trận Kháng chiến Quốc gia - nói rằng họ chưa bao giờ đầu hàng.

Thung lũng Panjshir của Afghanistan, chỉ cách thủ đô Kabul vài giờ lái xe về phía bắc. Ảnh: Washington Post.

Panjshir có lịch sử kháng chiến lâu đời. Đây là tỉnh duy nhất mà Taliban chưa bao giờ bình định được sau khi chiếm Kabul lần đầu tiên vào năm 1996.

Phong trào chống Taliban hiện nay do Ahmad Massoud - con trai của thủ lĩnh huyền thoại Ahmed Shah Massoud - và cựu Phó tổng thống Amrullah Saleh dẫn dắt.

Cả hai người đều đã trốn khỏi Afghanistan vào cuối năm 2021, nhưng vẫn tiếp tục chỉ đạo các hoạt động từ xa và được cho là đang lãnh đạo hàng nghìn chiến binh.

Chỉ huy của khoảng 100 chiến binh ở Panjshir cho biết nhóm của ông chủ yếu trang bị vũ khí được đưa vào Afghanistan qua biên giới với Uzbekistan và Tajikistan. Tuy nhiên, những vũ khí đó, bao gồm vũ khí hạng nặng như bệ phóng tên lửa, là không đủ.

“Chúng tôi được một số quốc gia hỗ trợ, nhưng chúng tôi cần nhiều hơn thế”, ông nói với điều kiện giấu tên vì lý do an ninh.

Các nhà lãnh đạo Taliban đã tìm cách che giấu tin tức từ Panjshir bằng cách hạn chế người tiếp cận thung lũng và phủ nhận mọi báo cáo về giao tranh.

“Tất nhiên không ai biết chuyện gì đang xảy ra ở đây”, một chủ cửa hàng 62 tuổi tên Gulzar nói với các phóng viên của Washington Post trong chuyến thăm gần đây của họ tới thung lũng.

“Không ai được phép đến đây. Tôi thậm chí không biết làm thế nào các anh chị đến được đây”, ông nói, thận trọng khi nhìn những chiếc xe bán tải và xe bọc thép chở đầy chiến binh Taliban đang chạy đua lên xuống sườn đồi.

Washington Post đã chính thức được các thủ lĩnh Taliban ở Kabul và Panjshir cho phép tiếp cận thung lũng. Họ nói muốn các phương tiện truyền thông đưa tin về an ninh và sự ổn định trong khu vực.

Sau chuyến tham quan đến thủ phủ của tỉnh, nhóm phóng viên được phép đi lại mà không cần người đi kèm để đến các ngôi làng và phỏng vấn thường dân. Những tương tác đó đã hé lộ thông tin nhỏ giọt và mập mờ về một cuộc đấu tranh không rõ ràng.

Gulzar cho biết làng ông mới đây đã chứng kiến một cuộc đụng độ. “Tôi đang ở đây, tại cửa hàng của mình, thì nghe thấy tiếng súng nổ”, ông nói, chỉ tay về phía vườn cây ăn trái sát nhà ông ở sườn núi đối diện. Lúc giao tranh nổ ra, ông lập tức tập hợp người thân của mình và trốn lên núi.

Lực lượng kháng chiến Afghanistan đứng gác tại một tiền đồn ở tỉnh Panjshir, ngày 23/8. Ảnh: AFP.

Cuộc đụng độ đó diễn ra trong hơn một ngày và chỉ kết thúc khi các chiến binh chống Taliban hết đạn và đầu hàng. Gulzar cho biết anh đã chứng kiến hàng chục người giao nộp vũ khí trước khi bị bắt đi. Hai người dân khác trong khu vực xác nhận câu chuyện của Gulzar.

Malikzada, người đứng đầu cơ quan thông tin của Taliban ở Panjshir, cho biết cuộc giao tranh mà Gulzar mô tả là “tuyên truyền từ các thế lực bên ngoài” và “hoàn toàn sai sự thật”. Ông này cũng phủ nhận việc hạn chế quyền tiếp cận vào Panjshir, dù thừa nhận gần đây đã chặn ít nhất một hãng thông tấn quốc tế đến thăm thung lũng vì cho rằng tổ chức này liên tục xuất bản các bài báo "dối trá".

Thông tin mập mờ

Dưới sự cai trị của Taliban, thông tin ngày càng khó xác minh. Bối cảnh truyền thông của đất nước đã bị thu hẹp, xã hội dân sự phải đối mặt với sự đe dọa liên tục và các nhóm nhân quyền đã giải tán hoặc hoạt động dưới những hạn chế nghiêm trọng.

Trong khi Taliban khẳng định tất cả đều bình ổn, phát ngôn viên của phe kháng chiến đã đăng tải các cập nhật gần như hàng ngày trên mạng xã hội về cuộc đấu tranh vũ trang của họ.

Cư dân đã học cách phớt lờ.

“Có rất nhiều tuyên truyền của cả hai bên trong cuộc chiến ở Panjshir”, một nông dân ở làng Dara từng là thành viên của lực lượng cảnh sát Afghanistan cho biết.

Người nông dân nói rằng ông thường thấy thi thể chiến binh Taliban tử trận được đưa đi sau trận chiến. Dẫu vậy, ông cho rằng những tuyên bố của phe kháng chiến, rằng họ hạ gục hơn 300 chiến binh Taliban trong tháng qua, là phóng đại.

Chiến binh Taliban đứng gác tại tỉnh Panjshir, phía đông bắc Afghanistan, ngày 8/9. Ảnh: AP.

“Đây là một tỉnh lớn. Người dân một làng không hẳn biết về những gì đang diễn ra mỗi ngày ở một làng khác”, Ali Maisam Nazary, người phụ trách quan hệ đối ngoại của quân kháng chiến cho biết. Nazary nói rằng thông tin của nhóm đến từ các chỉ huy trên thực địa và nguồn tin bên trong Taliban.

Trong khi đó, người nông dân tin rằng cả hai bên đều đang xem thường thương vong dân sự. Sau một cuộc đụng độ gần đây, ông nói mình tham dự 10 đám tang của những người thiệt mạng trong trận đọ súng giữa hai phe ở làng ông. Nói chuyện với bạn bè và gia đình ở những nơi khác trong thung lũng, ông ước tính tổng số người chết có thể gấp 4 lần chỉ trong một ngày giao tranh đó.

Cả Taliban và Mặt trận Kháng chiến Quốc gia đều tuyên bố không có dân thường nào thiệt mạng trong các cuộc giao tranh gần đây.

"Có thể hai hoặc ba người đã chết, có thể là do trời lạnh hoặc do ngã từ một ngọn núi", Malikzada, người đứng đầu cơ quan thông tin của Taliban ở Panjshir, cho biết. "Không ai bị giết trong các cuộc đụng độ".

Các cuộc đụng độ đã gia tăng kể từ cuối tháng lễ Ramadan hồi tháng 5, theo những người dân được Washington Post phỏng vấn. Mùa xuân luôn đánh dấu sự bắt đầu của mùa chiến đấu ở Afghanistan, vì thời tiết ở miền bắc trở nên ôn hòa hơn và giúp các chiến binh dễ dàng hành động hơn.

Các cuộc tấn công ngày càng trở nên tàn bạo hơn khi thương vong tăng lên cho cả hai bên, theo lời Tawhidi, một già làng. Ông cho biết đã chứng kiến các chiến binh Taliban hành quyết lính của nhóm kháng chiến sau một cuộc tấn công. Ông nói cũng đã nghe những câu chuyện tương tự từ các khu vực khác của thung lũng.

Faramaraz, người làm việc trong một khu chợ gần làng Dara, mô tả các tay súng Taliban đã bỏ xác một chiến binh đối lập bên lề đường vào cuối tháng 5.

Súng do Mỹ và Nga sản xuất tại một căn cứ của lực lượng đặc biệt Taliban ở Panjshir. Ảnh: Washington Post.

“Họ muốn mọi người xem”, ông nói. “Và họ không cho phép nam giới đưa thi thể đi chôn cất. Họ bắt phụ nữ mang thi thể đến nghĩa trang”.

Malikzada thừa nhận hàng nghìn chiến binh Taliban đã được điều động đến tỉnh, bao gồm một số đơn vị tinh nhuệ nhất của nhóm. Lực lượng của họ có thể được nhìn thấy ở khắp nơi trong thung lũng, và thiết bị quân sự tinh vi được bố trí dọc theo các khu vườn và sông ngòi.

DadMuhammad Battar, cựu chỉ huy Đơn vị Đỏ của Taliban ở Laghman, hiện là một trong những thủ lĩnh lực lượng đặc biệt hàng đầu của nhóm trong khu vực. Ông cho biết mình đang phối hợp với các đơn vị tương tự thuộc cơ quan phòng vệ và một lực lượng phản ứng nhanh của Taliban đóng tại thủ phủ của tỉnh.

“Ở đây tình hình hoàn toàn ổn”, ông nói khi ngồi bên một bó hoa nhựa và một tá súng trường M-16 do Mỹ sản xuất. “Chúng tôi đi tuần tra, nhưng chúng tôi chưa tiến hành bất kỳ hoạt động nào. Chúng tôi chủ yếu ở đây để tập trung vào các vụ án hình sự”.

Dọc theo con đường ngay bên ngoài căn cứ của Battar, có thể nhìn thấy hàng chục đoàn xe của Taliban len lỏi vào và ra khỏi thung lũng khi mặt trời bắt đầu tắt dần.

Xa hơn nữa, các phương tiện bọc thép hạng nặng - Humvee và MRAP - hình thành những trạm kiểm soát dọc theo các con đường dẫn đến và ra khỏi các ngôi làng mà cư dân cho biết đã chứng kiến trận giao tranh gần đây nhất.

“Điều quan trọng là người nước ngoài phải tin tưởng chúng tôi”, Malikzada nói khi kết thúc chuyến tham quan có hướng dẫn viên. “Chúng tôi không nói dối các phương tiện truyền thông nước ngoài. Cộng hòa Hồi giáo Afghanistan đã chứng minh cho người dân Afghanistan thấy rằng mọi điều chúng tôi nói đều là sự thật”.

Quay sang phóng viên của Washington Post, ông nói thêm: "Không có lý do gì để mọi người không tin tưởng chúng tôi”.

Hồng Ngọc

Theo Washington Post