Cuộc bầu cử thống đốc định hình chính trường Mỹ trong 10 năm

Trong cuộc bầu cử giữa kỳ vừa qua, đảng Dân chủ giành được 7 ghế thống đốc từ đảng Cộng hòa tại các bang Kansas, Wisconsin, Nevada, Illinois, Michigan, New Mexico và Maine.

Ngược lại, đảng Cộng hòa giữ được ghế ở Florida, Ohio và Iowa trước thách thức không nhỏ từ phe Dân chủ, duy trì quyền kiểm soát tại 3 bang "chiến địa" trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng năm 2020.

Cuộc bầu cử thống đốc thường không thu hút nhiều sự chú ý bằng cuộc bầu cử Thượng viện và Hạ viện, tuy nhiên điều này không có nghĩa chức vụ này không quan trọng. Ngược lại, người đứng đầu mỗi bang có thể tác động vào việc định hình bản đồ phân chia khu vực bầu cử tại nơi họ quản lý, tác động cuộc bầu cử năm 2020 và ảnh hưởng chính trường Mỹ trong 10 năm sau đó.

Ứng cử viên Cộng hòa Ron DeSantis giành chiến thắng không mấy tách biệt trước ứng cử viên da màu của đảng Dân chủ Andrew Gillum. Ảnh: New York Times.

Ảnh hưởng đến cả Quốc hội và Nhà Trắng

36 bang và 3 vùng lãnh thổ của Mỹ đã bỏ phiếu chọn lại chức thống đốc trong kỳ bầu cử vừa qua, trong đó có 9 bang đông dân nhất nước Mỹ.

"Phe xanh" (tức đảng Dân chủ) bỏ ra gần như toàn bộ sức lực để tranh giành chức thống đốc tại các bang Florida, Michigan, Ohio, Pennsylvania, Virginia và Wisconsin, nơi "phe đỏ" (tức đảng Cộng hòa) nắm quyền kiểm soát và phân chia khu vực bầu cử có lợi cho họ từ năm 2012.

Theo quy định được nêu trong Hiến pháp Mỹ, các khu vực bầu cử đều phải có số dân bằng nhau. Mỗi khu vực bầu cử được chọn ra một dân biểu, tức hạ nghị sĩ, vào Hạ viện. Thống đốc có quyền phân chia khu vực bầu cử dựa trên số dân của mỗi bang, vì vậy thống đốc đóng vai trò rất quan trọng trong cuộc đua vào Hạ viện.

Cứ 10 năm một lần, thống đốc sẽ vẽ lại đường phân chia ranh giới các khu vực bầu cử tại bang do mình quản lý dựa trên khảo sát dân số. Bang nào càng có nhiều khu vực bầu cử thì càng có nhiều Hạ nghị sĩ.

Năm 2010, việc "vẽ lại lằn ranh" khiến Texas, bang thiên về đảng Cộng hòa, có thêm 4 ghế Hạ viện và New York, bang thiên về đảng Dân chủ, mất 2 ghế. Đây được cho là một trong những nguyên nhân khiến đảng Cộng hòa giành chiến thắng ở Hạ viện trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm đó.

Bà Laura Kelly (phe Dân chủ) giành chiến thắng bất ngờ trước ông Kris Kobach (phe Cộng hòa) ở bang Kansas. Ảnh: New York Times.

Số Hạ nghị sĩ của từng bang lại ảnh hưởng trực tiếp đến số đại cử tri, tức những người được dân bầu ra để bỏ phiếu chọn tổng thống, của bang đó. Cụ thể hơn, số đại cử tri bằng tổng số Thượng nghị sĩ (mỗi bang đều có 2 người) và Hạ nghị sĩ.

Với việc chiếm được nhiều ghế thống đốc trong cuộc bầu cử giữa kỳ năm nay, đảng Dân chủ có nhiều lợi thế khi các bang chuẩn bị vẽ lại biên giới khu vực bầu cử vào năm 2020, có hiệu lực trong 10 năm bắt đầu từ 2022.

Dân chủ và Cộng hòa tranh giành quyết liệt

Kết quả cuộc bầu cử thống đốc vừa qua vừa là tin buồn, vừa là tin vui của đảng Dân chủ: Ứng cử viên da màu Andrew Gillum, người được New York Times gọi là "ngôi sao đang lên" của đảng Dân chủ, thất bại sát nút tại bang Florida, trong khi đảng Dân chủ lại giành nhiều thắng lợi khác tại các bang trung tây Mỹ, nơi Tổng thống Donald Trump từng chiếm được cách đây 2 năm để giành chiến thắng bất ngờ.

Ông Gillum, người ôm mộng trở thành thống đốc da màu đầu tiên của bang Florida, không thể giành chiến thắng trước ứng cử viên Cộng hòa Ron DeSantis với tỷ lệ 49% so với 49,7%.

Trước đó, "cuộc chiến" giữa ông Gillum và ông DeSantis được đánh giá là một trong những cuộc chạm trán đáng theo dõi nhất, một phần là vì vấn đề chủng tộc đang gây tranh cãi trên khắp nước Mỹ.

Người thắng cuộc là ứng cử viên thuộc đảng Cộng hòa DeSantis, "một người đàn ông da trắng điển hình" từng liên quan đến nhóm người phân biệt chủng tộc và bài ngoại trong quá khứ.

Trong khi đó, ông Gillum, thị trưởng thành phố Tallahassee, người đang đối mặt với cáo buộc tham nhũng, lại thường xuyên tố cáo đối thủ của mình sử dụng tiền không minh bạch.

Tại các bang trung tây Mỹ, đảng Cộng hòa chiếm được ghế thống đốc ở các bang Ohio và Iowa, nhưng lại thua ở Wisconsin, Kansas, Nevada, Illinois, Colorado và Michigan.

Ứng cử viên Cộng hòa Scott Walker thua cuộc trước đối thủ Tony Evers của đảng Dân chủ. Ảnh: Getty.

Thất bại lớn nhất của phe Cộng hòa là tại bang Wisconsin, với việc ứng cử viên Scott Walker không thể giữ chức thống đốc nhiệm kỳ thứ 4. Thất bại của ông trước đối thủ Tony Evers được New York Times đánh giá là "bất ngờ" vì bang Wisconsin có thiên hướng ngả về "phe đỏ", tức đảng Cộng hòa.

Tại Nevada, doanh nhân đảng Dân chủ Steve Silosak đánh bại ứng viên Cộng hòa Adam Laxalt. Chiến thắng này cho thấy bang Nevada đang chuyển dịch dần về phía đảng Dân chủ.

Năm 2016 , bà Hillary Clinton từng đánh bại ông Donald Trump tại đây trong cuộc bầu cử tổng thống, và ứng viên Dân chủ Jacky Rosen vừa giành chiến thắng trước ứng viên Cộng hòa Dean Heller trong cuộc chạy đua vào Thượng viện vừa qua.

Giới phân tích ghi nhận nhóm cử tri gốc Mỹ Latin đang ngày càng gia tăng sức ảnh hưởng tại Nevada. Đáng chú ý, ông Trump không tổ chức bất kỳ cuộc vận động nào ở bang này trong những tuần cuối cùng trước bầu cử giữa kỳ, thời điểm đoàn nhập cư từ Trung Mỹ đang ồ ạt tiến về Mỹ.

Tại bang Colorado, ông Jared Polis (đảng Dân chủ) trở thành thống đốc công khai đồng tính đầu tiên của nước Mỹ. Trong khi đó, bà Christine Hallquist (đảng Dân chủ) lại thất bại ở bang Vermont và không thể trở thành thống đốc chuyển giới đầu tiên.

Phụ nữ Dân chủ giành 3 chiến thắng, nhận 1 thất bại

Trong tổng số 50 ghế thống đốc bang, đảng Cộng hòa đang giữ 33 ghế, trong khi đó đảng Dân chủ giữ 16 ghế và 1 ghế thuộc về thống đốc độc lập. Trong cuộc bầu cử hôm 6/11, "phe đỏ" chiếm được 26 ghế, "phe xanh" chiếm được 9 ghế.

Một trong những cuộc đua được theo dõi sát sao nhất diễn ra tại bang Georgia, nơi ứng viên đảng Cộng hòa Brian Kemp dẫn trước ứng viên Dân chủ Stacey Abrams với khoảng cách không mấy tách biệt (50,4% so với 48,7%). Bà Abrams, người tham vọng trở thành nữ thống đốc da màu đầu tiên của nước Mỹ, khẳng định bà muốn mọi lá phiếu được kiểm kê kỹ càng.

Tại Kansas, ông Kris Kobach nổi tiếng vì quan điểm cứng rắn đối với người nhập cư và quyền bầu cử, đến mức lãnh đạo đảng Cộng hòa lo ngại rằng ông có thể quá cực đoan để giành chiến thắng trong một cuộc tổng tuyển cử. Dù vậy, ông lại là đồng minh thân cận của Tổng thống Donald Trump.

Thất bại của ông trước ứng cử viên Dân chủ Laura Kelly được xem là một "cú sốc lớn" ở bang bảo thủ thiên về đảng Cộng hòa.

"Ngày hôm nay, người dân Kansas đã bỏ phiếu cho sự thay đổi", bà Kelly phát biểu tuyên bố chiến thắng. "Thay đổi không chỉ diễn ra ở đường lối mà còn ở giọng điệu của bang chúng ta".

Ứng cử viên Dân chủ Gretchen Whitmer phát biểu mừng chiến thắng tại bang Michigan. Ảnh: New York Times.

Cử tri ở New Mexico đã bầu cho thống đốc Dân chủ gốc Mỹ Latin đầu tiên của bang, bà Lujan Grisham, người thường xuyên lên tiếng chỉ trích chính sách siết chặt nhập cư của Tổng thống Trump. Đây là lần đầu tiên từ năm 2002, bang New Mexico có thống đốc là thành viên đảng Dân chủ.

Hai ứng viên thống đốc nổi bật của đảng Dân chủ là bà Gretchen Whitmer và bà Gina Raimondo đều giành chiến thắng ở bang Michigan và Rhode Island. Đây là hai đại diện trẻ, năng động và xuất hiện đúng lúc đảng Dân chủ đang nổ ra nhiều cuộc tranh cãi về ý thức hệ và người lãnh đạo.

Bà Raimondo được bầu vào vị trí thống đốc bang Rhode Island lần đầu tiên vào năm 2014. Trong nhiệm kỳ này, bà đối mặt làn sóng chỉ trích thậm tệ vì không thể giúp nền kinh tế mờ nhạt của bang phục hồi. Tuy nhiên, bà Raimondo vẫn được nhiều lãnh đạo Dân chủ đánh giá cao với việc được xem là đối thủ cạnh tranh tiềm năng của bà Hillary Clinton.

"Phe xanh" giành chiến thắng ở nhiều bang truyền thống của đảng Dân chủ như New York, Pennsylvania và Minnesota. Trong khi đó, đảng Cộng hòa cũng giữ được ghế ở các bang "đỏ" như Texas, Tennessee, Arkansas, Arizona, Nebraska, South Carolina và Wyoming.

Nếu phe Dân chủ thắng, TT Trump sẽ bị ảnh hưởng thế nào? Tổng thống Donald Trump đang dồn toàn lực cho cuộc bầu cử giữa kỳ, điều ông lo sợ là chiến thắng của phe Dân chủ bởi nó quyết định nhiệm kỳ của ông kết thúc suôn sẻ hay chông gai.

Chi Mai