Cùng tìm hiểu về hôn nhân Công giáo (kỳ II)
Khi chuẩn bị bước vào đời sống hôn nhân, mỗi người đều có những tiêu chí nhất định. Điều này mang tính đặc trưng không chỉ ở góc độ cá nhân mà nhiều khi còn theo phong tục, vùng miền, tôn giáo… Cổ nhân đã đúc kết ra hàng ngàn câu ca dao, tục ngữ, thành ngữ liên quan tới tình yêu và hôn nhân. Ví như 'Lấy vợ xem tông, lấy chồng xem giống', hay như 'Trai khôn tìm vợ chợ đông, gái khôn tìm chồng giữa chốn ba quân' , hay 'Mua thịt thì chọn miếng mông, lấy chồng thì chọn con tông nhà nòi'…
Một vài phác thảo
Kinh nghiệm của người xưa cũng như của các bậc cao niên hiện nay chưa bao giờ là thừa thãi khi phải đưa ra quyết định quan trọng bậc nhất trong đời đối với người trẻ: Cưới. Con gái thì trao thân gửi phận mình vào một đời sống mới, con trai thì phải gánh vác lo toan cuộc sống gia đình.
Hôn nhân Công giáo có một số điều mà người giáo dân phải tuân thủ. Tất nhiên đó là những khuôn phép chuẩn mực mà khi một ai đó không tuân thủ, thì khoảng cách của người đó với cộng đồng tín hữu sẽ trở nên nới rộng ra.
Một trong số những ưu tiên hàng đầu của một người giáo dân khi bước vào tuổi kết hôn, ấy là chọn một người cùng tôn giáo. Sở dĩ nếp nghĩ ấy được hình thành, bởi một lẽ là, khi có cùng một đức tin thì sự thấu hiểu và cảm thông khi bước vào đời sống hôn nhân sẽ dễ đồng điệu và hòa hợp hơn. Nếp nghĩ ấy thường ăn sâu vào các bậc phụ huynh, và các bạn nữ Công giáo. Một phần ở các bạn nam Công giáo có lẽ không đậm sâu bằng, có thể do tư tưởng “Thuyền theo lái, gái theo chồng” vẫn có những ảnh hưởng nhất định ở phương Đông.
“Rao hôn phối” là một nghi thức được tiến hành trước khi tiến tới một đám cưới được coi là hợp pháp đối với người Công giáo. Về mặt xã hội đã được chính quyền chấp nhận bằng giấy đăng ký kết hôn, nhưng nếu trong quá trình rao hôn phối trước cộng đoàn trong nhà thờ, nếu có những ngăn trở thì cuộc hôn nhân đó vẫn không được coi là hợp lệ về mặt giáo luật.
Hôn nhân không thành sự bởi các ngăn trở
Một số điều được coi là “ngăn trở” trong hôn nhân Công giáo như: Một trong hai hoặc cả hai người chưa đủ tuổi kết hôn, có huyết thống gần, một trong hai hoặc cả hai đã có vợ có chồng.
Chuyện chưa đủ tuổi kết hôn thì dễ hiểu và điều ấy ngay cả pháp luật cũng đưa ra những tiêu chí nhất định. Hiện nay, ở Việt Nam, nam đủ 20 tuổi và nữ đủ 18 tuổi trở lên được coi là đủ tuổi kết hôn. Huyết thống gần cũng là một vấn đề khá căng thẳng trong một số đôi hôn nhân Công giáo. Thường thì, người Công giáo khuyến khích lấy người cùng đức tin, nhưng cũng lại ưu tiên lấy người trong làng xã, mà tỷ lệ người theo Công giáo tại Việt Nam chỉ khoảng 7%, nên đôi khi có những va chạm hôn nhân mà huyết thống cách nhau 3-4 đời là phải chấp nhận.
Chuyện một trong hai hoặc cả hai đã từng kết hôn, mà muốn cưới nhau dù đã ly hôn với người trước đó, là điều luật pháp cho phép. Nhưng điều đó là một ngăn trở trong hôn nhân Công giáo và cuộc hôn nhân ấy bị coi là không thành sự. Điều kiện “Bất khả phân ly” trong hôn nhân Công giáo được coi là lời của Chúa, là lời buộc đối với những ai bước vào cuộc sống hôn nhân. Bởi thế, khi đã phạm vào ngăn trở này, thì các thủ tục hôn phối sẽ không được tiến hành theo nghi thức Công giáo ở nhà thờ nữa. Mặc dù điều đó không có gì là bất hợp pháp đối với xã hội.
Ngoài ra, còn có một số ngăn trở khác như ngăn trở do bất lực: Một trong hai người trước khi kết hôn đã mắc chứng bất lực, không thể chữa trị được. Bất lực khác với vô sinh. Bất lực là không thể giao hợp. Còn vô sinh là không thể có con. Việc vô sinh không phải là một ngăn trở hôn phối.
Một trong những ngăn trở khác là ngăn trở do chức thánh: Những người đã chịu chức thánh không thể kết hôn thành sự. Những người có chức thánh gồm: Giám mục, Linh mục và Phó tế. Cùng với đó là ngăn trở do khấn dòng: Những người chính thức thuộc về một dòng tu bằng lời khấn công khai sẽ vĩnh viễn sống khiết tịnh hay còn gọi là khấn trọn đời, vĩnh khấn không thể kết hôn thành sự.
Bắt cóc để lấy làm vợ cũng là một ngăn trở khiến hôn nhân không thành sự. Ngăn trở do tội mưu sát phối ngẫu: - Giết vợ hay giết chồng mình, kể cả âm mưu hoặc đồng lõa để lấy người khác.- Giết vợ hay giết chồng của người phối ngẫu, kể cả âm mưu hoặc đồng lõa để lấy họ.
Các ngăn trở khác có thể kể ra nữa là: Hôn phối thuộc theo hàng dọc dù ở cấp nào cũng tiêu hủy hôn phối. Ví dụ, giữa cha chồng với con dâu, chàng rể với mẹ vợ. Tuy nhiên, theo hàng ngang thì không bị ngăn trở. Ví dụ: anh chồng có thể lấy em dâu, vợ chết có thể lấy em vợ.
Ngăn trở do công hạnh: Hay còn gọi là ngăn trở liêm sỉ. Ngăn trở này phát sinh do cuộc hôn phối bất thành sau khi đã có sống chung, hoặc do tư hôn công nhiên hay công khai. Ngăn trở này tiêu hủy hôn nhân giữa người nam với các người họ máu của người nữ bậc một hàng dọc, và ngược lại. Chẳng hạn: nếu anh X đã từng chung chạ với cô Y, thì không thể lấy mẹ hoặc con riêng của cô Y; và cô Y cũng không thể lấy cha hoặc con riêng của anh X.
Các ngăn trở ấy dù được đa số tín hữu Công giáo cùng các vị lãnh đạo của họ tuân thủ, giữ gìn và bảo vệ. Thế nhưng trong một cuộc sống mà sự ảnh hưởng thế tục vật chất ngày càng chi phối rộng hơn, thì các vấn đề liên quan tới hôn nhân Công giáo ngày càng gặp phải nhiều khó khăn và thách đố. Hôn nhân vốn là một lựa chọn tự do có thể quyết định số phận và hạnh phúc nơi mỗi người. Bởi thế, khi nhìn vào một đôi vợ chồng Công giáo phải ly hôn vì nhiều lý do khác nhau, dường như có điều gì đó rất khó nói và trong sâu thẳm của họ, hẳn là vẫn có một ý thức tội lỗi và chưa chu toàn được bổn phận của một người giáo dân.