'Cung phụng' chủ tàu cá (bài 4)

Bài 1: Chạy “theo đuôi con cá” để bán dầu

Bài 2: Chăm “mạch máu” biển khơi

Bài 3: “Chợ” giữa Biển Đông

Bài 4: Điều tiết thị trường linh hoạt

“Cảng cá Hòn Rớ là cái “bầu chứa” lớn cho cả nghìn chiếc tàu đánh cá của tỉnh Khánh Hòa và hàng loạt chiếc tàu của ngư dân các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định... cùng đổ về đây bán cá. Nếu như không có mấy bà chủ vựa thu mua cá ở cảng và điều tiết tốt thị trường, thì lúc cao điểm, mỗi ngày có cả nghìn tấn hải sản ùn ứ tại cảng. Nhà tui có 4 chiếc tàu mành chụp, ông anh hai tui có 5 chiếc, sản lượng trung bình 20 - 50 tấn/chiếc. Tính sơ sơ, riêng nhà tui đã mấy trăm tấn rồi” - Ông Lê Văn Quyền, ở thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa khoe.

Ngay khi tàu cập bờ, cá được bảo quản bằng đá lạnh trước khi bán ra thị trường. Ảnh: Hải Luận

Những ngày trăng sáng, tàu đánh cá bắt đầu chen nhau vào cập cảng bán cá. Tàu ông Quyền dài 32m, có bộ gông, giàn cẩu đồ sộ, cồng kềnh vẫn cố chen lọt vào để giải quyết nhanh 70 tấn hải sản. Trên cảng có đoàn xe đông lạnh, máy xay đá nổ ầm ầm, lực lượng bốc vác đang chờ sẵn... Ông Nguyễn Văn Dảo, chủ vựa thu mua, ở thành phố Nha Trang nói: “Một chiếc tàu mành chụp cập cảng, làm cho thật “năng” một ngày mới cân xong. Bắt đầu ngày mai, tàu vào tấp nập, đủ các nghề: Giã cào, lưới vây, mành chụp, lưới cản, lặn đường dài... Xe ô tô mang biển số ở nhiều tỉnh đang nằm xếp lớp ngoài sân cảng chờ mua cá”.

Đảo giá

Tàu đánh bắt đủ số lượng hải sản, quay mũi về bờ thì cả chủ tàu và thuyền trưởng lên bộ đàm hỏi giá ở các chủ vựa thu mua trong phạm vi mấy tỉnh lân cận tàu có thể cập vào được. Đánh ở vùng biển Trường Sa có thể cập tàu vào Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Nếu đánh ở vùng biển Hoàng Sa sẽ vào Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định.

Ông Dảo nói:

- Gặp khách hàng “ruột” của mình thì chuyện mua bán dễ dàng, giá có lên xuống chút đỉnh đều trao đổi với nhau chân tình. Tội nghiệp mấy ông “tàu lạ” ở tỉnh khác đến, gặp mấy bà thu mua “trời ơi” phát giá mua cao để kéo tàu đang ở ngoài biển về cảng. Lúc đầu, họ mua một ít theo giá cao như nói ban đầu, sau đó lấy cớ chất lượng sản phẩm kém, đánh hạ giá mua thấp xuống. Chủ tàu và chủ vựa cãi nhau tùm lum, dừng mua bán. Chủ tàu lại kêu người khác đến mua, giá thấp hơn nữa, buộc phải bán. Tính gộp lại, chủ tàu vẫn bán giá thấp hơn giá thị trường.

Chiêu khác, mấy bà “vỏ điện thoại” hại mấy chủ vựa cảng cá. Ví dụ, ở Quảng Ngãi có mấy “bà cò” gọi điện cho vợ tui nói, tại Quảng Ngãi vắng tàu đi biển, các chợ ít cá bán. Vợ tui nghe vậy thấy mừng, bốc lên mấy xe cá chạy ra Quảng Ngãi bán. Ra đến nơi, tàu cá vào đầy cảng, chợ tràn ngập cá. Hỏi mấy “bà cò”, “sao làm ăn kỳ vậy”, họ liền bảo, “tui đâu có biết”. Mấy bà “vỏ điện thoại” thông tin với mình chỉ để ăn hoa hồng trên đầu ký (kg), lời hay lỗ mấy bà cũng có ăn; chỉ có người kinh doanh (chủ vựa) mới lỗ chổng vó.

- Mỗi ngày ở các cảng cá miền Trung có hàng nghìn tấn hải sản, làm bằng cách nào để tiêu thụ cho hết? - Tôi hỏi.

- Điều tiết thị trường là do các vựa cá như chúng tôi đây. Mình phải hiểu, mỗi mùa vụ, vùng biển sẽ có nghề nào đi khai thác. Chẳng hạn, mùa hè ở vùng Quảng Ngãi, Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa, họ đánh nghề lưới vây, mành chụp, câu bò gù (cá ngừ đại dương), lặn khơi... Qua tháng 10 năm trước đến tháng Giêng năm sau, khi có gió Đông Bắc nổi lên sẽ vào mùa đánh lưới cản. Đội tàu bạn hàng chí cốt của mình đi đánh ở đâu, họ sẽ gọi mình đến mua ở đó. Tui đang ở Nha Trang, muốn biết thị trường ở Vũng Tàu như thế nào thì tui phải xây dựng một vài người trung thành để họ báo thị trường cho mình biết. Mình cũng phải làm tốt cho những người bạn ở Quy Nhơn, Phan Thiết, Cà Ná... Bây giờ công nghệ thông tin tốt, “chào hàng” với nhau qua Zalo, chỉ vài phút, họ chụp ảnh cá gửi cho mình. Từ đây, mình tiếp tục “bắn” ảnh đi chào hàng chỗ khác. Chậm lắm trong vòng 30 phút là chốt giá và số lượng hàng luôn.

Theo ông Dảo, muốn chơi với ngư dân bền lâu phải trao đổi chân tình, mua theo giá thị trường, tuyệt đối mua không bỏ giữa chừng. Vì lẽ đó, vợ chồng ông Dảo từ người đi làm thuê trở thành chủ vựa thu mua cá lớn, có 10 chiếc xe ô tô chuyên dụng. Kinh nghiệm đúc kết bao nhiêu năm của vợ chồng ông là: Thông tin không chính xác sẽ thiệt thòi về mình. Cá 10 “điểm” chỉ cho phép sai xuống 9 “điểm” thôi. Mình nói sai sẽ bị mất khách và bị lỗ.

Sóng ngầm thị trường

Lang thang ở cảng cá Hòn Rớ, cảng lớn nhất Nam Trung bộ, bắt đầu từ 2 giờ sáng mới thấy hết sự sôi động của thị trường thủy sản. Hàng loạt xe đông lạnh bốc hàng đi đường xa, nhiều người thu mua cá ở các chợ huyện tranh thủ đến sớm chọn mua cá tươi để mang về chợ trước 6 giờ sáng cứ ùn ùn, tấp nập. Ồn ào nhất là những bà “cai bán hàng” và thủy thủ của những chiếc tàu lưới cản hoặc lưới vây ở các tỉnh khác cập vào bán cá, không có vợ con đi theo hỗ trợ. Bà “cai bán hàng” thay mặt chủ tàu đứng ra lựa chọn phân loại 1, 2, 3 rồi định giá bán tương ứng. Bán xong một tàu cá, ông chủ trả thù lao vài trăm nghìn đồng. “Tui nói với mấy mẹ nghe, chọn mua cá loại 3 rồi, mà cứ đổi sang cá loại 1, tiền chênh nhau dữ lắm đó nghe. Mua bán cho ngon lành, không lần sau tui cúp, không bán cho con nào hết” - Giọng một bà “cai bán hàng” nói to trong màn đêm. Nếu như gặp những ngày biển động, cá ít thì sự tranh giành mua bán diễn ra vô cùng quyết liệt.

Mua bán cá tại cảng cá Hòn Rớ, thành phố Nha Trang, tỉnh Khánh Hòa. Ảnh: Hải Luận

Tại mỗi cảng cá sẽ có những chủ doanh nghiệp, vựa cá lớn đứng mua trực tiếp cá từ các tàu đánh cá, hoặc mua lại “vựa nhảy dù” chênh 1.000 - 2.000 đồng/kg. “Vựa nhảy dù” là chủ vựa thu mua ở Cà Ná (Ninh Thuận), Phan Thiết (Bình Thuận) theo đội tàu quen ra Nha Trang thu mua - Ông Nguyễn Ngọc Danh, chủ thu mua có tiếng ở Nha Trang, chia sẻ thông tin:

- Tôi làm thu mua mấy chục năm nay, đã tạo lập các đầu mối thị trường sẵn. Cho dù 200 - 300 tấn cá vào cảng cùng một lúc, tôi vẫn xử lý nhanh để giải phóng cho tàu đi biển tiếp. Ví dụ, loại cá mó đã có khách hàng cá mó; cá mú chở vào thành phố Hồ Chí Minh, Tây Nguyên; số khác bán tại Nha Trang. Cá nhỏ chuyển cho mấy xưởng làm chả cá xuất đi Trung Quốc; cá hàng thấp bán cho công ty chế biến thức ăn cho tôm.

- Làm cách nào để các thuyền trưởng thích và thường xuyên bán hải sản cho anh? - Tôi hỏi.

- Mua hàng phải có tiền liền, rồi cân đúng, tính đủ, là họ thích ngay.

- Có một số chủ tàu cá vẫn phàn nàn vựa thu mua hay thiếu nợ?

- Nhiều lúc phải nợ, cả mấy chục chiếc tàu cùng cập cảng; có chiếc giá trị sản phẩm hơn 1 tỉ đồng, chiếc ít cũng 300 - 400 triệu đồng. Những lúc như thế này phải nợ chủ tàu vài hôm, sau đó công ty trả tiền gối đầu, mình chuyển cho mấy anh liền. Lúc khác, chủ tàu cá thiếu vốn đi biển, chạy đến tôi ứng trước cả trăm triệu đồng.

- Tình trạng “chạy” nợ của nhau có xảy ra ở Nha Trang không?

- Trước đây, tôi bị mấy ông tàu cá mượn tiền không trả xảy ra như cơm bữa. Bây giờ “khôn” rồi, ai thực sự uy tín thì mới cho họ mượn xoay xở lúc khó khăn.

Hải Luận