Công lý muộn mằn

Ca sỹ Victor Jara

Tám cựu sỹ quan quân đội kia bị tuyên phạt 15 năm và 1 ngày tù về tội đã sát hại Victor Jara và Quiroga. Ngoài ra, những người này còn bị tuyên phạt thêm 3 năm tù về tội đã bắt cóc và tra tấn Jara và Quiroga. Một cựu quan chức quân đội thứ 9 bị phạt 6 năm và 61 ngày tù về tội đồng phạm.

Vụ việc xảy ra chỉ 3 ngày sau khi tổng thống Salvador Allende bị quân đội với sự trợ giúp của CIA của Mỹ tiến hành đảo chính hồi tháng 9/1973. Victor Jara bị bắt, bị tra tấn và bị sát hại bằng 44 phát đạn.

Thời chính quyền độc tài quân sự Pinochet còn trị vì Chile, vụ việc này gần như bị quên lãng. Điều kiện thực tế khi ấy ở Chile, ở Mỹ cũng như trên thế giới không thể giúp vụ việc được làm cho sáng tỏ và công lý được thực hiện.

Về sau, nền dân chủ được khôi phục ở Chile và cả khu vực Mỹ Latinh cũng đã có những chuyển biến chính trị sâu sắc. Cuộc tìm kiếm công lý nhờ thế mới có thể được thực sự bắt đầu và có triển vọng thành công.

Gia đình của ca sỹ, vợ và con gái, đã kiên trì cuộc tìm kiếm công lý này. Vụ việc trở nên rất đặc biệt vì không phải là chuyện pháp lý thuần túy của một quốc gia mà còn là chuyện chính trị và liên quan đến nhiều quốc gia. Đất nước Chile phải thay đổi. Châu lục phải thay đổi và mối quan hệ giữa Chile và Mỹ cũng phải thay đổi thì cuộc tìm kiếm công lý mới có thể có được kết quả.

Năm 2016, một tòa án ở Mỹ đã tuyên phạt cựu trung úy quân đội Chile Pedro Pablo Barientos Nunez trong một phiên tòa dân sự về tội đã sát hại Jara. Tòa tuyên phạt người này bồi thường 28 triệu USD cho gia đình Jara.

Chi le đã yêu cầu Mỹ dẫn độ người này về Chile nhưng bị Mỹ bác bỏ vì người này đã được công nhận quốc tịch Mỹ. Phiên tòa này là kết quả nỗ lực của Trung tâm vì Công lý ở Mỹ theo sự ủy thác của gia đình Jara.

Sau 43 năm và sau 45 năm, những kẻ phạm tội mới bị đưa ra xét xử và kết tội thì quả thật đã muộn mằn. Nhưng rõ ràng công lý đến muộn mằn vẫn còn hơn là không đến và vẫn rất cần thiết. Những vụ việc như thế không chỉ đơn thuần là thảm họa và bất công đối với cá nhân hay gia đình mà còn là bi kịch chính trị và lịch sử của đất nước và châu lục.

Nếu muốn kiến tạo tương lai, Chile và cả châu lục không thể không trực diện với quá khứ này và không thể tránh khỏi việc phải xử lý thời kỳ quá khứ lịch sử này. Nếu muốn có nền dân chủ thực sự và nhà nước pháp quyền thực sự thì phải trả lại công lý cho những người đã bị nền chính trị quyền lực tước bỏ đi công lý trong thời kỳ lịch sử ấy.

Chuyện với Jara và Quiroga chỉ là hai trong số vô vàn ở Chile và Chile chỉ là một trong nhiều nước ở châu lục này có những chuyện như vậy. Cho nên việc trả lại công lý cho Jara và Quiroga sẽ thúc đẩy quá trình tìm kiếm công lý để trả lại công lý cho rất nhiều người khác nữa ở Chile và ở các nước khác trên châu lục.

Thảo Nguyên