Con đường xâm nhập các trường đại học Afghanistan của IS

Trong quá trình mở rộng phạm vi hoạt động, tổ chức cực đoan Hồi giáo IS nỗ lực tuyển dụng giảng viên và sinh viên các trường đại học Afghanistan.

Cảnh sát tuần tra trên đường phố sau vụ tấn công tự sát trước Đại học Kabul ngày 21-3-2018. Ảnh: Diplomat

Tháng 9-2018, Ghulam Abas, huấn luyện viên của câu lạc bộ đấu vật Maiwand ở khu phố Dasht-e-Barchi của Kabul, đang huấn luyện các vận động viên thì một kẻ đánh bom tự sát của IS nổ súng vào người bảo vệ.

Khi ông vội vã mở cửa khẩn cấp, quả bom được cài trong câu lạc bộ phát nổ. Abas bị mất cánh tay trái nhưng vẫn sống sót; 20 vận động viên trẻ thiệt mạng và 70 người khác bị thương. Tháng 7-2019, Tổng cục An ninh Quốc gia (NDS), cơ quan tình báo của Afghanistan, bắt giữ 4 nghi phạm với tội danh lên kế hoạch cuộc tấn công vào câu lạc bộ đấu vật.

Các nghi phạm "cao cấp"

Điều đáng ngạc nhiên là các nghi phạm không đến từ các vùng nông thôn Afghanistan mà chúng là giảng viên và sinh viên tại trường đại học lớn nhất nước này: Đại học Kabul.

"Chúng tôi không ngờ các sinh viên của Đại học Kabul lại nhắm mục tiêu vào câu lạc bộ của chúng tôi", ông Abas nói. "Sinh viên của Đại học Kabul là những người sẽ xây dựng một tương lai tươi sáng cho đất nước và điều hành đất nước vào ngày mai", ông nói thêm. Trong bối cảnh chiến tranh tại Afghanistan, nhiều người kỳ vọng vào Đại học Kabul do Mỹ tài trợ có thể đào tạo một thế hệ mới tự do và cởi mở. Nhưng IS ở Afghanistan đã thâm nhập vào Đại học lâu đời nhất đất nước này, tuyển dụng các chiến binh trong số các sinh viên, một vấn đề gióng lên hồi chuông cảnh báo về sự bành trướng của IS trong bối cảnh Mỹ và Taliban đang nỗ lực đàm phán một thỏa thuận hòa bình cho Afghanistan.

Một trong những sinh viên bị bắt khai với NDS rằng, IS đã tuyển mộ nhiều sinh viên Hồi giáo từ Đại học Kabul, gửi họ đến thành trì của chúng ở tỉnh Nangarhar, phía đông đất nước để đào tạo. Sau vụ tấn công câu lạc bộ đấu vật hồi tháng 7, NDS đã bắt giữ Mubasher Muslimyar - một giảng viên luật Hồi giáo tại Đại học Kabul, Tariq và Ahmad Farouq - 2 sinh viên tốt nghiệp Đại học Kabul, và một người thân của Muslimyar. Tariq và Ahmad Farouq cũng là thủ phạm vụ đánh bom một xe buýt chở nhân viên chính phủ và tấn công sân bay quốc tế Hamid Karzai ở thủ đô Kabul của Afghanistan. Trước đó, cơ quan tình báo này đã bắt giữ Zaher Dai và Maroust Rasikh, hai giảng viên luật Hồi giáo tại Đại học Kabul, phụ trách tuyển dụng sinh viên cho IS.

Ahmad Tariq, một trong những sinh viên bị giam giữ, thú nhận với các nhà điều tra của NDS rằng, ban đầu Muslimyar đã cố gắng cải đạo cho sinh viên sang Salafism, một nhánh cơ bản của Hồi giáo Sunni, trước khi khuyến khích họ gia nhập ISKP, nhánh IS tại tỉnh Khorasan.

Vì sao IS quyết xâm nhập các trường đại học Afghanistan?

Khadem Hussain Karimi, tác giả của cuốn sách "IS và Shiites của Afghanistan", cho biết: "Nhiều chỉ huy Taliban đã rời nhóm do bất hòa với lãnh đạo nhóm sau khi Mullah Omar, người thừa kế của nhóm, qua đời năm 2013. Quân đội Pakistan đã đẩy các nhóm cực đoan ra khỏi vùng đất của mình. Chúng cùng nhau thành lập ISKP vào năm 2014". Mỹ và chính phủ Afghanistan không thể loại bỏ các nhánh của ISKP và những kẻ đánh bom tự sát đã thực hiện các cuộc tấn công chết người trên khắp đất nước. ISKP vẫn kiểm soát vùng đông và đông bắc Afghanistan và nhóm đang mở rộng dấu chân của mình. Để mở rộng phạm vi hoạt động, IS đã nhắm mục tiêu vào các trường đại học Afghanistan trên cả nước, bao gồm Đại học Kabul cũng như Đại học Nangarhar ở miền đông Afghanistan. Các tổ chức học thuật khác cũng dễ dàng bị IS nhắm đến.

Ông Ramin Kamangar, một nhà nghiên cứu tại Kabul, cho rằng, trong lịch sử, nhiều nhóm cực đoan có nguồn gốc sâu xa trong xã hội Afghanistan. Chương trình giảng dạy học thuật được thiết kế theo cách mà mọi nhóm có thể thao túng sách giáo khoa, bao gồm sách giáo khoa luật Sharia, đây là những khóa học bắt buộc cho mọi giảng viên trên cả nước. Ông Kamangar đã nghiên cứu về sự cực đoan tôn giáo trong Hệ thống giáo dục đại học Afghanistan với Viện nghiên cứu chiến lược Afghanistan. Nghiên cứu cho thấy, một nửa trong số 373 sinh viên được khảo sát tại 3 trường đại học lớn Afghanistan - Đại học Kabul, Đại học Herat và Đại học Nangarhar - ủng hộ việc Tiểu vương quốc Hồi giáo nắm giữ hệ thống chính trị.

Khoảng 20% sinh viên phản đối chủ nghĩa thế tục hoặc sống bên cạnh các nhóm tôn giáo khác. ¾ sinh viên ủng hộ ý tưởng thịnh vượng Hồi giáo trên toàn cầu. Ông Kamangar cho rằng, hệ thống giáo dục không khuyến khích khả năng tư duy phê phán và đã thất bại trong việc tạo ra những sinh viên có khả năng suy nghĩ và nhận thức môi trường xung quanh một cách độc lập - và do đó, họ dễ bị các nhóm cực đoan, đặc biệt là IS tuyển dụng.

Trong khi các cuộc đàm phán hòa bình giữa Mỹ và Taliban vẫn chưa mang lại kết quả khả quan, IS lợi dụng khoảng thời gian này để tuyển mộ thanh niên Afghanistan, tiến hành một cuộc chiến mới ở nước này và trong khu vực. IS đang đe dọa làm phức tạp thỏa thuận hòa bình. Mục tiêu chiến lược cuối cùng của ISKP là thay thế Taliban và các nhóm nổi dậy khác ở Khorasan, thành lập lãnh địa của riêng mình.

AN BÌNH