Có thể dự phòng và điều trị nghiện ma túy tổng hợp?

Theo báo cáo của Bộ Y tế, trong gần 223.000 người nghiện ma túy có hồ sơ quản lý ở Việt Nam, trong đó số người nghiện ma túy tổng hợp đang gia tăng nhanh.

Theo các chuyên gia y tế, có đến 48-58% người dùng ma túy tổng hợp có triệu chứng trầm cảm, lo âu.

Ở 21 địa phương có khảo sát, tỉ lệ này lên tới trên 46%, đặc biệt một số địa phương như Trà Vinh, Đà Nẵng, Quảng Trị... trên 80% người dùng ma túy là ma túy tổng hợp (ATS).

Tại họp báo, GS.TS. Nicole Lee, Giám đốc Trung tâm điều trị nghiện rượu và ma túy 360Edge của Úc, ở mức độ sử dụng thấp, ATS đem lại cảm giác tự tin, hưng phấn và dồi dào năng lượng. Người dùng sẽ có nhu cầu tình dục cao hơn, do đó, họ dễ có các hành vi tình dục nguy cơ cao.

Ở mức độ sử dụng thường xuyên và liều lượng cao, người sử dụng sẽ gặp phải vấn đề như lo âu, kích động, tim đập nhanh, nghiến răng và một số rối loạn tâm lý khác. Sốc ma túy đá gây ra nhồi máu cơ tim, co giật và đột quỵ.

Ma túy tổng hợp gây nhiễu loạn các chức năng của não bộ, vì thế dẫn đến những tác hại lâu dài đối với sức khỏe tâm trí bao gồm lo âu, trầm cảm, suy giảm trí nhớ và khả năng đưa ra quyết định một cách tỉnh táo. Tình trạng sử dụng ATS kéo dài có thể dẫn tới tăng độ dung nạp và phụ thuộc.

Vể dự phòng và điều trị cho người nghiện ma túy tổng hợp, theo GS.TS. Nicole Lee, dù ATS gây nhiễu loạn các chức năng của não bộ. Tuy nhiên, những vấn đề này mang tính chất tạm thời và các chức năng của não bộ dần có thể phục hồi sau khi ngưng sử dụng ma túy. Đối với những người đã sử dụng trong một khoảng thời gian dài, quá trình hồi phục có thể mất đến 12-18 tháng và thậm chí hơn.

“Chúng ta cần thay đổi quan điểm và phương pháp điều trị và cách cung cấp dịch vụ cho phù hợp để có thể ứng phó với những tác dụng khác nhau của ATS. Với mỗi USD đầu tư vào điều trị, cộng đồng có thể tiết kiệm được 7 USD cho các chi phí khác mà đáng ra phải dùng để khắc phục hậu quả do việc sử dụng ATS gây ra”, TS. Nicole Lee chia sẻ.

Cũng theo TS, Nicole Lee, kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới cho thấy chưa có một giải pháp can thiệp nào thật sự hữu hiệu với người lạm dụng ATS mà cần một giải pháp tổng thể bao gồm các can thiệp về tâm lý xã hội cũng như các liệu pháp điều trị giúp giảm các tác động không mong muốn với cả người sử dụng ATS cũng như với cộng đồng.

Điều trị cho người sử dụng ATS phức tạp hơn so với điều trị cho người sử dụng heroin do thời gian cắt cơn phục hồi dài hơn.

Tại Úc, người sử dụng sẽ thực hiện cắt cơn trong 10-14 ngày dưới sự hỗ trợ của nhân viên y tế, sau đó sau đó hàng loạt các can thiệp về tâm lý và xã hội được cung cấp cho bệnh nhân bao gồm tư vấn cá nhân, trị liệu theo nhóm và hỗ trợ về nhà ở cũng như đào tạo nghề.

Còn theo bác sỹ Huỳnh Thanh Hiển, Trưởng khoa T3 Bệnh viện Tâm thần TPHCM, người sử dụng ATS phần lớn sẽ sử dụng giảm dần sau một thời gian, có nhiều người ngừng sử dụng.

Nhóm người sử dụng nhưng chưa lệ thuộc sẽ chưa có các rối loạn tâm thần, tuy nhiên, cần thiết phải có những biện pháp can thiệp sớm để họ không chuyển sang giai đoạn sử dụng thường xuyên và lệ thuộc. Điều này giúp giảm tác hại của việc sử dụng, phòng tránh trường hợp sử dụng quá liều, ngáo đá và sốc thuốc.

Tuy nhiên, theo bác sỹ Hiển, hiện nay do kỳ thì xã hội và quan điểm tiêu cực về người sử dụng ma túy tổng hợp nên phải mất trung bình từ 5-6 năm, thậm chí lâu hơn, khi tình trạng đã trở nên nghiêm trọng thì họ mới tìm đến hỗ trợ và điều trị.

Trước vấn nạn ma túy tổng hợp hoành hành, tháng 3/2019, Bộ Y tế đã xây dựng phác đồ điều trị cho người nghiện/lệ thuộc ma túy tổng hợp, phác đồ do nhiều chuyên gia về sức khỏe tâm thần, ma túy, phòng chống HIV... xây dựng.

Với phác đồ này, các bác sĩ sẽ can thiệp tâm lý và hành vi, tư vấn, tăng cường động lực để hỗ trợ người lệ thuộc ma túy tổng hợp cai nghiện. Khác với ma túy truyền thống có thuốc cắt cơn và hỗ trợ cai nghiện, người nghiện ma túy tổng hợp chủ yếu được điều trị bằng liệu pháp tâm lý, trong đó thầy thuốc, người thân và gia đình người lệ thuộc ma túy có vai trò hỗ trợ rất quan trọng.

Theo các chuyên gia y tế, có đến 48-58% người dùng ma túy tổng hợp có triệu chứng trầm cảm, lo âu, một tỷ lệ khá lớn có các dấu hiệu như sợ không gian rộng, loạn thần (có hoang tưởng bị truy hại, ảo thính). Khi dùng ma túy tổng hợp chung với ma túy truyền thống, tỉ lệ người dùng có ý tưởng tự sát lên tới 2-11%.

D.Ngân