Cổ phần hóa Agrimeco: Chuyện lạ về nhà đầu tư chiến lược

Tiền thân là Tổng công ty Cơ điện Nông nghiệp và thủy lợi, trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, năm 2013, Agrimeco tiến hành cổ phần hóa và chuyển sang hoạt động theo mô hình công ty cổ phần với vốn điều lệ 215 tỷ đồng.

Theo phương án cổ phần hóa đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, 54,36% vốn điều lệ của Agrimeco đã được bán cho nhà đầu tư chiến lược, gồm Công ty Quản lý quỹ VietinBank - VietinBank Capital (7.525.000 cổ phần) sở hữu 35% vốn và Công ty TNHH Kỹ thuật thương mại Balkan (4.161.900 cổ phần) sở hữu 19,36% vốn. Nhà đầu tư chiến lược không được chuyển nhượng cổ phần trong 5 năm.

Tuy nhiên, điều lệ Agrimeco lại quy định, cổ đông chiến lược được phép bán cổ phần khi Đại hội đồng cổ đông thông qua. Vậy nên, chỉ hơn 1 năm sau khi mua cổ phần, Công ty Balkan đã làm thủ tục để chuyển nhượng toàn bộ cổ phần cho Hiroshima Toyota Trading.

Theo ông Lê Văn An, Chủ tịch HĐQT Agrimeco, lý do Công ty Balkan xin chuyển nhượng cổ phần trước thời hạn là do khó khăn về tài chính.

Cổ đông chiến lược khác là VietinBank Capital cũng xin chuyển nhượng cổ phần trước thời hạn vào năm 2016. Một điều khá bất ngờ khi Báo Đầu tư Chứng khoán tìm hiểu vấn đề này là trong 35% cổ phần mà nhà đầu tư chiến lược VietinBank Capital sở hữu, có 25% cổ phần được mua từ tiền ủy thác của Công đoàn VietinBank và 10% vốn còn lại là phần Công đoàn Agrimeco ủy thác cho VietinBank Capital quản lý.

“Của Cesar phải trả lại cho Cesar”, vào đúng thời điểm hết hạn phong tỏa, vào tháng 4/2018, VietinBank Capital đã trả lại tài sản ủy thác cho Công đoàn Agrimeco, cụ thể là 10% vốn của Agrimeco. Ngày 23/4/2018, Công đoàn Agrimeco đã báo cáo với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước về ngày trở thành cổ đông lớn với 10,77% cổ phần.

Như vậy, thực chất VietinBank Capital không phải là chủ sở hữu đích thực mua và sở hữu 35% cổ phần Agrimeco như phương án cổ phần hóa đã được Thủ tướng phê duyệt. Câu chuyện này đặt ra một vấn đề đáng phải suy nghĩ. Mục tiêu của việc bán cổ phần cho đối tác chiến lược tại các doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa là nhằm để các doanh nghiệp được hỗ trợ về tài chính, về năng lực quản trị và kỹ thuật, trình độ công nghệ… từ đó giúp doanh nghiệp có những thay đổi, cải tiến mạnh mẽ sau cổ phần hóa.

Trong câu chuyện của Agrimeco, các cổ đông chiến lược đã không hỗ trợ được Tổng công ty như mục tiêu và kỳ vọng đã đặt ra. Cổ đông chiến lược của Agrimeco lại chính là Công đoàn của Agrimeco và Công đoàn VietinBank. Hai tổ chức này có đáp ứng được các điều kiện về nhà đầu tư chiến lược của Agrimeco như đã đặt ra trong quá trình cổ phần hóa Tổng công ty?

“Câu chuyện tại Agrimeco có thể không phải là cá biệt”, một cán bộ ngành quỹ đã chia sẻ. Theo vị này, nếu tra soát báo cáo công ty quản lý quỹ báo cáo hàng tháng về tài sản nhận ủy thác quản lý, có thể thấy một bức tranh toàn cảnh hơn.

Vấn đề đặt ra là, có hay không chuyện các lãnh đạo doanh nghiệp đã lợi dụng các lỗ hổng về pháp luật để lách luật, đầu tư vào chính các doanh nghiệp cổ phần hóa qua con đường trá hình “cổ đông chiến lược”? Bên cạnh dó, cũng cần làm rõ hoặc truy xuất dòng tiền được sử dụng để mua cổ phần theo con đường “cổ đông chiến lược” này.

Khi các “cổ đông chiến lược” không thực sự đáp ứng đủ các tiêu chí là cổ đông chiến lược, doanh nghiệp cổ phần hóa sẽ đi về đâu?

Thủy Nguyễn - Tô Ngọc