Có phải tiếng Latinh đã chết?
Tiếng Latinh từng được sử dụng trên khắp Đế chế La Mã. Nhưng ngày nay không có quốc gia nào chính thức nói thứ tiếng này. Vậy, tiếng Latinh đã thực sự biến mất khi Đế chế La Mã không còn tồn tại?
Bức tượng hoàng đế La Mã Augustus được dựng ở Đức. Giờ nếu ông sống lại thì không thể hiểu con cháu mình nói gì.
La Mã từng là một trong những đế chế lớn nhất trên thế giới , nhưng dần dần sự lung lay của đế chế này đối với các thuộc địa của nó bị thu hẹp dần cho đến khi nó hoàn toàn mất quyền kiểm soát. Mặc dù vậy, tiếng Latinh vẫn tiếp tục là ngôn ngữ phổ biến trên khắp châu Âu hàng trăm năm sau đó.
Câu trả lời cho câu hỏi khi nào tiếng Latinh, ngôn ngữ của La Mã cổ đại, chết là một câu hỏi khá phức tạp. Không có niên đại nào trong lịch sử đánh dấu sự kết thúc của tiếng Latinh là một ngôn ngữ nói và một số người cho rằng đó là bởi vì nó chưa bao giờ thực sự chết.
Vatican vẫn có thể tổ chức một số buổi thánh lễ bằng tiếng Latinh, nhưng hầu như không có ai ở Ý sử dụng tiếng Latinh hàng ngày. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với cái chết của tiếng Latinh, Tim Pulju, một giảng viên cao cấp về ngôn ngữ học và kinh điển tại Đại học Dartmouth ở New Hampshire, cho biết.
Pulju cho rằng: “Tiếng Latinh không thực sự không được nói nữa. Nó tiếp tục được mọi người ở Ý, Gaul, Tây Ban Nha và những nơi khác nói như tiếng mẹ đẻ, nhưng giống như tất cả các sinh ngữ, nó đã thay đổi theo thời gian."
Điều quan trọng là, những thay đổi đối với tiếng Latinh là đặc biệt ở nhiều khu vực khác nhau của Đế chế La Mã cũ, và theo thời gian, những khác biệt này ngày càng tăng để tạo ra những ngôn ngữ hoàn toàn mới nhưng có liên quan chặt chẽ với nhau.
Pulju cho rằng: “Chúng dần dần tích lũy qua nhiều thế kỷ, để rồi cuối cùng tiếng Latinh phát triển thành nhiều ngôn ngữ khác nhau, và rất khác với tiếng Latinh cổ điển. Những ngôn ngữ mới đó hiện nay chúng tôi gọi là tiếng Romance, bao gồm tiếng Pháp , tiếng Ý , tiếng Bồ Đào Nha, tiếng Romania và tiếng Tây Ban Nha.”
Sự phát triển ngôn ngữ như vậy xảy ra với mọi ngôn ngữ, chẳng hạn như tiếng Anh. Pulju nói: “Tiếng Anh đã được nói ở Anh trong hơn một thiên niên kỷ, nhưng nó đã thay đổi theo thời gian. Rõ ràng, nếu bạn so sánh tiếng Anh ngày nay với tiếng Anh thời Elizabeth, như đã thấy ở trong tác phẩm của đại văn hào Shakespeare. Tiếng Anh thời Elizabeth, từ khoảng bốn thế kỷ trước, hầu như vẫn có thể hiểu được đối với chúng ta, nhưng tiếng Anh của Chaucer, có từ thế kỷ 14, thì ít người hiểu hơn nhiều. Và tiếng Anh của 'Beowulf', từ khoảng năm 1000, rất khác với tiếng Anh hiện đại , không thể hiểu được đối với chúng ta ngày nay. Mặc dù vậy, không ai có thể nói tiếng Anh là một ngôn ngữ chết, nó chỉ đơn giản là thay đổi dần dần trong một thời gian dài.”
Sự khác biệt duy nhất giữa tiếng Anh và tiếng Latinh là tiếng Anh cổ đã phát triển thành tiếng Anh hiện đại và tiếng Anh hiện đại, trong khi tiếng Latinh cổ điển đa dạng hóa và tạo ra một số ngôn ngữ khác nhau. Đó là lý do tại sao mọi người có xu hướng nghĩ (có thể sai lầm), tiếng Latinh là một ngôn ngữ đã tuyệt chủng.
Tuy nhiên, ngôn ngữ có thể tuyệt chủng; đôi khi những người bản ngữ của ngôn ngữ đó đều đã chết, hoặc theo thời gian ngôn ngữ đầu tiên của họ chuyển đổi cho đến khi cuối cùng không còn người nói thông thạo ngôn ngữ đó nữa.
Pulju cho rằng, ngôn ngữ chết cũng đang xảy ra với các ngôn ngữ bản địa ở nhiều nơi trên thế giới ngày nay. Các nước Trung Đông là một điểm nóng của các ngôn ngữ chết , mà có thể xảy ra khi có sự kỳ thị xã hội gắn liền với nói một ngôn ngữ không chính thống, ngôn ngữ không được giảng dạy trong các trường học và các biện pháp tàn bạo hơn đang được thực hiện, chẳng hạn như thanh lọc sắc tộc và bạo lực gây ra chống lại thiểu số.
UNESCO ước tính rằng, ít nhất một nửa trong số 7.000 ngôn ngữ được sử dụng trên thế giới ngày nay sẽ bị tuyệt chủng trước cuối thế kỷ này.
Vậy, tiếng Latinh chết khi nào? Nó thực sự không chết, chỉ đơn giản là nó đã phát triển.
