Chuyện về nữ biệt động chuyên 'ghi chép' lịch sử Đà Nẵng bằng ảnh

Chân dung bà Phụng Ký (Ảnh: NVCC)

Người nữ cán bộ cách mạng kiên cường

Ở Đà Nẵng này, nhiều người biết đến bà Phụng Ký - chủ hiệu ảnh "Phụng Ký" trên đường Hùng Vương nổi tiếng từ những năm 1950. Bà còn là một trong những người thuộc thế hệ đầu tiên ở Đà Nẵng tham gia hoạt động cách mạng.

Trong căn nhà 2 tầng bây giờ, mà trước đây là ngôi nhà cấp 4 nhỏ tại số 79 Hùng Vương (TP Đà Nẵng), người con trai thứ 5 của bà Phụng Ký, người nữ giao liên Đà Thành, người chụp ảnh Đà Nẵng xưa lật giở từng hình ảnh, từng trang viết của bà Phụng Ký để cho chúng tôi xem. Ông Hà Quốc Tấn (sinh năm 1951, con trai bà Phụng Ký) rưng rưng nhớ lại thân mẫu của mình cùng những kỷ niệm đau thương và hào hùng của gia đình hòa chung trong những thời khắc quan trọng của vận mệnh cách mạng tại Đà Nẵng cũng như cả nước.

Những tấm ảnh đắt giá về Đà Nẵng được bà Phụng Ký chụp và lưu giữ lại

Sinh ngày 1/5/1915, bà Phụng Ký tên thật là Nguyễn Thị Phụng - chủ hiệu ảnh Phụng Ký nổi tiếng giác ngộ cách mạng từ rất sớm. Ngay từ khi 14 tuổi, biết cầm máy để chụp ảnh cũng là thời gian bà tham gia cách mạng và hoạt động khắp các vùng Quảng Đà – Quảng Tín thời bấy giờ.

Chồng bà, ông Hà Quốc Thể (1914 – 1969) cũng là một nhà yêu nước, một chiến sỹ cách mạng kiên trung. Năm 1948, bà vinh dự trở thành thành viên của Đoàn đại biểu tỉnh dự Đại hội Thống nhất phụ nữ Liên khu Năm ở Bồng Sơn (Bình Định). Từ Đại hội về bắt tay củng cố các tổ chức và đề ra nhiều chương trình hoạt động cho các cấp hội phụ nữ. Rồi bà trở thành đảng viên Đảng Cộng sản. Với bà, đó là mùa xuân của cả cuộc đời.

Vào năm 1953, bà ở Đà Nẵng trong thế hợp pháp, tham gia tổ chức hiệu ảnh mang tên Phụng Ký và hai vợ chồng ăn nên làm ra. Tiền lời có được sau khi trích một phần để trả nợ, sinh sống, vợ chồng bà đóng góp quỹ nuôi quân. Mặt khác, theo chỉ đạo của cách mạng, bà lại tổ chức làm giấy tờ giả để cán bộ ta hoạt động dễ dàng trong lòng địch.

Chân dung bà Phụng Ký

Bà từng bị địch bắt 5 lần, dùng mọi cách tra khảo để nhằm lấy được tin tức nhưng bà vẫn không khai nửa lời làm ảnh hưởng tới hoạt động cách mạng. Sự kiên trung bất khuất của người phụ nữ ấy khiến kẻ địch cũng phải khiếp sợ, và đồng chí đồng đội thêm vững tin vào người nữ biệt động Đà Thành này.

Năm 1979, bà về hưu với tất cả những thanh thản sau hơn 33 năm làm tròn nghĩa vụ của một công dân yêu nước. Đặc biệt để được xem lại những bức ảnh quý giá của bà chụp trong các thời khắc lịch sử quan trọng trong những ngày giải phóng Đà Nẵng và các tỉnh thành miền Trung. Những tấm ảnh đã trở nên vô giá đối với bà và gia đình, đặc biệt là đối với thời khắc lịch sử của tháng 3/1975.

Người níu giữ hình ảnh của Đà Nẵng xưa

Với hơn 80 năm cầm máy ảnh, bà Nguyễn Thị Phụng là nữ nghệ sĩ nhiếp ảnh đầu tiên của vùng đất Quảng Nam - Đà Nẵng và là nữ nghệ sĩ chép lịch sử Đà Nẵng bằng hình ảnh. Với bà Phụng Ký, ngoài việc tham gia hết mình cho sự nghiệp cách mạng, cho gia đình thì nghề ảnh là niềm đam mê duy nhất trong cuộc đời bà. Với thâm niên chừng ấy năm chép lại lịch sử bằng ống kính, để lại hàng nghìn bức ảnh tư liệu quý giá, ghi lại những thời khắc lịch sử mà bà đã tham gia mà bất cứ một ai trong nghiệp cầm máy, làm báo và tư liệu cũng phải mơ ước.

Những tấm ảnh đắt giá về Đà Nẵng được bà Phụng Ký chụp và lưu giữ lại

Là nữ nhiếp ảnh gia đầu tiên ở Đà Nẵng, bà Phụng Ký lưu giữ những thời khắc lịch sử đáng quý của Đà Nẵng trong suốt nhiều thập niên qua. Trong đó, ngoài những bức ảnh giá trị về Đà Nẵng từ những thập niên đầu của thế kỷ XX, bà còn sở hữu những bộ ảnh về sự kiện lịch sử ngày giải phóng TP Đà Nẵng 29/3/1975.

Ông Hà Quốc Tấn, con trai bà Phụng Ký kể lại, vào trưa ngày 29/3/1975, khi xe tăng quân Giải phóng tiến vào trung tâm thành phố Đà Nẵng, bà liền lao Phụng Ký về nhà, bảo con gái lấy máy ảnh cùng đứng trên ban công hiệu ảnh của mình, ghi lại những hình ảnh tuyệt vời của những đoàn quân ùn ùn tiến vào và những giây phút hào hùng Đà Nẵng được hoàn toàn giải phóng.

Con trai bà Phụng Ký trò chuyện về thân mẫu của mình với PV

Người con trai thứ 5 của bà Phụng Ký đưa cho chúng tôi xem những kỷ vật của bà. Xem lại các tập ảnh tư liệu gốc mà bà còn lưu giữ, trong đó có nhiều bức ảnh quý giá về thời điểm bộ đội tiến vào giải phóng thành phố ngày 29/3/1975, những bức ảnh chụp các chiến sỹ cách mạng, những bức ảnh về Đà Nẵng ngày chiến tranh, và cả những bức ảnh về gia đình.

Tất cả được bà tập hợp lại trong những cuốn sổ, mà bà cẩn thận ghi lại từng chi tiết một cách khoa học và đầy tâm huyết.

Những bức ảnh lịch sử về Đà Nẵng được bà Phụng Ký xếp đặt cẩn thận trong những cuốn sổ, và ghi chú chi tiết, cụ thể

Trong trí nhớ của mọi người, vẫn nhớ những câu bà Phụng Ký thường nói: “Con đường cách mạng mà tôi đã chọn, một đời tôi luôn đi theo và quyết tâm đi tới đích”. Bà có một gia đình có 16 người con, dâu, rể, gần 40 cháu chắt nội ngoại luôn sum vầy bên cạnh và một lòng sống theo những chỉ dạy của bà.

Cuộc đời người phụ nữ cầm máy lâu nhất ở vùng đất Quảng Nam - Đà Nẵng này đã gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử quan trọng trong sự nghiệp Cách mạng Giải phóng dân tộc tại địa phương. Bà đã được Nhà nước tặng Huân chương Độc lập hạng Ba; Huân chương Kháng chiến hạng Nhất, Nhì; Huân chương Quyết thắng hạng Nhất; Kỷ niệm chương Chiến sĩ cách mạng bị địch bắt tù đày... Bà được mệnh danh là người chép sử Đà Nẵng qua ống kính với hàng trăm bức ảnh tư liệu về các thời khắc lịch sử quan trọng của Đà Nẵng.

Bà Phụng Ký đã được Nhà nước trao tặng rất nhiều Huân Huy Chương vì sự nghiệp cách mạng

Bà qua đời ngày 20/5 Kỷ Sửu - 2009 tại thành phố Đà Nẵng hưởng thọ 94 tuổi sau quãng thời gian dài hoạt động cách mạng và chụp ảnh. Hiệu ảnh Phụng Ký mang tên bà, được thành lập từ năm 1940 đến nay vẫn được con cháu bà nối nghiệp ở địa điểm xưa tại số nhà 79 Hùng Vương, Đà Nẵng.

Minh Ngọc - Trương Sơn