Chuyện phía sau cái chết của 4 lính mũ nồi xanh

Đoạn phim quay bằng camera gắn trên mũ trung sĩ Jeremiah Johnson mà nhóm khủng bố ISGS thu được rồi sau đó phát trên mạng Internet cho thấy trung sĩ Dustin Wright cùng trung sĩ Jeremiah Johnson và trung sĩ Bryan Black chạy dọc theo thân chiếc xe chở thiết bị định vị điện thoại vệ tinh.

Tiếp theo, Jeremiah Johnson ném về phía cuối xe một quả lựu đạn khói màu đỏ, dấu hiệu cho máy bay biết đó là mục tiêu cần phải đánh bom để các thiết bị tối tân trên xe không lọt vào tay bọn ISGS…

Sự hỗ trợ muộn màng

Ngay khi quả lựu đạn khói được trung sĩ Jeremiah Johnson ném ra thì trung sĩ Bryan Black trúng đạn. Thấy Black gục xuống, trung sĩ Wright chạy đến với ý định hỗ trợ nhưng khi nhìn dòng máu tuôn ra từ những lỗ đạn trên ngực Black, Wright biết là không thể làm gì cho đồng đội mình được nữa.

Một lính Mũ Nồi Xanh kéo xác trung sĩ Jeremiah Johnson vào vị trí phòng thủ. Ảnh ghi lại từ camera trên mũ lính Mũ Nồi Xanh.

Hình ảnh từ camera gắn trên mũ một lính Mũ Nồi Xanh cho thấy Dustin Wright và trung sĩ Jeremiah Johnson chạy bán sống bán chết giữa tiếng nổ dồn dập của những khẩu trung liên RPD và tiểu liên AK. Cả hai hầu như không bắn trả lại được phát nào.

Chạy gần đến chiếc Land Cruiser, Jeremiah Johnson ngã xuống vì trúng đạn. Vài giây sau đó, hình ảnh từ camera cho thấy Jeremiah Johnson cố gượng đứng lên nhưng mới chỉ chống tay ngồi dậy, một loạt đạn khác đã giết chết anh ta. Một lính Mũ Nồi Xanh cố kéo xác Jeremiah Johnson về vị trí phòng thủ. Trung sĩ Dustin Wright cũng bị giết vài phút sau đó.

Về phía trung sĩ La David Johnson, khi đám bụi do đàn bò tạo ra đã tan hẳn, mới hay vị trí nơi anh ta cùng 2 người lính Niger nằm rất trống trải nên cả 3 trở thành mục tiêu cho hơn chục khẩu AK và trung liên RPD.

Lúc này, một máy bay không người lái của Mỹ khi bay ngang vùng Tongo Tongo đã thu được một đoạn video về cuộc đấu súng, truyền đi từ camera trên mũ của một lính Mũ Nồi Xanh. Lập tức, phi công điều khiển máy bay không người lái ở căn cứ Niamey thông báo cho quân đội Pháp - là lực lượng hoạt động chống khủng bố thường trực ở Niger - yêu cầu Không quân Pháp hỗ trợ vì theo nguyên tắc đã thỏa thuận giữa Chính phủ Mỹ và Chính phủ Niger, Mỹ không can thiệp quân sự vào quốc gia này.

Nhưng phải mất hơn nửa tiếng, 2 máy bay phản lực cường kích Mirage của Pháp mới đến được mục tiêu. Dẫu vậy, những quả bom từ 2 chiếc Mirage ném xuống đã đẩy lùi cuộc tấn công của nhóm khủng bố ISGS mặc dù phi công rất khó khăn để xác định vị trí nào là của nhóm ISGS, vị trí nào là của lính Mũ Nồi Xanh và lính Niger vì cả hai bên gần như đan xen vào nhau.

Ibrahim Doundou Chefou, kẻ chỉ huy cuộc phục kích ngày 4-10-2017.

Và phải mất thêm 2 tiếng nữa, 2 máy bay trực thăng Super Puma của Pháp xuất phát từ Mali mới hạ cánh để chuyển thi thể của những người chết và những người bị thương về Niamey.

Phía Mũ Nồi Xanh, 4 lính Mỹ chết gồm các trung sĩ Bryan Black, 35 tuổi, Jeremiah Johnson, 39 tuổi, La David Johnson, 25 tuổi và Dustin Wright, 29 tuổi. 2 người khác bị thương nhưng xác của trung sĩ La David Johnson thì không tìm thấy. Lính Niger 5 chết, 8 bị thương còn nhóm khủng bố ISGS, 21 tay súng bị tiêu diệt.

Ngày 6-10, một nhóm trẻ em Niger đi chăn bò đã bắt gặp một xác chết đầu nát bét, có lẽ bị đánh bằng vật cứng, thân thể có nhiều vết đạn và vết đâm, hai tay bị trói quặt ra sau, nằm cách địa điểm xảy ra cuộc phục kích 1,6km. Khi lính Niger đến, họ biết là người Mỹ qua bộ quân phục. Lính Mũ Nồi Xanh xác định đó là trung sĩ La David Johnson. Lúc rút lui, những tay súng ISGS đã mang theo xác Johnson và đúng như lời của kẻ cầm đầu Doundou Chefou: "Cho chúng nó chết thêm lần nữa".

Những hệ lụy

Vài giờ sau cuộc phục kích, Chánh văn phòng Nhà Trắng John Kelly điện thoại thông báo cho Tổng thống Donald Trump - lúc ấy đang ở trên chiếc máy bay Không lực 1, và đang trên đường trở về Washington sau khi đến thăm những nạn nhân trong vụ xả súng giết người hàng loạt, xảy ra ở thành phố Las Vegas, bang Nevada. Tuy nhiên, suốt 12 ngày sau đó, ông Trump không hề đưa ra một tuyên bố nào mặc dù vụ phục kích Tongo Tongo là biến cố lớn nhất liên quan đến lính Mỹ ở nước ngoài kể từ khi ông nhậm chức tổng thống ngày 20-1-2017.

Sự thờ ơ của Tổng thống Trump đã làm dấy lên làn sóng chỉ trích từ các chính trị gia và giới truyền thông Mỹ, nhất là sau đó họ biết rằng ngày 7-10, lúc thi thể của trung sĩ La David Johnson đưa về căn cứ không quân Dover thì ông Trump đang đánh golf!

Khi một phóng viên nêu câu hỏi, ông Trump trả lời rằng những người tiền nhiệm của ông như Tổng thống Barack Obama và các cựu tổng thống Mỹ khác, chẳng ai gọi điện chia buồn với người thân của lính Mỹ chết!

Câu trả lời của ông Trump lập tức bị dư luận đánh giá là vô cảm. Có lẽ vì vậy nên ngày 16-10-2017, ông Trump điện thoại cho bà Myeshia Johnson, vợ góa của trung sĩ La David Johnson. Tuy nhiên cuộc điện thoại lập tức biến thành thảm kịch khi ông Trump không nhớ nổi tên người đã chết.

Góa phụ Myeshia Johnson bên quan tài của chồng.

Bà Myeshia Johnson kể: "Lời chia buồn của ông Trump đã khiến tôi bật khóc. Ông Trump gọi chồng tôi là "anh chàng của bạn" vì ông ấy không nhớ tên chồng tôi. Hơn nữa, ông ấy còn nói rằng chồng tôi đã biết những gì (sẽ xảy ra) khi chồng tôi đăng ký vào lực lượng Mũ Nồi Xanh…". Nội dung cuộc điện thoại được bà Frederica Wilson - dân biểu Hạ viện Mỹ, thuộc đảng Dân chủ - người có mặt bên cạnh góa phụ Myeshia Johnson lúc ông Trump gọi đến - thông tin cho báo chí.

Ngày 18-10, thư ký báo chí Nhà Trắng là Sarah Huckabee Sanders tuyên bố rằng bà Wilson đã cố tình nói dối về cuộc điện thoại giữa Tổng thống Trump và góa phụ Myeshia Johnson. Đến ngày 23-10, ông Trump viết trên trang mạng Twitter: "Tôi đã có một cuộc nói chuyện rất lễ phép với góa phụ của La David Johnson, và nói tên của ông ấy ngay từ đầu, không chút do dự". Bên cạnh đó, ông Trump còn cáo buộc bà Wilson "sáng tác" ra những tình tiết không có thật.

Nhưng cũng trong ngày 18-10, bà Cowanda Jones-Johnson, mẹ của trung sĩ La David Johnson, người đã có mặt khi Tổng thống Trump gọi điện, cho biết: "Vâng, bà Wiilson nói đúng. Lúc ấy tôi đang ở trong xe và tôi nghe rõ toàn bộ cuộc nói chuyện của ông Trump với con dâu tôi. Chưa hết, góa phụ Myeshia Johnson còn cho biết lúc thi thể La David Johnson đưa về Mỹ, quân đội Mỹ không cho phép bà nhìn mặt chồng lần cuối. Bà nói: "Tôi không hề nhìn thấy - dù chỉ là 1 ngón tay của chồng tôi. Tôi không biết có cái gì bên trong quan tài…". Bên cạnh đó, mẹ của trung sĩ La David Johnson cáo buộc Bộ Quốc phòng Mỹ đã nói dối gia đình bà về việc con trai bà bị giết như thế nào. Em gái của La David Johnson là Richshama nói: "Chúng tôi sẽ tìm ra sự thật qua các phương tiện truyền thông".

Thế nhưng, ngược lại với những gì góa phụ Myeshia Johnson và bà dân biểu Wilson đã tường thuật về cuộc điện thoại của Tổng thống Trump, ông Arnold Wright, cha của trung sĩ Staffin Dustin Wright nói: "Tổng thống Trump rất tôn trọng tôi khi ông điện thoại chia buồn. Ông ấy nói với tôi về sự mất mát của con trai tôi, về cách con trai tôi phục vụ với danh dự và nhân phẩm. Ông ấy chỉ muốn gọi để cảm ơn tôi".

Tiếp theo, ngày 25-10, Michelle Black, vợ góa của trung sĩ Bryan Black cũng cho biết bà rất xúc động khi Tổng thống Trump gọi cho bà và các con: "Ông ấy rất chân tình. Tôi đánh giá cao cuộc gọi vì trong tình huống ấy, phải rất dũng cảm thì mới có thể nói lời chia buồn được".

Bên cạnh những điều tiếng về chuyện chia buồn của Tổng thống Trump, vụ phục kích Tomgo Tongo còn gây thêm nhiều hệ hụy. Giữa tháng 10-2017, Thượng nghị sĩ John McCain tuyên bố chính quyền ông Trump phải công bố các chi tiết của cuộc phục kích, và Ủy ban Quân sự Thượng viện do ông là chủ tịch: "Muốn nhận được thông tin xứng đáng và cần thiết trước khi quyết định có nên mở một cuộc điều tra chính thức hay không". Tiếp theo, ngày 19-10, ông McCain cho biết một trát đòi hầu tòa với những người liên quan đến vụ phục kích có thể được yêu cầu để xác định những gì đã xảy ra ở Niger. Cùng ngày, Thượng nghị sĩ Lindsey Graham nói rằng các quy tắc cam kết của người Mỹ ở Niger sẽ thay đổi, đồng thời ông cảnh báo Chính phủ Mỹ nên dự đoán các hoạt động quân sự ở châu Phi khi mà cuộc chiến chống khủng bố tiếp tục xuất hiện thêm nhiều nhân tố mới.

Ngày 26-10, tại một cuộc họp báo, Thượng nghị sĩ Ted Cruz nói: "Theo đánh giá ban đầu, đã không có những bước quan trọng được thực hiện nhằm ngăn chặn vụ phục kích".

Thượng nghị sĩ Mỹ Tim Kaine, thành viên của Ủy ban Quân sự Thượng viện cho biết đây là một thảm kịch gây rắc rối sâu sắc: "Quân đội của chúng ta ở Niger là để đào tạo cho quân đội Nigeria. Công việc của họ được mô tả là phù hợp với mục đích đó nhưng thật sự thì họ phải làm nhiệm vụ chiến đấu". Hàm ý của ông Tim Kaine cho thấy việc thu thập thông tin tình báo về Abu Walid al-Sahrawi và Doundou Chefou - dẫn đến cuộc phục kích ngày 4-10 - không phải là trách nhiệm của lính Mũ Nồi Xanh.

Cuối cùng, ngày 1-11, Thủ tướng Niger là ông Brigi Rafini tuyên bố Niger chính thức cho phép các cuộc không kích của Mỹ nhằm vào nhóm khủng bố trên lãnh thổ Niger. Đến 30-11, chính phủ Niger đồng ý cho Mỹ trang bị vũ khí trên các máy bay không người lái đồng thời cho biết trưởng làng Tongo Tongo là Mounkaila Alassane đã bị bắt.

Về phía ISGS, mãi đến 12-1-2018, sau một thời gian dài im lặng, Adnan Abu Walid al-Sahrawi, kẻ cầm đầu ISGS mới chính thức lên tiếng: "Chúng tôi chịu trách nhiệm về cuộc tấn công lính Mỹ vào tháng 10-2017 tại vùng Tongo Tongo của Niger".

Ngày 10-5-2018, trả lời báo chí về vụ phục kích Tongo Tongo, tướng Thomas Waldhauser, người đứng đầu Bộ Tư lệnh châu Phi của Mỹ (AFRICOM), cho biết đã hoàn tất một bản tóm tắt điều tra dài 8 trang, và một bản báo cáo đầy đủ hơn cũng đang được thực hiện.

Ông nói: "Tôi có tất cả các sự kiện liên quan đến vụ phục kích ngày 4-10. Trách nhiệm thuộc về tôi…" nhưng theo ông Arnold Wright, cha của cố trung sĩ Dustin Wright, bên cạnh những lời tán dương Tổng thống Trump vì đã gọi điện chia buồn, ông Wright nói: "Chắc rồi họ sẽ lại đổ lỗi cho cấp dưới…".

Vũ Cao (theo USA Today)