Chuyên gia lo ngại chi thường xuyên đang quá lớn

Ông Doanh cho rằng, nguồn thu hiện đang dựa quá nhiều vào đầu tư nước ngoài, khoảng 72%, trong khi giá trị gia tăng thu về lại rất hạn chế.

Đây là ý kiến được đưa ra tại một tọa đàm liên quan đến dự thảo Dự toán ngân sách nhà nước năm 2019 vừa được tổ chức.

Theo đó, PGS.TS Vũ Sỹ Cường, chuyên gia Kinh tế tài chính và chính sách công đánh giá cao tính thận trọng của dự thảo này.

Ông Cường cho rằng, một trong những ưu điểm của Báo cáo năm nay là đề cập tương đối chi tiết về nguồn thu để các chuyên gia, tổ chức, cá nhân có thể nắm bắt và thảo luận. Tuy nhiên, vị chuyên gia này góp ý dự thảo về chi đầu tư cần đưa chi tiết theo từng lĩnh vực giống như chi thường xuyên.

Trong khi đó, chuyên gia kinh tế Lê Đăng Doanh cho rằng, dự thảo Báo cáo công khai Dự toán ngân sách nhà nước năm 2019 của Bộ Tài chính cho thấy sự tiến bộ về công bố chi tiêu ngân sách, nhưng cần có bước tiến xa hơn nữa trong việc công khai ngân sách nhà nước để có thể quy trách nhiệm cụ thể và cần đảm bảo sự nhất quán về số liệu giữa các năm.

Tuy nhiên ông Nguyễn Minh Tân, Phó vụ trưởng Vụ Tài chính ngân sách (Ủy ban tài chính ngân sách của Quốc hội) lại nêu quan điểm, ngân sách nhà nước có mối quan hệ hữu cơ với sự phát triển kinh tế xã hội đất nước, nên mọi dự báo chỉ mang tính chất định hướng, còn nếu đặt mục tiêu mang tính áp đặt pháp lệnh thì rất khó.

Mặt khác, Quốc hội mỗi năm đưa ra Nghị quyết phát triển kinh tế xã hội, chủ yếu là các chỉ tiêu vĩ mô. Sau khi quyết toán (thực hiện sau 18 tháng) để nhìn nhận lại con số thu, chi thì thông qua nghị quyết về quyết toán của 18 tháng trước theo số thực thu, chi. Do vậy có sự chênh lệch về số liệu là không tránh khỏi.

Thông tin thêm về dự thảo, ông Phạm Đình Cường, nguyên Cục trưởng Cục Quản lý công sản (Bộ Tài chính) chia sẻ, hiện có 3 văn bản quan trọng tác động đến vấn đề công khai ngân sách là Luật Ngân sách Nhà nước, Luật Quản lý nợ công và Luật Bảo vệ bí mật Nhà nước.

Vì vậy, khi công bố một tài liệu nào đó thuộc về ngân sách nhà nước sẽ chịu sự điều chỉnh bởi 3 luật này.

Ông Cường đánh giá việc Bộ Tài chính công bố và lấy ý kiến các tổ chức, người dân về dự toán ngân sách năm 2019 là bước tiến lớn, nếu như cách đây 30 năm, tất cả tài liệu này đều sẽ đóng dấu là tài liệu cần thu hồi.

Bàn luận sâu hơn về nội dung thu chi ngân sách được đề cập tại dự thảo, chuyên gia Lê Đăng Doanh bày tỏ sự lo ngại về vấn đề chi thường xuyên hiện nay. Theo ông, hiện chi ngân sách cho bộ máy hành chính của Việt Nam còn quá cồng kềnh, trùng lắp, thậm chí nhiều khoản chi không cần thiết.

Đối với nguồn thu, ông Doanh đánh giá Việt Nam đang hội nhập, tham gia các FTA rất sâu rộng, điều này đồng nghĩa với việc nguồn thu thuế nhập khẩu đang giảm mạnh.

"Hiện tại, nguồn thu lại đang dựa quá nhiều vào đầu tư nước ngoài, trong khi giá trị gia tăng thu về lại rất hạn chế. Có thể sản lượng xuất khẩu cao làm tăng GDP nhưng chưa chắc ngân sách đã tăng được tương ứng", ông Doanh nói.

Riêng thu từ dầu thô, vị chuyên gia này nhận định là không bền vững, bởi sản lượng dầu thô đang có xu hướng giảm do tìm mỏ mới rất khó khăn nên vẫn phải khai thác các mỏ cũ. Từ đó, tình hình thu ngân sách từ nguồn này cũng đang có biến động, cần phải thích nghi.

Cũng đề cập đến nguồn thu, ông Vũ Sỹ Cường cho rằng số thu từ thuế phí của Việt Nam đang có xu hướng giảm xuống qua các năm.

Cụ thể, số thu từ thuế và lệ phí trong GDP năm 2017 là 22,7%, năm 2018 là 19%, năm 2019 giảm xuống 18,7%.

"Thuế phí là nguồn thu quan trọng nhất nhưng xu hướng đang giảm rõ rệt. Đây là một rủi ro rất lớn về dài hạn cho ngân sách. Hiện, ngân sách lại đang được bù đắp bằng những nguồn thu không bền vững như đất đai, tài nguyên, bán tài sản doanh nghiệp..., trong khi chúng ta liên tục trì hoãn xây dựng các loại thuế", ông Cường góp ý.

Trên cơ sở đưa ra các bình luận, ông Doanh đề xuất thêm cần xem xét lại khoản thu thuế từ các hộ kinh tế gia đình, vì khoản thu này hiện chưa bình đẳng, tương xứng, trong khi đó tỷ lệ chiếm khá lớn trong GDP. Bên cạnh những biện pháp tăng thu, cần phải giảm chi để không tạo áp lực quá lớn đến ngân sách, trong đó phải giảm chi thường xuyên.

Theo báo cáo công khai dự toán ngân sách nhà nước năm 2019 Chính phủ trình Quốc hội, dự toán ngân sách nhà nước năm 2019 được xây dựng trên cơ sở dự kiến tăng trưởng kinh tế 6,6-6,8%, giá trị GDP dự kiến khoảng 6,17 triệu tỷ đồng, giá dầu thô 65 USD/thùng.

Theo đó, dự toán tổng thu cân đối ngân sách nhà nước năm 2019 vào khoảng 1.411,3 nghìn tỷ đồng, tăng 3,9% so ước thực hiện năm 2018. Tỷ lệ huy động vào ngân sách nhà nước khoảng 23% GDP, trong đó từ thuế, phí khoảng 20% GDP.

Cụ thể, dự toán thu nội địa là 1.173,5 nghìn tỷ đồng, chiếm 83,2% tổng dự toán thu ngân sách nhà nước, nếu không kể các khoản thu không ổn định và không phải đặc trưng của sản xuất – kinh doanh trong nước thì dự kiến khoảng 945 nghìn tỷ đồng, tăng 12,8% so với ước thực hiện năm 2018.

Thu dầu thô đạt 44,6 nghìn tỷ đồng, chiếm 3,2% tổng dự toán thu ngân sách nhà nước, trên cơ sở sản lượng dầu khai thác là 10,43 triệu tấn, giá dự toán 65 USD/thùng; thu cân đối từ hoạt động xuất nhập khẩu là 189,2 nghìn tỷ đồng, chiếm 13,4% tổng dự toán thu ngân sách nhà nước; dự toán thu viện trợ 4 nghìn tỷ đồng.

Bội chi Ngân sách Nhà nước năm 2019 là 222 nghìn tỷ đồng, bằng khoảng 3,6% GDP.

Duyên Duyên