Chưa có giải pháp hữu hiệu để phòng, chống 'nhóm lợi ích', 'doanh nghiệp sân sau'

Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga trình bày Báo cáo thẩm tra. (Ảnh Quochoi.vn)

Ngày 13/11, Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga báo cáo thẩm tra Báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng năm 2018.

Qua nghiên cứu báo cáo của Chính phủ, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đánh giá, trong năm 2018, tình hình tham nhũng ở nước ta đang từng bước được kiềm chế và có chiều hướng thuyên giảm.

Đáng lưu ý, việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng đã có chuyển biến tích cực, nhiều vụ vi phạm, vụ án tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, gây thất thoát lớn tài sản của Nhà nước được phát hiện và xử lý nghiêm minh, đã thể hiện nhất quán quan điểm “nói đi đôi với làm”, “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”.

Về công tác phòng chống tham nhũng nhấn mạnh việc thực hiện các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, liên quan đến kê khai tài sản, thu nhập, Ủy ban Tư pháp nhận xét, năm 2018 số lượng bản kê khai là rất lớn. Tuy nhiên, việc xác minh tài sản, thu nhập chưa thực sự là biện pháp hiệu quả trong phòng chống tham nhũng.

Về biện pháp chuyển đổi vị trí công tác, báo cáo thẩm tra nêu rõ, luật Phòng chống tham nhũng đã quy định người đứng đầu, cấp phó của người đứng đầu không được tham gia thành lập, quản lý, điều hành doanh nghiệp, không được để người thân thích kinh doanh trong các ngành nghề thuộc lĩnh vực mình trực tiếp phụ trách...

Nhưng qua giám sát, phản ánh của dư luận, cử tri và báo chí cho thấy, việc thực hiện các quy định này còn chưa nghiêm, có biểu hiện “nhóm lợi ích”, móc ngoặc giữa khu vực nhà nước và doanh nghiệp tạo “sân sau”, “công ty gia đình”, dùng ảnh hưởng của mình để đấu thầu cho các dự án, thâu tóm đất công, cho vay sai nguyên tắc, rút tiền của nhà nước….

Bên cạnh đó, cơ quan thẩm tra chỉ rõ, thời gian qua, tại một số bộ, ngành, địa phương, việc lập, phê duyệt đoàn đi nước ngoài còn chưa đúng quy định. Có trường hợp lãnh đạo đi công tác nước ngoài nhiều lần trong năm, nhiều đoàn ra nước ngoài với nội dung khảo sát, học tập kinh nghiệm nhưng chủ yếu là để tham quan, du lịch, giải quyết chế độ, chính sách.

Có những dự án tổ chức 3 đoàn đi khảo sát, học tập mô hình của nước ngoài nhưng 1 đoàn về không có báo cáo, 2 đoàn có báo cáo nhưng không liên quan đến nội dung khảo sát… và theo phản ánh của dư luận, báo chí thì tình hình này vẫn đang tiếp tục diễn ra.

Về việc xử lý tội phạm tham nhũng, cơ quan thẩm tra cho rằng, việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng trong thời gian qua tuy có tăng, song vẫn chưa tương xứng với các vụ việc, vụ án tham nhũng bị phát hiện, xử lý, có dấu hiệu bỏ lọt việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu để xảy ra tham nhũng. Năm 2018, có 56 người đứng đầu thiếu trách nhiệm để xảy ra tham nhũng bị xử lý hoặc đang được xem xét xử lý, trong khi đó, có 472 bị cáo bị tòa án xét xử về các tội danh tham nhũng.

Ủy ban Tư pháp đồng tình với nhận định Chính phủ là tình hình tham nhũng năm 2018 vẫn còn diễn biến phức tạp. Tình trạng “tham nhũng vặt”, nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn xảy ra ở nhiều nơi, gây bức xúc cho người dân và doanh nghiệp. Chính phủ dự báo tình hình tham nhũng năm 2019 sẽ tiếp tục được kiềm chế, ngăn chặn, đẩy lùi và thuyên giảm.

Bên cạnh đó, tham nhũng vẫn đang là thách thức và là một trong những vấn đề bức xúc nhất của xã hội hiện nay. Bên cạnh “tham nhũng vặt” thì các vụ tham nhũng lớn dưới hình thức “nhóm lợi ích”, doanh nghiệp “sân sau”, “công ty gia đình”… đang dần bộc lộ, cần được nhận diện, đánh giá để có giải pháp phòng, chống tương xứng.

Ngoài ra, cơ quan thẩm tra cũng cho rằng, một số cơ quan, đơn vị thực thi pháp luật chưa nghiêm, kỷ cương, kỷ luật còn bị buông lỏng. Một số cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, người đứng đầu chưa nhận thức sâu sắc mức độ nghiêm trọng của tình hình tham nhũng ở địa phương, lĩnh vực mình quản lý, chưa thực sự gương mẫu, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, thực hiện nhiệm vụ phòng chống tham nhũng nên dẫn đến tình trạng “trên nóng, dưới lạnh”, “trên chuyển, dưới chưa chuyển”.

Việc thực hiện công khai, minh bạch, trách nhiệm giải trình trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, đơn vị ở một số nơi chưa tốt. Chưa kiểm soát được thực chất tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn. Chưa có cơ chế đủ mạnh để kiểm soát quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn.

Cơ quan thẩm tra cho rằng, đáng lưu ý là đã xảy ra các vụ tham nhũng, tiêu cực nghiêm trọng trong một số cơ quan bảo vệ pháp luật, trong đó có những vụ liên quan đến cả cán bộ lãnh đạo, sỹ quan cao cấp trong lực lượng vũ trang; nhiều trường hợp bao che, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực gây bức xúc trong dư luận, cơ quan thẩm tra nhấn mạnh.

Cùng với đó, việc thu hồi tài sản tham nhũng vẫn đạt tỷ lệ thấp. Công tác tự phát hiện tham nhũng trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị vẫn là khâu yếu nhưng chưa có giải pháp khắc phục. Chưa có giải pháp hữu hiệu để phòng, chống các vụ tham nhũng lớn, “nhóm lợi ích”, “doanh nghiệp sân sau”…

LÂM AN