Chữ 'nếu' của tài xế Hoàng

Ngày 2.11.2018, TAND tỉnh Thái Nguyên đã xử phúc thẩm, tuyên sửa án sơ thẩm, giảm án cho bị cáo Ngô Văn Sơn (tài xế xe Innova đi lùi trên đường cao tốc) từ 10 năm tù xuống còn 9 năm tù, bị cáo Lê Ngọc Hoàng (tài xế xe container đâm trúng xe Innova) giảm từ 8 năm tù xuống còn 6 năm tù, cùng về tội vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ.

Ngô Văn Sơn (trái) và Lê Ngọc Hoàng tại phiên tòa ngày 2.11.

Bản án này ngay sau khi được tuyên đã nhận rất nhiều phản ứng gay gắt từ dư luận.

Trước hết, phải khẳng định rằng, gần như mọi hậu quả trong vụ án này đều xuất phát từ những hành vi vi phạm nghiêm trọng Luật Giao thông đường bộ của tài xế Sơn. Và đương nhiên, việc tài xế Sơn phải chịu tội là điều không thể tránh khỏi và không ai bàn cãi.

Tuy nhiên, việc tài xế Hoàng cũng phải chịu mức án phạt đến 6 năm tù và phải đền bù hàng trăm triệu đồng cho các gia đình nạn nhân là điều khiến dư luận dậy sóng suốt mấy ngày qua. Tại sao vậy?

Đã có những tiếng kêu oan cho tài xế Hoàng trên khắp các phương tiện thông tin đại chúng và mạng xã hội, từ những đồng nghiệp là tài xế cho đến các luật sư. Những phản ứng đều xoay quanh câu hỏi tại sao tài xế Hoàng không phạm luật mà vẫn phải chịu tội.

Từ góc nhìn luật pháp, tôi xin dẫn ý kiến của luật sư Giang Hồng Thanh - luật sư bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho bị cáo Hoàng trong vụ án. Theo luật sư Giang Hồng Thanh, tài xế Hoàng đi cách xe Innova với khoảng cách 60-70m. Hơn nữa, tốc độ trước đó của xe Innova là 80 - 90km/h, còn tốc độ của xe container do tài xế Hoàng điều khiển chỉ trung bình 65km/h, cụ thể theo camera hành trình ghi lại là 62km/h.

Luật Giao thông đường bộ quy định “giữ một khoảng cách an toàn đối với xe chạy liền trước xe của mình”. Do đó, nếu xe Innova chạy liền trước xe của Hoàng thì khoảng cách 60m là an toàn theo quy định của luật.

Như vậy, nếu chiếu theo luật thì trong vụ việc này, tài xế Hoàng không sai từ tốc độ di chuyển, khoảng cách với xe phía trước và tải trọng. Hơn nữa, những phản biện để bảo vệ tài xế Hoàng còn được dựa trên tình huống xe Innova lùi ngược chiều trên đường cao tốc. Đây chính là tình huống mấu chốt dẫn đến vụ tai nạn thảm khốc và được cho rằng đã dẫn đến tình huống tài xế Hoàng không thể xử lý khác được.

Nhưng vấn đề là tại sao tài xế Hoàng không vi phạm các điều luật cụ thể mà vẫn phải chịu án phạt?

Hiện trường vụ tai nạn.

Trong quá trình xử án, đại diện VKS giữ quyền công tố hỏi bị cáo Hoàng rằng tại sao bị cáo Hoàng không đánh lái, chuyển hướng xe để tránh xe Innova? Bị cáo Hoàng trả lời, nếu bị cáo đánh lái thì tai nạn sẽ còn thảm khốc hơn nhiều.

Câu trả lời của tài xế Hoàng đã nhận được nhiều sự đồng tình. Bởi theo phân tích thì một chiếc xe đầu kéo đang chở 26 tấn thép nếu đánh lái sẽ khiến xe bị lật và tình huống có thể xảy ra là cả tài xế Hoàng lẫn toàn bộ hành khách trên xe Innova đều phải gánh chịu kết quả giống nhau.

Đây chính là chi tiết đã khiến chữ “nếu” thường trực xuất hiện trong đầu tôi kể từ khi bản án với tài xế Hoàng được tuyên.

Chi tiết xoáy vào tâm trí tôi là sau nghị án, HĐXX cho rằng bị cáo Hoàng đã không chú ý quan sát, không giảm tốc độ về an toàn nên khi 2 xe cách nhau 30m mới phát hiện xe Innova đang lùi rồi nhấn phanh. Việc này vi phạm thông tư liên tịch số 91 về khoảng cách an toàn giữa 2 xe; Hoàng phạm lỗi vô ý, quá tự tin.

6 chữ in đậm này có lẽ chính là cơ sở để tòa đưa ra mức án phạt dành cho tài xế Hoàng. Ở đây, tôi xin mạn phép đưa ra 2 ý kiến mà có lẽ sẽ phải nhận nhiều phản ứng.

Thứ nhất, chúng ta cần thử nhìn nhận vụ việc từ một góc độ khác, chẳng hạn dựa trên quan điểm của HĐXX.

Trước khi viết bài này, tôi đã tham khảo rất kỹ các chuyên gia lái xe, bao gồm cả những người đang làm việc ở những công ty kho vận, những người rất am hiểu về loại hình xe đầu kéo.

Có những loại hình xe tải không thể đánh đồng đặc thù và khái niệm, ví dụ là xe tải thông thường, xe tải ben và xe đầu kéo. Cụ thể với xe đầu kéo, là loại xe cho tầm quan sát đến 200m trong điều kiện thời tiết thuận lợi. Nghĩa là, tài xế Hoàng hoàn toàn có thể nhìn thấy chiếc xe Innova từ rất xa. Vậy tại sao “khi 2 xe cách nhau 30m mới phát hiện xe Innova đang lùi rồi nhấn phanh”?

Và với chiếc xe đầu kéo chở 26 tấn thép, ở khoảng cách này, đương nhiên tài xế Hoàng không thể đánh lái. Giải pháp duy nhất với tài xế Hoàng thời điểm đó chỉ là đạp phanh. Nhưng với khoảng cách chỉ còn 30m, dù là chiếc xe du lịch 5 chỗ ngồi cũng không thể tránh được va chạm, chứ chưa nói gì đến chiếc xe đầu kéo đang chở 26 tấn thép.

Thứ hai và vẫn liên quan đến xe đầu kéo. Các tài xế xe tải có thể bênh vực và bản thân tôi cũng vẫn bênh vực tài xế Hoàng trong vụ việc này, nhưng tất nhiên không phải là hoàn toàn.

Các đường cao tốc tại Việt Nam quy định tốc độ tối thiểu 60km/h và tốc độ tối đa 100km/h hoặc 120km/h. Như vậy, tài xế Hoàng không vi phạm tốc độ. Tuy nhiên, vấn đề tốc độ ở đây lại liên quan đến xe đầu kéo.

Tài xế Hoàng điều khiển xe đầu kéo chở 26 tấn thép. Nhưng cần lưu ý rằng, trong vụ việc này, tài xế Hoàng chở hàng rời chứ không phải chở container. Và theo tìm hiểu từ các chuyên gia lái xe, thì khi xe đầu kéo chở hàng rời, nguy cơ tai nạn luôn lớn hơn rất nhiều so với chở hàng thường. Khi chở hàng rời, chỉ với một cú phanh, những khối hàng như thép cuộn, thép ống, bê-tông đúc… luôn sẵn sàng lao về phía trước hoặc lật ngang.

Chính vì lý do đó nên không thể áp dụng chung tốc độ di chuyển của loại hình xe tải này với các loại xe tải khác và xe du lịch. Và với trường hợp của tài xế Hoàng, “tốc độ 62km/h là anh Hoàng đã tự đưa mình vào tình thế nguy hiểm”, một chuyên gia lái xe nhận định.

Vụ tai nạn giao thông trên cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên làm 4 người chết, 2 người bị thương.

Hai điều tôi viện dẫn nêu trên có lẽ đều liên quan đến khẳng định của HĐXX về “lỗi vô ý, quá tự tin” của tài xế Hoàng. Đến đây, tôi xin nhắc lại chữ “nếu” đầy oan nghiệt kia một lần nữa. Rằng, nếu tài xế Hoàng quan sát từ xa, hiểu rằng mình đang lái một chiếc xe có lẽ là nguy hiểm nhất trong các loại hình phương tiện giao thông đường bộ để cần phải cẩn trọng hơn rất nhiều… thì có lẽ đã không mất 4 mạng người và bản thân anh không phải chịu lao lý.

Tình huống xe Innova lùi ngược chiều trên đường cao tốc là tình huống không ai nghĩ đến, nhưng nếu quan sát từ xa thì tài xế Hoàng hoàn toàn có thể nhận thấy dấu hiệu bất bình thường của chiếc xe-khởi-nguồn-tai-họa kia.

Trước khi viết bài này, tôi đã nhận được thông tin TAND Tối cao đã rút hồ sơ bản án để xem xét lại. Đó có lẽ là một tin vui với tài xế Hoàng - người vô tình bị đẩy vào tình huống oan nghiệt của số phận.

Sau đó, một thông tin nữa cũng khiến tôi suy nghĩ. Đó là ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng cho rằng TAND Tối cao cần tổ chức hội thảo xét xử những vụ án như xe container tông xe Innova lùi trên cao tốc để lấy làm chuẩn thành án lệ cho các vụ việc sau.

Chữ “án lệ” mà ĐBQH Lưu Bình Nhưỡng nhắc đến có lẽ ẩn chứa nhiều vấn đề. Bởi trên thực tế, xét theo các quy định của Luật Giao thông đường bộ, tài xế Hoàng không sai. Tuy nhiên, rõ ràng, lỗi của tài xế Hoàng là có và nó cũng là một phần khiến tai nạn xảy ra.

“Án lệ” với tài xế Hoàng cũng là bài học cho tất cả những người tham gia giao thông. Bởi không thể chắc chắn rằng chúng ta đi đúng tốc độ trên đường mà không có những trường hợp bất ngờ dẫn đến xảy ra tai nạn. Bởi vậy, mỗi người lái xe luôn phải quan sát, phán đoán tình huống có thể xảy ra, ít nhất để tránh thiệt hại cho mình.

Và “án lệ” với tài xế Hoàng cũng sẽ đặt ra nhu cầu về việc điều chỉnh chi tiết hơn các quy định đối với từng loại hình phương tiện giao thông đường bộ, ví dụ một chiếc xe đầu kéo không thể áp dụng chung tốc độ với xe du lịch trên đường cao tốc.

Vi Đức Thọ