Chủ động thích ứng sự thay đổi

Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao các nước ASEAN sẽ diễn ra vào tháng 1-2020 để triển khai cụ thể hóa các mục tiêu ưu tiên. Qua đó, Việt Nam sẽ lãnh đạo ASEAN đẩy mạnh quan hệ đối tác với các nước lớn, góp phần định hình cấu trúc và quy tắc mới của khu vực và thế giới.

Ông NGHIÊM XUÂN ĐA, Chủ tịch HĐQT Tổng công ty Thép Việt Nam:

Ngành thép không quá dựa vào ASEAN

Hiện nay, ASEAN vẫn là thị trường xuất khẩu chính của các doanh nghiệp thép trong nước (chiếm 60% thị phần), tiếp đến là Mỹ và EU, Nhật Bản, Hàn Quốc... Trong 10 tháng 2019, thép xây dựng Pomina cung cấp ra thị trường 750.000 tấn, xuất khẩu sang Canada và khối ASEAN đạt 180.000 tấn. Nhìn chung xuất khẩu thép sang các nước ASEAN vẫn tăng trưởng khá, bù đắp phần sụt giảm ở các thị trường khác.

Nhưng điều này không có nghĩa thị trường ASEAN không tiềm ẩn những khó khăn và rủi ro đối với các doanh nghiệp xuất khẩu thép trong nước. Trong 2 năm trở lại đây, thị trường ASEAN cũng bắt đầu khó khăn như thị trường Mỹ, khi các nước cũng bắt đầu xây dựng những hàng rào thuế quan thương mại để bảo vệ ngành thép của họ. Đơn cử như trong năm 2019, Thái Lan đã dựng hàng rào thuế quan để chống thép ống nhập khẩu và quy chụp là bán phá giá, khiến nhiều doanh nghiệp thép Việt Nam gặp khó khăn khi tiếp cận.

Trước đó, Indonesia cũng dựng hàng rào thuế quan đối với thép nhập khẩu. Đã có thời điểm thép xuất khẩu của Việt Nam vào thị trường Thái Lan sụt giảm đến 38,8% về lượng và 47,13% về kim ngạch, do bị áp thuế chống bán phá giá.

Vừa qua, phía Mỹ tiến hành đánh thuế chống lẩn trốn đối với thép xuất khẩu từ Việt Nam nhưng có nguồn gốc nguyên liệu nhập từ Hàn Quốc và Đài Loan, cũng gây khó khăn rất nhiều cho các doanh nghiệp thép Việt Nam, dù thị trường Mỹ chỉ chiếm khoảng 7-8% thị phần thép xuất khẩu. Nhưng đây lại tạo ra tiền lệ để các thị trường khác làm theo.

Do đó, giải pháp lúc này là doanh nghiệp thép trong nước cần nâng cao năng lực cạnh tranh bằng cách tự chủ các nguồn nguyên liệu sản xuất ngay trong nước. Đồng thời, để tránh việc gặp phải các vụ kiện phòng vệ thương mại, các doanh nghiệp ngành thép cần thường xuyên nâng cao hiểu biết về thương mại quốc tế, cấu trúc lại thị trường xuất khẩu, tránh xuất khẩu tập trung vào một thị trường dẫn tới kim ngạch xuất khẩu có sự gia tăng đột biến, tạo cớ cho thị trường nhập khẩu khởi kiện.

Ông HOÀNG MẠNH TÂN, Phó Tổng giám đốc Tập đoàn Sơn Hà:

Năng lực cạnh tranh còn yếu

Hiện nay, Tập đoàn Sơn Hà đã lập công ty ở Myanmar như là bước thử đầu tiên để mở rộng thị trường ASEAN thông qua con đường đầu tư trực tiếp. Thực chất, Sơn Hà đã có chủ trương xây dựng nhà máy tại Myanmar từ năm 2015, bởi Myanmar khá tương đồng với thị trường Việt Nam hơn 10 năm trước đây, nên nhu cầu tiêu dùng tại quốc gia này cũng sẽ phát triển theo những logic như Việt Nam giai đoạn trước.

Tuy vậy, việc đầu tư cũng gặp phải rất nhiều khó khăn, một phần vì chính sách của nước sở tại, một phần chịu sự cạnh tranh khốc liệt từ các doanh nghiệp Thái Lan, Trung Quốc. Không riêng gì Sơn Hà mà nhiều doanh nghiệp khác khi xuất khẩu hay đầu tư vào ASEAN đều gặp phải những khó khăn tương tự.

Điều đáng lo ngại nhất hiện nay là năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp Việt Nam vẫn còn rất yếu so với các doanh nghiệp trong khu vực. Đơn cử Thái Lan, các doanh nghiệp của họ có sức cạnh tranh rất cao, hàng hóa của họ có nhiều chủng loại tương đồng Việt Nam nhưng có mẫu mã đẹp, chất lượng tốt.

Trước đây, hàng Thái Lan thường đắt hơn hàng Việt Nam từ 5-20%, tuy nhiên khi Việt Nam đã là thành viên của AEC, sự tự do dịch chuyển hàng hóa trong nội khối với các rào cản thương mại được gỡ bỏ, giá cả không còn là lợi thế cạnh tranh của hàng Việt. Theo đúng nguyên tắc thị trường, Việt Nam không được phép ngăn cản hàng hóa của các nước trong hệ thống ASEAN nếu như không có lý do chính đáng.

Tôi được biết hiện nay rất nhiều doanh nghiệp Trung Quốc đầu tư vào Thái Lan rồi xuất khẩu vào Việt Nam, cạnh tranh ngang ngửa với hàng Việt. Do đó, nếu không nâng cao năng lực, đổi mới mô hình, áp dụng công nghệ hiện đại, không chỉ thua ở ASEAN, doanh nghiệp Việt có thể bị thua ngay trên chính sân nhà của mình.

Ông TÔ VIỆT HÀ , Tổng giám đốc CTCP Thực phẩm GN:

Áp lực cạnh tranh nhưng là cơ hội

So với các thị trường lớn như Mỹ, EU, Nhật Bản và Trung Quốc, giá trị xuất khẩu thủy sản của các doanh nghiệp Việt Nam sang ASEAN vẫn còn khiêm tốn. Ngay công ty chúng tôi cũng chưa tiếp cận được thị trường ASEAN mà mới chú trọng đến thị trường Nhật Bản, EU và năm 2020 mới hướng đến thị trường ASEAN.

Bởi lẽ khi tiếp cận thị trường này các doanh nghiệp xuất khẩu thủy sản Việt Nam sẽ gặp phải sự cạnh tranh rất cao do dễ “đụng hàng”. Không riêng gì Việt Nam, một số nước trong khối ASEAN cũng rất mạnh về khai thác, nuôi trồng, gia công và chế biến xuất khẩu thủy sản như Thái Lan, Indonesia, Philippines, Malaysia…

Nhưng nói thế không có nghĩa doanh nghiệp Việt không đủ sức tham gia “sân chơi” khu vực. ASEAN đứng hàng thứ 5 trong danh sách những thị trường quan trọng nhất của thủy sản Việt Nam, AEC đã được thành lập mà Việt Nam là thành viên, điều này cũng đồng nghĩa với các doanh nghiệp thủy sản Việt Nam sẽ có thêm nhiều cơ hội để gia tăng xuất khẩu sang các nước trong khu vực, nếu như tăng cường được khả năng cạnh tranh bằng chất lượng sản phẩm và các sản phẩm giá trị gia tăng.

Lưu Thủy (ghi)