Chiếu chèo của những người cao tuổi

Đối với người dân Bắc Ninh, nhắc đến việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, người ta thường nghĩ ngay đến văn hóa quan họ - một di sản đặc sắc của miền quê văn hiến Kinh Bắc. Tuy nhiên, tại đây còn không ít những loại hình nghệ thuật dân gian đương đại khác được lưu truyền và gìn giữ, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần nơi thôn quê. Đơn cử như rối nước Đông Ngư, ca trù Thanh Tương, huyện Thuận Thành; chèo chải hê vùng Lim Tiên Du, chiếu chèo Thất Gian Quế Võ. Còn ngay tại trung tâm TP Bắc Ninh, CLB chèo khu 5, phường Đại Phúc, với nhiều tiết mục tiêu biểu đã và đang được công chúng đón nhận, trở thành món ăn tinh thần bổ ích của người dân địa phương. Mặc dù đang vào thời điểm mùa vụ, song khi biết chúng tôi muốn tìm hiểu về hoạt động của CLB, bà Nguyễn Thị Sử không ngần ngại tạm gác công việc, chạy đi gọi thêm một số thành viên khác cùng đến. Một thoáng sau, bà Phàn, bà Bằng, ông Hưng, bà Thanh, bà Thọ, ông Tắc, bà Nhuận... đã có mặt. Riêng chị Hiền, người đóng vai Thị Mầu trong vở Quan Âm Thị Kính đang còn chút hàng ngoài chợ chưa bán hết nên hẹn về sau. Bà Sử kể, hôm Tết Trung thu vừa rồi, CLB diễn vở Tấm Cám tại sân đình khu 5, khán giả đến xem vòng trong vòng ngoài đông chật cả sân. Đây là niềm động viên, khích lệ tinh thần to lớn để các thành viên CLB tiếp tục sáng tạo ra nhiều tiết mục mới và biểu diễn phục vụ nhân dân địa phương. Một số thành viên CLB chèo Khu 5. Ảnh: D.C.. Vốn xuất thân "con nhà nòi", cả ông bà nội ngoại đều là kép hát trong các phường chèo Quế Võ thuở trước, bà Sử bén duyên với nghệ thuật chèo ngay từ khá sớm. Năm 12 tuổi, cô bé Sử đã vào vai "Nghi Xuân - Tiến Lực" trong một vở chèo cổ. Đam mê với nghệ thuật dân gian, cuối năm 2003 khi CLB thành lập với 12 thành viên, hầu hết đều là người cao tuổi. Là Chủ nhiệm, bà Sử giữ vai trò chủ động sưu tầm các tích diễn, biên kịch và dàn dựng. Trang phục, đạo cụ diễn xuất đều thiếu thốn, mặc dù vậy, được sự động viên hỗ trợ của chính quyền và Hội Người cao tuổi phường Đại Phúc, CLB đã tập luyện và biểu diễn thành công một số hoạt cảnh như "Trương Viên"; "Vợ chồng lão chài"; "Đường vào trận địa". Năm 2005, CLB dựng vở "Quan Âm Thị Kính". Nhìn vào bản phân vai mới thấy hết những nỗ lực và niềm đam mê của từng thành viên. Chủ nhiệm CLB Nguyễn Thị Sử ngoài việc đạo diễn còn kiêm vai Thị Kính; vai Thị Mầu do chị Hiền đảm nhận, còn bà Phàn vào 2 vai anh Nô và cụ Hương câm sau ra vai quần chúng, bà Nhuận vai Sùng bà... Cũng trên chiếu chèo diễn vở Quan Âm, còn có vợ chồng ông Hưng, bà Thanh, người đảm nhận giữ nhịp trống chèo, người vào vai quần chúng. CLB duy trì sinh hoạt một tuần 3 buổi tối, trung bình mỗi vở cũng phải dàn dựng mất vài ba tháng. "Mình chưa nói là hay nhưng biểu diễn mà kéo được khán giả đến xem đã là một thành công", bà Sử hồ hởi nói. Tham gia CLB ngay từ thời điểm đầu tiên, ông Nguyễn Ngọc Hưng là người "giữ nhịp trống chèo", đảm nhận vai trò "chỉ huy dàn nhạc". Năm nay ngoài 70 tuổi, song ông chưa hề vắng mặt ở bất kỳ buổi tập luyện hay biểu diễn nào của CLB, cho dù là diễn tại phường hay đi nơi xa. Tháng 7/2007, CLB chèo khu 5 chính thức được Hội Người cao tuổi tỉnh Bắc Ninh ra quyết định công nhận và đi vào hoạt động trên cơ sở điều lệ quy định với 19 thành viên. Đây thực sự là điểm nhấn giúp CLB củng cố thêm chỗ đứng trong lòng người hâm mộ. Gần 5 năm hình thành và phát triển, CLB đã sở hữu một lưng vốn kha khá với 4 vở diễn là Trương Viên, Tấm Cám, Quan Âm Thị Kính và Lưu Bình Dương Lễ cùng nhiều trích đoạn khác. Chiếu chèo khu 5 đã từng có mặt biểu diễn tại Đền Phả Lại Quế Võ, tại Trung tâm Văn hóa quan họ tỉnh Bắc Ninh và biểu diễn phục vụ một số lễ hội quanh vùng theo lời mời giao lưu văn hóa của chính quyền địa phương. Riêng Chủ nhiệm CLB Nguyễn Thị Sử từng đi biên đạo, dàn dựng vở diễn văn nghệ quần chúng cho các đơn vị Học viện Chính trị quân sự Bắc Ninh, chiếu chèo Yên Giả, Cầu Tự Quế Võ. Tới đây, CLB chèo khu 5 sẽ dàn dựng vở Lê Văn Thịnh để tăng thêm lưng vốn biểu diễn, đáp ứng nhu cầu thưởng thức của bà con xóm phố. Hoạt động bằng cả niềm đam mê và ý thức giữ gìn nét văn hóa truyền thống của dân tộc, các thành viên CLB chèo khu 5, phường Đại Phúc đã và đang khẳng định sức sống của các chiếu chèo sân đình, làm phong phú thêm đời sống văn hóa tinh thần nơi thôn quê