Chiến tranh thương mại với Mỹ, Trung Quốc sẽ sử dụng luật như vũ khí mới

Chiến tranh thương mại Mỹ - Trung chắc chắn chưa thể chấm dứt sớm dưới thời Joe Biden. Ảnh: Golden Brokers

Vấn đề được dư luận quan tâm là Trung Quốc sẽ vận hành “vũ khí” này như thế nào?

Thương chiến với Mỹ thôi thúc Trung Quốc ra luật mới

Tạp chí The Diplomat của Nhật Bản ngày 10/12 cho biết, từ tháng 12/2020, Luật Kiểm soát Xuất khẩu của Trung Quốc chính thức có hiệu lực. NPC Observer, trang web chuyên theo dõi các quy trình lập pháp của Trung Quốc mô tả: “Luật Kiểm soát Xuất khẩu là bộ luật quốc gia đầu tiên của Trung Quốc về kiểm soát xuất khẩu, có tiềm năng định hình lại thương mại của Trung Quốc với thế giới”.

Khi được hỏi về luật mới trong cuộc họp báo cuối tháng 10 vừa qua, người phát ngôn Bộ Thương mại Trung Quốc Gao Feng nói rằng, bộ luật được lập ra “để thực hiện tốt hơn nghĩa vụ, đáp ứng các yêu cầu về kiểm soát xuất khẩu trong hoàn cảnh mới và bảo vệ an ninh, lợi ích quốc gia của Trung Quốc”.

Đại diện của chính quyền Trung Quốc lúc bấy giờ cũng chỉ ra rằng, luật không hoàn toàn mới, mà là một bản cập nhật “cấp cao” và toàn diện hơn cho các quy định hiện hành “để kiểm soát việc xuất khẩu hạt nhân, sinh học, hóa học, tên lửa và công nghệ quân sự”.

Luật Kiểm soát Xuất khẩu được quản lý bởi Cục Hành chính kiểm soát xuất khẩu của cả Quốc vụ viện (cơ quan chính phủ cấp cao nhất của Trung Quốc) và Quân ủy Trung ương (cơ quan cao nhất của quân đội Trung Quốc). Từ nay, các công ty ở Trung Quốc sẽ buộc phải có giấy phép nếu họ muốn xuất khẩu các loại hàng hóa và dịch vụ bị hạn chế.

Đáng chú ý, danh sách kiểm soát xuất khẩu quan trọng vẫn chưa được công bố, mặc dù luật này có hiệu lực về mặt kỹ thuật từ 1/12.

Tuy nhiên, theo tạp chí The Diplomat của Nhật, luật mới của Trung Quốc quy định các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với ngay cả những sản phẩm và dịch vụ không được đưa vào danh sách kiểm soát; bảo lưu quyền hạn chế các mặt hàng không có trong danh sách kiểm soát nếu nhà xuất khẩu “đang hoặc lẽ ra phải biết” về những rủi ro tiềm ẩn đối với an ninh quốc gia hoặc lợi ích quốc gia của Trung Quốc.

Chính phủ Trung Quốc dựa vào đó cũng có thể hạn chế xuất khẩu các mặt hàng không có trong danh sách trong tối đa hai năm bằng việc thông qua các biện pháp kiểm soát xuất khẩu “tạm thời”.

“Luật Kiểm soát Xuất khẩu nói rằng, các biện pháp kiểm soát xuất khẩu được định nghĩa là áp dụng cho “các mặt hàng lưỡng dụng, quân sự, hạt nhân, công nghệ, dịch vụ và các mặt hàng khác liên quan đến việc duy trì an ninh và lợi ích quốc gia, cũng như thực hiện chống phổ biến vũ khí hạt nhân và các nghĩa vụ quốc tế”, trang báo của Nhật chỉ ra và cho rằng, việc đề cập mơ hồ về hàng hóa xuất khẩu liên quan đến “an ninh quốc gia và lợi ích quốc gia” làm tăng tiềm năng áp dụng rộng rãi đối với các hàng hóa mới chưa được quy định rõ.

Công cụ để đáp trả Mỹ và các nước khác

Đầu năm nay, Trung Quốc đã ngăn chặn Công ty ByteDance nhượng lại quyền kiểm soát thuật toán công nghệ được sử dụng để chạy ứng dụng TikTok phổ biến của họ khi chính quyền Trump tìm cách buộc công ty Trung Quốc này phải bán lại như một điều kiện cho phép TikTok tiếp tục hoạt động tại Hoa Kỳ.

Việc chia sẻ, bán lại công nghệ thuật toán sau đó đã được nhà chức trách Bắc Kinh coi là mối đe dọa đối với lợi ích quốc gia của Trung Quốc.

Theo phân tích từ tổ chức DLA Piper, cùng với việc xuất hiện cụm từ “an ninh quốc gia”, việc bổ sung cái gọi là “lợi ích quốc gia” đã “tạo cơ sở rõ ràng cho các biện pháp kiểm soát xuất khẩu được thiết kế để thúc đẩy các mục tiêu chính sách đối ngoại hoặc chính sách công nghiệp không liên quan đến các rủi ro quốc phòng và an ninh thông thường”.

Kết hợp với việc thiết lập quyền lực pháp lý cho các cơ quan quản lý xuất khẩu đã tạo thêm một “bãi mìn” tiềm năng cho các công ty tư nhân ngay trên chính lãnh thổ Trung Quốc.

Báo cáo từ Dịch vụ Nghiên cứu Quốc hội Hoa Kỳ cũng chỉ ra, Luật Kiểm soát Xuất khẩu mới của Trung Quốc là công cụ cho phép chính quyền Bắc Kinh vừa có thể quyết định cấp hay không cấp giấy phép xuất khẩu cũng như biết chắc chắn mục đích, đối tượng sử dụng, thậm chí ai là người dùng cuối cùng sử dụng những sản phẩm được Trung Quốc cho xuất đi.

Điều này cũng mang lại một công cụ pháp lý khác cho chính quyền Trung Quốc để buộc các doanh nghiệp tuân thủ tư tưởng chính trị của chính quyền Bắc Kinh và tất cả phải phù hợp với mục tiêu cuối cùng của Trung Quốc khi hàng hóa được xuất đi.

Đặc biệt, tờ The Diplomat lưu ý, từ góc độ địa chính trị, Luật Kiểm soát Xuất khẩu đề cập rõ ràng đến việc chống lại các thủ đoạn kiểm soát xuất khẩu của các quốc gia khác, nội dung thể hiện tại Điều 48.

“Nếu bất kỳ quốc gia hoặc khu vực nào lạm dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu để gây nguy hiểm cho an ninh quốc gia và lợi ích quốc gia, Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa căn cứ vào tình hình thực tế có thể áp dụng các biện pháp có đi có lại đối với quốc gia hoặc khu vực đó”, Điều 48 trong luật mới của Trung Quốc quy định.

Bộ luật này cũng quy định về phạm vi tiếp cận ngoài lãnh thổ, có nghĩa là Trung Quốc có thể tìm cách sử dụng luật mới để trả đũa các công ty Hoa Kỳ vì các hạn chế thương mại do Chính phủ Mỹ áp đặt đối với các công ty Trung Quốc.

Dưới thời chính quyền Trump, cái gọi là “Danh sách thực thể” của Bộ Thương mại Hoa Kỳ đã được sử dụng ngày càng thường xuyên như một vũ khí trong cuộc chiến thương mại với Trung Quốc. Danh sách này hạn chế các công ty Hoa Kỳ bán sản phẩm và dịch vụ cho một số người mua nhất định. Bộ Thương mại Mỹ đã thêm Huawei vào danh sách từ tháng 5/2019. Kể từ đó, một loạt các công ty Trung Quốc đã liên tục được thêm vào vì những cáo buộc của Mỹ về mối quan hệ của họ với quân đội Trung Quốc cũng như vi phạm nhân quyền ở Tân Cương.

Hiện tại, có tất cả hơn 250 công ty Trung Quốc, không tính các công ty con của các tập đoàn này được thành lập ở nước ngoài, có trong danh sách của Bộ Thương mại Hoa Kỳ. Sau khi có Luật Kiểm soát Xuất khẩu, Trung Quốc chắc chắn sẽ có danh sách tương tự để trả đũa Mỹ.

Hòa Bình