''Chìa khóa'' để làng nghề phát triển bền vững

Nhiều hộ sản xuất ở làng nghề Bát Tràng, huyện Gia Lâm đã sử dụng nhiên liệu sạch trong sản xuất gốm. Ảnh: Mạnh Dũng.

Tiêu tốn năng lượng, ô nhiễm môi trường

Làng nghề làm đậu phụ và nấu rượu ở thôn Bá Dương Nội, xã Hồng Hà (huyện Đan Phượng) hiện có 579 hộ làm nghề. Theo Phó Chủ tịch UBND xã Hồng Hà Nguyễn Mạnh Hà, hằng ngày, địa phương sản xuất hàng tấn đậu phụ, hơn nghìn lít rượu gạo cung cấp cho thị trường Thủ đô. Tuy nhiên, đến thời điểm này, hầu hết các hộ sản xuất tại làng nghề Bá Dương Nội vẫn sử dụng củi và than làm nguyên liệu đun đốt, gây ô nhiễm môi trường, trong khi năng suất lại không cao.

Tương tự, làng nghề Đa Sỹ, phường Kiến Hưng (quận Hà Đông) hiện có hơn 1.000 hộ làm nghề rèn, 100% số hộ vẫn sử dụng lò than để nung thép. Phó Chủ tịch Hiệp hội Làng nghề Đa Sỹ Đinh Công Đoán cho biết, không ít hộ muốn đổi sang lò đốt bằng gas hoặc điện nhưng đến nay vẫn chưa tìm được mô hình nào phù hợp.

Hiện chưa có thống kê cụ thể về số hộ sử dụng nhiên liệu sạch tại các làng nghề ở Hà Nội. Tuy nhiên, theo đánh giá của Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Thanh Hải, vẫn còn nhiều hộ sản xuất tại các làng nghề trên địa bàn sử dụng củi và than trong quá trình sản xuất, số hộ sử dụng nhiên liệu sạch như gas, điện vào sản xuất vẫn chiếm tỷ lệ khiêm tốn.

Thay đổi để phát triển bền vững

Thực tế, nhiều cơ sở sản xuất ở các làng nghề đã chú trọng thay đổi công nghệ sản xuất. Đơn cử, cơ sở bánh đa nem Bào Hồng ở thôn Mùi (xã Bích Hòa, huyện Thanh Oai) đã sử dụng máy sấy sản phẩm bằng năng lượng mặt trời. Sản phẩm bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm vì không có bụi, ruồi, muỗi bám đậu như phơi truyền thống… Hay như tại làng nghề Bát Tràng (huyện Gia Lâm), nhiều cơ sở đã chuyển từ sử dụng củi, than để nung gốm sang sử dụng lò gas, chất lượng gốm bảo đảm, thời gian nung sản phẩm ngắn, lợi nhuận cũng tăng gấp 2-3 lần so với sử dụng công nghệ cũ.

Vì vậy, rất nhiều ý kiến cho rằng, cần phải coi tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng tiết kiệm là "chìa khóa" cho sự phát triển bền vững của mỗi cơ sở, mỗi làng nghề.

Phó Vụ trưởng Vụ Tiết kiệm năng lượng và phát triển bền vững (Bộ Công Thương) Tăng Thế Hùng thông tin, 5 năm qua, dự án “Nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng cho doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” của Bộ Công thương đã hỗ trợ 543 doanh nghiệp trên khắp cả nước trong việc tiết kiệm năng lượng. Tổng mức năng lượng tiết kiệm được tương đương 232 nghìn tấn dầu, giảm trung bình 24,3% chi phí năng lượng trên giá thành sản phẩm… Đây là cơ sở để Bộ Công Thương tiếp tục thực hiện các dự án hỗ trợ doanh nghiệp tại các làng nghề ở Việt Nam, gồm cả Hà Nội, trong việc tiết kiệm năng lượng và sử dụng năng lượng thay thế.

Cũng về vấn đề này, Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội Nguyễn Thanh Hải cho biết, trong 2 năm qua, Sở Công Thương đã chủ động hỗ trợ 64 lượt cơ sở công nghiệp nông thôn đổi mới, đưa thiết bị máy móc hiện đại vào sản xuất nhằm tiết kiệm năng lượng; đồng thời, thúc đẩy các giải pháp như: Sử dụng điện vào giờ thấp điểm, tăng sử dụng ánh sáng tự nhiên cho nhà xưởng, sử dụng năng lượng mặt trời... tại các cơ sở sản xuất. Trong những tháng tới, Sở sẽ tiếp tục áp dụng cách làm tương tự.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thanh Hải, để thay đổi thói quen sử dụng năng lượng trong sản xuất, các cấp, ngành cần tăng cường phối hợp đẩy mạnh công tác tuyên truyền, khuyến khích, hỗ trợ các cơ sở sản xuất ở làng nghề đầu tư đổi mới công nghệ trong đó có hỗ trợ về vốn vay. Ngoài ra, Sở sẽ chủ động cung cấp thông tin, hỗ trợ để các doanh nghiệp ở các làng nghề tiếp cận và nhận được sự đầu tư từ các dự án tiết kiệm năng lượng của Bộ Công Thương, Sở Công Thương Hà Nội, các đơn vị, tổ chức khác.

Còn theo Phó Chủ tịch UBND xã Hồng Hà Nguyễn Mạnh Hà, thời gian tới, chính quyền xã sẽ vận động những hộ sản xuất ở làng nghề làm đậu phụ và nấu rượu thôn Bá Dương Nội thay đổi cách thức sản xuất truyền thống để chuyển sang cách thức mới, tiết kiệm năng lượng và bảo vệ môi trường hơn. Tất nhiên, các hộ sản xuất rất cần sự hỗ trợ về vốn từ phía ngân hàng khi tìm đến phương thức sản xuất mới.

Tiết kiệm năng lượng là “chìa khóa” cho phát triển bền vững, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam thực thi nhiều hiệp định thương mại quốc tế như Hiệp định Thương mại tự do giữa Liên minh châu Âu và Việt Nam (EVFTA). Sản phẩm làng nghề phải đáp ứng tiêu chí về môi trường mới có thể đến với thị trường châu Âu và thế giới. Do vậy, bên cạnh sự hỗ trợ của cơ quan chức năng, mỗi làng nghề cần chủ động thay đổi phương thức sản xuất để phát triển bền vững, đáp ứng yêu cầu mới của thời kỳ hội nhập.

Minh Phú